Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Romaanse talen

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Bestand:Map-Romance Language World.png
Romaanse talen wereldwijd:

██ Frans

██ Spaans

██ Portugees

██ Italiaans

██ Roemeens

De Romaanse talen zijn een tak van de Indo-Europese taalfamilie. Oorspronkelijk werden deze talen voornamelijk in Zuid-Europa gesproken. Tegenwoordig worden de Romaanse talen, als gevolg van emigratie en kolonisatie vanaf de 15e eeuw, echter ook gesproken in veel andere delen van de wereld, met name Latijns-Amerika. Wereldwijd spreken circa 791 miljoen mensen heden ten dage een Romaanse taal als hun eerste taal.

Oorsprong en ontwikkeling

De Romaanse talen zijn de enige nog levende tak van de Italische talen. Ze stammen alle af van een van de Italische talen: het Latijn, de taal van de Romeinen, die door de Romeinse expansie (militairen, ambtenaren, handelaren en vooral ook veteranen) verspreid raakte over een groot deel van Europa en in het westelijke deel van het Romeinse Rijk de algemene voertaal werd. Vaak wordt bij het voorgaande de kanttekening gemaakt dat de Romaanse talen niet afstammen van het bekende klassiek Latijn zoals dat in geschreven vorm is overgeleverd, maar van het vulgair Latijn (Volkslatijn). Hierbij moet weer worden opgemerkt dat het onderscheid tussen klassiek en vulgair Latijn niet te veel moet worden verabsoluteerd en dat ook het vulgair Latijn zeker geen eenheid vormde, maar eerder een grote groep dialecten. In de loop der eeuwen werden de verschillen tussen deze dialecten steeds groter en de onderlinge verstaanbaarheid steeds kleiner, zodat ze vanaf ca. 800 als verschillende talen worden beschouwd. Verschillen tussen de Romaanse talen en het Latijn worden ten dele toegeschreven aan de invloed van substraattalen, de talen van door de Romeinen onderworpen volken.

Veel bekend geworden kunsttalen, waaronder het Esperanto, Interlingua en Ido, zijn in hoge mate gebaseerd op de grammatica en woordenschat van de Romaanse talen.

Taal- en cultuurgebied in Europa

Zie Romania voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Bestand:Romance 20c en.png
De Romaanse talen in Europa gedetailleerd
Bestand:LatinEuropeCountries.png
Romaans taalgebied in Europa

██ Landen met een Romaanse taal als nationale taal.

██ Landen/gebieden waar een Romaanse taal wordt gesproken naast een andere taal.

Het Romaanse taal- en cultuurgebied in Europa is gecentreerd rond de westelijke Middellandse Zee (Frankrijk, Italië, Portugal en Spanje). Maar ook in landen als België, Luxemburg, Roemenië, Moldavië en Zwitserland worden Romaanse talen gesproken. Deze gebieden zijn van oudsher sterk rooms-katholiek, behalve in Roemenië en Moldavië (Roemeens-orthodox). Veel van deze landen zijn ook lid van de Latijnse Unie.

Bestand:Romance-lg-classification-en.png
Classificatie van Romaanse talen

Italo-Westelijke talen: Westelijk

Gallo-Romaans

Gallo-Romaans is de naam voor alle Romaanse talen die worden of werden gesproken in een groot deel van het huidige Frankrijk en in Wallonië. Deze subgroep omvat zowel de Langue d'Oc als de Langue d'Oïl. Al deze talen zijn rechtstreeks voortgekomen uit het Gallo-Romaans, een vroege Romaanse taal die op zijn beurt was voortgekomen uit het Laatlatijn en tussen de 4e en de 9e eeuw werd gesproken in het toenmalige Gallië. Omdat van het Gallo-Romaans geen schriftelijke bronnen bewaard zijn gebleven, kan deze taal alleen worden gereconstrueerd op basis van vergelijkingen tussen met name het Oudfrans en het klassiek Latijn.

Iberisch/ Romaans-Iberisch / Ibero-Romaans

Sardijns

Venetiaans

Istriotisch

Oostelijk Romaanse talen

Italo-Romaans

Balkan-Romaans

Woordenschatvergelijking

Latijn Sardijns Italiaans Spaans Portugees Frans Occitaans Catalaans Reto-Romaans Lombardisch Roemeens
acquam acqua acqua agua agua eau aiga aigua aua acqua apă
clave clàve chiave llave / clave chave clef clau clau clav ciav cheie
noctem nòte notte noche noite nuit nuéit nit notg nott noapte
pontis ponte ponte puente ponte pont pònt pont pont punt pod
tempus témpus tempi tiempos tempos temps temps temps temps temps timpi
nōvum nóvu nuovo nuevo novo nouveau nòu nou nov noeuv nou
hospitalis ispidale ospedale hospital hospital hôpital espitau hospital ospedal ospedaa spital
caballum caballu/cabadhu cavallo caballo cavalo cheval caval/chaval cavall cheval cavâl calu
cantare cantare cantare cantar cantar chanter cantar/chantar cantar chantar cantà a cantâ
ego égo io yo eu je jo/ieu jo jau mi/me eu
filium filiu figlio hijo filho fils filh fill figl fioeu fiu
facere facere fare hacer fazer faire far fer far face
lingua lingua/límba lingua lengua lingua langue lenga llengua lingua lengua limbă
terram tèrra terra tierra terra terre terra terra terra terra ţara
pluviam próida pioggia lluvia chuva pluie pluéja pluja plievgia pieuva plioaie
ārbore àrbore albero árbol árvore arbre arbre arbre arbre alber arbore/pom
hominem/hōmo ómine uomo hombre homem homme òme home um ómm om
cælum chélu cielo cielo céu ciel cèl cel chiel cel cer
digitus ditu dito dedo dedo doigt det dit digt did deget
manum mànu mano mano mão main man maun man mână

Noten

rel=nofollow

Zie ook

rel=nofollow