Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Halle (Vlaams-Brabant)

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Halle
Stad in België
Halle (Vlaams-Brabant)
Halle (Vlaams-Brabant)
Geografie
Gewest Vlaanderen
Provincie Vlaams-Brabant
Arrondissement Halle-Vilvoorde
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
44,4 km² (2009)
69,15%
14,54%
16,31%
Coördinaten 50° 44' NB, 4° 15' OL
Bevolking (Bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
36.000 (01/01/2010)
48,63%
51,38%
811 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0–17 jaar
18–64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2008)
20,68%
61,35%
17,97%
Buitenlanders 4,43% (01/01/2008)
Politiek en bestuur
Burgemeester Dirk Pieters (CD&V)
Bestuur CD&V, sp.a, Open Vld
Zetels
N-VA
CD&V
sp.a
Open Vld
Vlaams Belang
Groen
UF
31
12
9
6
3
1
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen 16.257 euro/inw. (2007)
Werkloosheidsgraad 5,36% (jan. 2009)
Overige informatie
Postcode
1500
1501
1502
Deelgemeente
Halle
Buizingen
Lembeek
Zonenummer 02
NIS-code 23027
Politiezone Halle
Website www.halle.be
Portaal  Portaalicoon   België
rel=nofollow
rel=nofollow

Halle (Frans: Hal) is een plaats en stad in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Zij is de hoofdplaats van zowel het gerechtelijke als het administratieve kanton Halle, alsook zetel van een politierechtbank. De stad telt ruim 39.000 inwoners. Halle maakt deel uit van de regio Zennevallei en ligt aan de rand van het Pajottenland.

Toponymie

Het toponiem Halle is afkomstig van het Germaanse woord halha met de betekenis bocht in het hoogland. De oudst geschreven bron over het dorp dateert uit 1152 en vermeldt de naam Hallensis.[1]

In het Frans heet het stadje Hal, in vroegere tijden waren de toponiemen Halen, Hau en Hault (op het retabel van Jehan Mone in de Sint-Martinusbasiliek) in gebruik. In het boek van de Spaanse schrijver Alonso Vásquez Los sucesos de Flandes y Francia, del tiempo de Alejandro Farnese uit 1614 werd de stad Halla en Hao genoemd. In het Italiaans ten slotte heette Halle Hala.

Geschiedenis

Grenzen speelden in de geschiedenis van Halle een bepalende rol. Tot aan de Franse Revolutie hing dit gebied in mindere of meerdere mate van het graafschap Henegouwen af.

IJzertijd

Dat er in Halle reeds in de IJzertijd een nederzetting was, is verre van denkbeeldig. Op de plaats van de post, waar vroeger het middeleeuwse Sint-Elooishospitaal stond, werden potscherven uit de Prehistorie (de late La Tène-periode of 5e tot 4e eeuw voor onze tijdrekening) gevonden.

Gallo-Romeinse tijd

Toen de Romeinen deze gewesten veroverden, leefde er de stam van de Nerviërs. Tot op heden weet men niet met zekerheid of de Nerviërs gegermaniseerde Kelten of "gekeltiseerde" Germanen waren.

Middeleeuwen

De heilige Waltrudis (ook Waldetrudis, Duits Waltraud, Frans Waudru), een belangrijk lid van de Frankische dynastie der Merovingers, bezat een eigengoed in Halle. Zij schonk dit landgoed in 686 aan het kapittel van de abdij van Bergen dat zij in 661 had gesticht. Waltrudis werd na haar dood (688?) heilig verklaard en begraven in de abdij van Bergen. Door erfenissen kregen later achtereenvolgens de graven van Henegouwen, de hertogen van Bourgondië en de Habsburgse vorsten voogdijschap over Halle en omgeving.

