Hooglied

Hooglied (שיר השירים)
Auteur	toegeschreven aan Salomo
Tijd	8e-6e eeuw v.Chr.
Taal	Hebreeuws
Categorie	Poëzie, Feestrol
Hoofdstukken	8
Andere naam	Lied der liederen Lied van Salomo
Vorige boek	Prediker (in de Tenach Job)
Volgende boek	Jesaja (in de Tenach Ruth)

Het Hooglied (Hebreeuws: שיר השירים) is een van de boeken in het Oude Testament respectievelijk de Tenach. Binnen de Tenach maakt het Hooglied onderdeel uit van de Geschriften en daarbinnen is het een van de vijf rollen (Megillot).

Naam

De Hebreeuwse naam Shir-HaShirim betekent letterlijk lied der liederen. Dat is een Hebreeuwse uitdrukking waarmee mooiste lied wordt bedoeld. Maarten Luther vertaalde dat als Hohes Lied en daaruit ontstond de gebruikelijke Nederlandse naam Hooglied.

In de Griekse Septuaginta wordt het boek ASMA (het lied) genoemd naar de Griekse letters van de eerste woorden. In de Latijnse Vulgata is het Canticum Canticorum, een letterlijke vertaling van de Hebreeuwse naam.

Auteurschap

Het Hooglied is volgens de titelregel van Salomo. Het opschrift luidt namelijk: Lied der liederen, van Salomo. In de uitleg werd derhalve traditioneel Salomo als auteur beschouwd, maar moderne theologen pleiten op taalkundige gronden voor een latere datering, na de ballingschap of in de hellenistische periode. Minder liberaal georiënteerde theologen als Hengstenberg, Delitzsch, Zöckler en Keil houden in het algemeen vast aan een datering uit de periode van Salomo of vlak daarna. Moderne theologen gaan er dus vanuit dat de tekst op dit punt niet betrouwbaar is. Soms blijven argumenten daarvoor achterwege.

De canoniciteit van het boek werd binnen de joodse traditie ooit betwist. Zo verzette Akiba van de Grote Synagoge in Alexandrië zich tegen hen die het boek uit de canon wilden schrappen.

Inhoud

De inhoud van het boek bestaat uit een tweespraak in dichtvorm tussen twee geliefden, vaak erotisch van aard.

De mannelijke figuur is hier Salomo, de vrouw is de Sulamietische, een herderin van eenvoudige afkomst. Een deel van de inhoud (hoofdstuk 3:6 e.v.) beschrijft een bruiloftsdag.

Thema, interpretatie en boodschap

Het thema van het boek Hooglied lijkt te zijn: de liefde tussen een bruidegom (Salomo) en zijn bruid (de Sulamith). Veel gedeelten in het Hooglied hebben een duidelijk erotische toonzetting. Om hier goed mee om te gaan, zijn er verschillende interpretaties. Genoemd kunnen worden de allegorische, de typologische en de letterlijke interpretatie. Het jodendom accepteert enkel de allegorische interpretatie.

• In de allegorische interpretatie welke door het jodendom gevolgd wordt, wordt het gehele boek Hooglied opgevat als een doorlopende beeldspraak. De liefde tussen bruid en bruidegom is dan een beeld van de liefde tussen God en de gelovige. De allegorische interpretatie steunt zowel binnen het jodendom als het christendom op lange tradities.
  • Binnen het jodendom wordt het Hooglied geïnterpreteerd als een allegorie over de liefde tussen God en Israël.
  • Binnen het christendom wordt het Hooglied geïnterpreteerd als een allegorie over de liefde tussen Jezus Christus en de kerk (waarbij de kerk moet worden beschouwd als de gemeenschap van hen, die in Jezus Christus geloven).

In de allegorische interpretatie wordt de beeldspraak direct vertaald naar wat er zich afspeelt in de liefde tussen God en de gelovige.

• In de typologische interpretatie wordt het boek Hooglied letterlijk opgevat, maar niet zonder een diepere betekenis. Het Hooglied is dan een beschrijving van de liefde tussen bruidegom en bruid, die als diepere betekenis heeft: de liefde tussen God en de gelovige. De liefde tussen bruidegom en bruid is dus een type van de liefde tussen God en de gelovige.

In de typologische interpretatie wordt de beeldspraak eerst vertaald naar wat er zich afspeelt in de liefde tussen bruidegom en bruid, waarna de lijn wordt doorgetrokken naar de liefde tussen God en de gelovige.

Het Hooglied kan ook gezien worden als een wijsheidstekst met dubbele bodem woorden m.a.w. : als liefdewoorden die zowel bruikbaar zijn in de omgang met de geliefde als in de omgang met God (cfr. enkele hedendaagse hertalingen).

• De letterlijke interpretatie ziet het boek Hooglied puur als een beschrijving van de liefde tussen bruidegom en bruid. Een liefdeslied dus, een beschrijving van de schoonheid van de liefde. De letterlijke interpretatie ging vaak vergezeld met speculaties over de aard van de personen die genoemd worden.

In de letterlijke interpretatie wordt de beeldspraak in principe alleen vertaald naar wat er zich afspeelt in de liefde tussen bruidegom en bruid.

In de Bijbel wordt de liefde tussen bruidegom en bruid overigens vaak als beeldspraak gebruikt. In het Oude Testament voor de liefde tussen God en Israël, vergelijk Psalm 45; Jesaja 54:4-6; 62:4, 5; Jeremia 2:2; 3:1, 20; Ezechiël. 16; Hosea. 2:16, 19, 20). In het Nieuwe Testament voor de liefde tussen Christus en zijn kerk, vergelijk Mattheus 9:15; Johannes 3:29; Efeziërs 5:23, 27, 29; Openbaring 19:7-9; 21:2, 9; 22:17.

De uitleg waarbij het Hooglied wordt gezien als allegorie was in de joodse kerk en de vroeg-christelijke kerk en in de kerk van de Reformatie gebruikelijk. De letterlijke uitleg stamt voornamelijk uit de 19e en 20e eeuw.

Overig

Delen van het boek zijn tot in de 20e eeuw in Syrië als bruidsliederen gebruikt.

Relaties met andere christelijke bijbelboeken

Het Nieuwe Testament gebruikt het beeld van bruidegom en bruid herhaaldelijk voor de verhouding tussen Jezus Christus en de gemeente, bijvoorbeeld in Efeziërs 5 en Openbaring 19:7-9. Het laatste vers van Hooglied wordt aangehaald in Openbaring 22:17,20.

Weblinks

•   (en) Song of Songs, The, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Ludwig Marcuse: Alles is ijdel - Prediker en Hooglied - De verzamelde werken van koning Salomo, Amsterdam, Prometeus, 1996 ISBN 978-90-5333-500-0
•   (en) Canticle of Canticles, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

Bijbelboeken

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Song of Solomon op Wikimedia Commons.