Tot het landgoed van Halle behoorde ook een uitgestrekt bos op de heuvels ten oosten van de stad, het Hallerbos. Omdat het zo afgelegen was, lieten de Henegouwse landheren het beheer over aan het kapittel van Brussel dat daarvoor een derde van de opbrengst kreeg. Samen met het Zoniënwoud, het Meerdaalwoud en Buggenhout-bos vormt het Hallerbos de laatste resten van het oorspronkelijke Kolenwoud, een oerbos dat zich vóór de komst van de Romeinen uitstrekte van de Zenne tot de Maas-vallei.

Een andere bron vermeldt dat de heilige Hubertus (bisschop van Tongeren en Luik, de patroonheilige van de jagers), die omstreeks 705 zijn bekeringswerk in Brabant begonnen was, in 727 een eerste bescheiden kerkje te Halle heeft ingewijd, enkele weken vóór hij in Tervuren zou overlijden. Mogelijk was dit kerkje reeds een cultusplaats voor Onze-Lieve-Vrouw. Dat zou kunnen blijken uit het feit dat de bouwmeesters van de crypte in de 14e eeuw een eeuwenoude boomstronk met respect behandelden, misschien omdat op deze boom ooit het allereerste Mariabeeld prijkte? Of is deze boom een getuigenis van een vóórchristelijke, Keltische vruchtbaarheidscultus?

Geleidelijk moet uit het oorspronkelijke landgoed een belangrijke leefgemeenschap zijn gegroeid, want in een keure uit 1225 verleent Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen én Henegouwen, stedelijke vrijheden aan Halle.

Het "wonderbeeld" van Onze-Lieve-Vrouw werd in 1267 aan de stad geschonken door Aleidis, dochter van Floris IV van Holland. In hun machtsstrijd tegen de hertogen van Brabant kwam het voor de graven van Henegouwen goed uit dat het grensstadje Halle aan belang won. Reeds in 1286 bestond er een rijkelijk begiftigde Mariakapel te Halle. Pausen en bisschoppen verleenden aflaten aan ieder die de bedevaartplaats bezocht. Vorsten als Eduard I van Engeland en keizer Lodewijk de Beier vereerden Halle met een bezoek (beiden waren zwagers van graaf Willem II van Henegouwen).

Ancien Regime

Reeds in de eerste helft van de 14e eeuw waren de oude parochiekerk en de Mariakapel te klein geworden om de stroom bezoekers te verwerken en besloot men om een nieuwe, grote kerk te bouwen. In 1341 begonnen de werkzaamheden. In 1410 was de nieuwe kerk nagenoeg voltooid; op 25 februari werd ze ingewijd door Peter van Ailly, bisschop van Kamerijk, waaronder Henegouwen toen ressorteerde. Toch zouden de bouwwerkzaamheden aanhouden tot 1470.

Dat Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, in 1404 te Halle overleed, was in feite een meevaller voor de reeds bloeiende bedevaartplaats. Sindsdien bezochten alle Bourgondische hertogen, hun familieleden, raadsheren, opvolgers en andere regerende vorsten Halle en lieten er rijkelijke giften achter. De latere koning Lodewijk XI van Frankrijk liet in 1460 zijn vroeggestorven zoontje Joachim begraven in de Onze-Lieve-Vrouwkapel.

Justus Lipsius

De strategische ligging van Halle in het grensgebied tussen Henegouwen, Brabant en Vlaanderen zou echter ook geregeld voor problemen zorgen. Toen Maria van Bourgondië in 1482 overleed, keerden de grote Vlaamse en Brabantse steden zich tegen haar autoritaire echtgenoot Maximiliaan van Habsburg, die het moeilijk had met de stedelijke privileges. Zo ook het nabije Brussel. Als Henegouwse stad behoorde Halle echter tot het kamp van Maximiliaan. In 1489 belegerde een Brussels leger onder de leiding van Filips van Kleef tweemaal Halle, maar slaagde er niet in om de stad te veroveren.

Toen Karel V op weg was van het Iberische schiereiland naar het Heilig Roomse Rijk om zich tot keizer te laten kronen, heeft hij een omweg over Halle gemaakt om de zwarte madonna te danken voor zijn verkiezing.

Beleg van Halle

In de 16e eeuw bleef Halle relatief gespaard van de ergste godsdienstige troebelen en van de Beeldenstorm, maar in 1580 werd het nogmaals bedreigd door het nabije Brussel, waar Olivier van den Tympel door Willem de Zwijger aangesteld was tot militair gouverneur, met de bedoeling om de Spanjaarden te bestrijden in het Brabantse. In 1579, bij de ondertekening van de Unie van Atrecht, verkoos Henegouwen echter in het katholieke kamp te blijven, tot ergernis van het calvinistische Brussel. In 1580 probeerde Van den Tympel Halle tevergeefs met verrassingsaanvallen in te nemen, verzekerd van de rijke buit die daar in het bedevaartsoord op hem te wachten lag. Mislukte belegeringen en aanvallen in minder dan een eeuw tijd deden de legende ontstaan dat het miraculeuze Mariabeeld persoonlijk haar stad had beschermd. Ondanks de onrust in het land bleven de bedevaarders in Halle toestromen.

Vóór zijn huwelijk met zijn achternicht Isabella van Spanje kwam aartshertog Albrecht van Oostenrijk op 13 juli 1598 eerst naar Halle, waar hij zijn kardinaalspurper aflegde op het hoofdaltaar van de kerk. Na hun machtsovername verbleven Albrecht en Isabella nog vaak in de stad. Met de steun van de aartshertogen kwamen ook de jezuïeten in 1621 naar Halle; zij startten er met hun onderwijssysteem en hadden grote invloed op het religieuze leven.

In 1648 verpandde koning Filips IV van Spanje Halle en het Hallerbos aan de hertog van Arenberg, als onderpand voor een lening. Toen de koning zijn schuld niet kon aflossen werd de hertog in 1655 heer van Halle en eigenaar van twee derde van het bos. Het kapittel van Sint-Waltrudis bleef eigenaar van een derde. Om een einde te maken aan eindeloze burenruzies lieten de eigenaars het bos in 1779 opmeten. Ze plaatsten 24 piramidevormige grenspalen met aan de ene kant het opschrift SW ("van Sint Waltrudis") en aan de andere kant AR ("voor Arenberg"). Daarvan staan er nog altijd negentien in het bos.

De oorlogen van Lodewijk XIV van Frankrijk brachten de stad zware schade toe; de wallen werden gesloopt. Het economische leven kwijnde weg terwijl tijdens het Oostenrijkse bewind in de 18e eeuw de bedevaart levendig als voordien bleef.

De Franse overheersing was een moeilijke periode; het gedachtegoed van de Franse Revolutie was niet bepaald heilzaam voor het religieuze leven in het algemeen en werd door de Hallenaren niet geapprecieerd. Het wonderbeeld en de kerkschatten ontsnapten ternauwernood aan de confiscatie, dankzij het initiatief en de inzet van enkele burgers. De Franse overheid ontbond het kapittel van Bergen; zo werden de hertogen van Arenberg de enige eigenaar van het Hallerbos. Het was toen nog maar 644 ha groot, de rest was gerooid om er landbouwgrond van te maken.

Toen de eredienst onder Napoleon Bonaparte weer werd hersteld (zie: Concordaat van 15 juli 1801), kon het beeld zijn vroegere plaats innemen. De bedevaarders vonden de weg naar Halle terug. Bij de pinksterfeesten van 1805 zouden er 150.000 geteld zijn.

Tijdens de Franse overheersing maakte het deel uit van het Dijledepartement.

Moderne Tijd

De traditie van vorstelijke bezoeken werd ook door het Belgisch koningshuis in ere gehouden; de koningsparen Boudewijn I en Fabiola en Albert II en Paola bezochten de stad. Na het huwelijk van kroonprins Filip en prinses Mathilde schonk het prinsenpaar het bruidsboeket van de prinses aan de kerk van Halle.

Als laatste blijk van hoge waardering van de Mariaverering in Halle verleende paus Pius XII in 1946 de Martinuskerk de eretitel "Onze-Lieve-Vrouwebasiliek".

Het huidige Halle ontstond bij de bestuurlijke hervorming van 1977 door samenvoeging van de opgeheven gelijknamige gemeente met Buizingen en Lembeek.

Op maandag 15 februari 2010 vond het treinongeval bij Buizingen, een deelgemeente van Halle, plaats. Tijdens deze dramatische gebeurtenis kwamen 18 mensen om het leven nadat 's ochtends twee passagierstreinen frontaal op elkaar botsten.

Geografie

Halle is de meest zuidelijk gelegen stad van het Nederlandse taalgebied (Suriname en het Caraïbisch-Nederlandse eilanden buiten beschouwing gelaten), op de taalgrens tussen de Germaanse en de Romaanse talen, dicht bij het Brusselse en grenzend aan het Waalse Gewest.

Kernen

Er zijn kernen in de deelgemeenten Halle, Buizingen en Lembeek. Daarnaast zijn er in de deelgemeente Halle nog enkele gehuchten, met name Breedhout, Essenbeek, Sint-Rochus en Hondzocht.

Geologie

Geografisch ligt Halle op het grensgebied tussen de Vlaamse Laagvlakte (met dikke leemlaag) en het Brabantse Massief (dunne leemlaag, heuvelachtig).

Politiek

Zetelverdeling gemeenteraad 2013-2018
1
1
6
3
9
12
1
12 
De 33 zetels zijn bij de verkiezingen als volgt verdeeld:

2013-2018

Burgemeester is Dirk Pieters (CD&V). Hij leidt een coalitie bestaande uit CD&V, sp.a en Open Vld. Samen vormen ze de meerderheid met 18 op 33 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij 10-10-1976[2] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[3] 14-10-2012[4]
Stemmen / Zetels % 31 % 31 % 31 % 31 % 31 % 31 % 33
CVP1/CD&V2 32,831 11 34,191 12 381 14 34,971 14 28,711 10 - 23,732 9
CD&V+N-VA - - - - - 34,19 12 -
VU1/VU&ID2 11,661 3 10,371 3 8,561 2 6,211 1 7,332 2 - -
N-VA - - - - - - 29,89 12
PVV1/VLD2/Open Vld3 - - 16,141 5 13,352 4 17,982 6 15,352 5 10,463 3
SP1/sp.a2 22,651 7 24,981 8 24,411 8 20,911 7 20,421 7 18,42 6 15,842 6
AGALEV1/Groen2 - 4,351 0 4,951 1 5,571 1 6,291 1 5,14 1 5,712 1
PVDA 0,72 0 0,75 0 1,15 0 0,76 0 - - -
Vlaams Blok1/Vlaams Belang2 - - - 6,531 1 11,21 3 18,382 6 6,072 1
LDG 31,32 10 23,83 8 - - - - -
D.V.A. - - 6,79 1 9,45 3 8,08 2 - -
NF - - - 2,23 0 - - -
U-Gezond Verstand - - - - - 7,38 1 -
Partij Zwembad - - - - - - 3,84 0
UF - - - - - - 4,46 1
Anderen(*) 0,83 0 1,53 0 - - - 1,17 -
Totaal stemmen 22825 22931 23206 23570 23706 24748 24471
Opkomst % 93,22 92,14 91,49 92,83 88,53
Blanco en ongeldig % 2,84 4,58 5,5 6,24 5,1 4,36 2,95

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt
(*)1976: NIEUW 1982: D 2006: Nieuwe Partij

Aangrenzende gemeenten

De gemeente grenst aan de volgende gemeenten:

Bezienswaardigheden

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Halle voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Cultuur

Bijnaam

De inwoners van het Halle van vóór de fusie worden "Vaantjesboeren" genoemd:

  • "boer" wordt hier gebruikt in de betekenis van "verkoper" of "venter", zoals bij "melkboer" of "patattenboer";
  • "vaantje" verwijst naar vlaggetjes waarop de zwarte madonna al dan niet met kanonballen staat afgebeeld. Zo'n vlaggetje werd tijdens processies of als bewijs van het afleggen van een bedevaart naar Halle verkocht.

Vermelde bijnaam is niet van toepassing op de inwoners van het Halse gehucht Essenbeek die "Zavelkoppen" genoemd worden.

Televisie

  • Halle was de filmlocatie van de Vlaamse politiereeks Witse.
  • Zowel voor de buitenlocatie van de VTM-comedy Café Majestic als voor de buitenlocatie van de VTM-soap/comedy Ramona werd de Grote Markt van Halle gebruikt. Het toeval wil dat beide huizen vlak bij elkaar lagen.

Evenementen

  • In Halle wordt elk jaar, gedurende drie dagen in het midden van de vasten, carnaval gevierd. Het is een kleurrijke bedoening waarbij elke groep zijn eigen praalwagen, kostuum en dans ontwerpt. Het Halse carnaval wordt sinds 1905 met kortere en langere onderbrekingen georganiseerd en is de laatste jaren uitgegroeid tot een van de grotere carnavals in België.
  • Op pinksterzondag gaat de eeuwenoude jaarlijkse Mariaprocessie uit door de stad. De laatste jaren is het een tweejaarlijks evenement geworden, waarin zowat 700 figuranten deelnemen.
  • Op de zondag van het eerste weekend van september is het 'kermestalle', dialect voor "kermis te Halle", en gaat de tweejaarlijkse Internationale Reuzenstoet uit met reuzen uit België, Nederland en Frankrijk. 'Kermestalle' duurt drie dagen en wordt vanaf 2008 georganiseerd door de "Confrérie van de Vaantjesboer" die zich sinds 2007 ontfermt over de Halse stadsreus Vaantjesboer en sinds 2008 over de reuzen van de Basiliekstraat, de vroegere Korte en Lange Steenweg.
  • Sinds 2000 vindt er elke derde zondag van de maand een rommel- en antiekmarkt plaats op en rond de Grote Markt.

Streekproducten

  • Halse krotten gelijken op babelutten. De karamel wordt gekookt en tijdens een rijpingsproces van 1 tot 2 maanden wordt er lucht ingetrokken waardoor de krotten verkruimelen. Ze worden verpakt in een zakje per 9 en worden verkocht aan bedevaarders die ze tijdens een noveen van 9 gebeden kunnen opeten (De weg om). [5] [6]

Andere

  • Halle komt in de poëzie van Rik Wouters uitgebreid aan bod.
  • Geert Vanhassel was de eerste stadsdichter van Halle (2009 tot 2014). Hij lanceerde projecten als Dichter bij Jou (in samenwerking met de Halse jeugd), Poezie in Pixels en het gedichtenparcours Dichter bij Vroeger. In april 2014 verscheen zijn eerste dichtbundel Wie geen schaduw heeft, onder meer met gedichten over Halle.

Religie en levensbeschouwing

Rooms-Katholieke Kerk

Halle is ook een drukbezochte Mariabedevaartplaats; de Mariadevotie is in de huidige vorm minstens zeven eeuwen oud.

Mobiliteit

Openbaar vervoer

De stad Halle geniet van een vrij uitgebreid bus- en treinaanbod.

Wegennet

Ten oosten van Halle loopt het zuidwestelijk gedeelte van de R0 (grote ring rond Brussel). Ten zuiden van de stad loopt de A8/E429, die via de N203a aansluiting vindt met de R0.

Verschillende gewestwegen doen de gemeente aan. Dit zijn:

Een belangrijk kruispunt van Halle ligt aan de zuidwestzijde van de plaats op het Bevrijdingsplein.

Economie

Halle is een regionaal diensten- en verzorgingscentrum: handel, verschillende onderwijsinstellingen, algemeen ziekenhuis, openbare diensten (61% van de actieve bevolking is werkzaam in de dienstensector). Halle biedt plaats aan enkele grote ondernemingen, het herbergt onder meer de hoofdzetel van de groep Colruyt.

Bekende Hallenaars

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Halle of een andere significante band met de gemeente hebben:

Zustergemeenten

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Halle, Belgium op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
50°44′10″N, 4°14′33″E