Hemel (geloof)

Zie ook : hemel (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "hemel".

---

Gelovigen nemen aan dat er een hemel is, welke duidt op een plaats, bestaanssfeer of mentale toestand aan waar men na de dood heen kan gaan en die gekarakteriseerd wordt door het inherent aangenaam of gelukkig zijn van het (leven) daar. In de middeleeuwen noemde men het onder andere het empyreum, de zesde der zeven sferen; in overdrachtelijke zin: het paradijs. In veel van de wereldreligies en spirituele filosofieën worden meerdere vormen van hemels erkend.

Deze aannames betreffend de periode nadat iemand overleden is sluiten niet aan bij diverse wetenschappen en aantoonbaarheden, met name de biologie en de psychologie. Namelijk houdt het begrip dood in dat er bij organismen geen levenssappen meer stromen in het lichaam, en dat daardoor de levensfuncties gestopt zijn, inclusief het denken. Bij mensen bestaat het denken uitsluitend uit het bewustzijn, onderbewustzijn, geheugen en gevoelens, en ontwikkelt zich naar opgedane ervaringen en waarnemingen. Gezien alles betreffend het leven langs deze weg al een wetenschappelijke onderbouwing / verklaring heeft, is er geen sprake van iets dat het lichaam zou verlaten na het overleiden, temeer alle levensfuncties simpelweg gestopt zijn, evenals planten en dieren ook op een gegeven moment dood gaan. Verder rest alleen nog de biochemie van de hersenen (waar de ziel zich zou huizen), waarvan de doorwerking aangetoond heeft dat het hierbovengenoemde zo tot stand komt en wanneer het niet tot stand komt, danwel stopt tot stand te komen.

Twee typen van visies
Er zijn twee typen van visies op het leven na de dood. Het eerste is gebaseerd op een vorm van geloof in bijvoorbeeld de Bijbel, de Koran of de Talmoed. Dit artikel gaat over deze visies. Er is ook een type van visie op het leven na de dood die gebaseerd is op waarnemingen, bijvoorbeeld van bijna-doodervaringen, uittredingen, bandstemmen en mediums. Ook wetenschappelijk onderzoek naar het leven na de dood, bijvoorbeeld het werk van Pim van Lommel en andere wetenschappers is van dit type. Punt van discussie is dan altijd of het om echte waarnemingen gaat of om voorstellingen die door het brein zelf worden geproduceerd.

De oudste associaties van de relatie tussen hemel en het uitspansel gaan terug tot de astronomie in de oudheid.

Kenmerken

Veel religies hebben de hemel(en) voorgesteld als bevolkt met engelen, demonen, goden en godinnen. Soms (bijvoorbeeld in het boeddhisme en het hindoeïsme) wordt een leven in een hemel als een fijnstoffelijk of immaterieel (puur geestelijk) leven beschreven. Men heeft er dus geen fysiek lichaam zoals de mens (op aarde) dat heeft. Sommige religies (de monotheïstische religies) stellen zich de hemel voor als een plaats waar men het eeuwig leven heeft; in andere religies is het leven in een hemel slechts tijdelijk.

Door sommige moderne, orthodoxe filosofen en theologen wordt verondersteld dat de hemel in een 'hogere dimensie' gesitueerd is. Driedimensionale wezens (zoals de mens) kunnen zich de hemel daardoor niet voorstellen. Deze hogere dimensie 'omvat' als het ware ons heelal, dat dus een deel zou zijn van deze hogere dimensie. Zie ook de boeken van C.S. Lewis waarin dit nader wordt uitgewerkt.

Hemel in het monotheïsme

Jodendom

Het concept hemel is binnen de christelijke en islamitische religies duidelijker gedefinieerd dan in het jodendom. In de Joodse perceptie van het leven hierna is er soms sprake van "olam haba", de wereld die komen zal, maar het concept van leven na dit leven is in het Judaisme nooit zo officieel en systematisch uitgewerkt als in het christendom en in de islam. Het jodendom zou volgens vele rabbijnen een onafscheidbare eenheid van lichaam en ziel leren: als het lichaam sterft dan gaat de geest (wat in de joodse visie eerder een soort 'levengevende' kracht is, uitgaande van God, die het lichaam levend maakt dan een bewuste geest) terug naar God en is de 'bewuste persoon' er niet meer. Alleen bij de verrijzenis op het eind der tijden als geest en lichaam door God herenigd worden is men weer een compleet en bewust persoon.

Klassieke mythologie

Het Elysium was in de klassieke mythologie de plaats waar de gelukzaligen verbleven. Deze uitverkorenen gingen na hun dood naar de Elizeese velden.

Christendom

De hemel is binnen het christelijk geloof een belangrijke doctrine, omdat er na het leven een opwekking uit de dood is, waarna men ofwel de hel, het vagevuur (bij katholieken) of de hemel kan betreden. Over de toestand direct na de dood is het Nieuwe Testament niet echt duidelijk. Sommige stromingen nemen aan dat men na de dood niet bewust meer is totdat de doden allemaal opgewekt worden door God bij het laatste oordeel zoals ook in het jodendom geleerd wordt. Dit leren bv. de Jehova's getuigen (het 'herinneringsgraf') en ook verscheidene protestants evangelische kerken. Zij zeggen dat het concept van een ziel 'gevangen' in het lichaam en deze verlatend bij de dood een typisch platonische leer is die in de eerste eeuwen het christendom is binnengeslopen. Andere menen dat men wel een bepaalde 'tussenstaat' ervaart totdat de ziel/geest definitief weer herenigd wordt met het opgestane lichaam. Zij beroepen zich op de parabel van Jezus over de arme Lazarus die na zijn dood in 'Abrahams schoot' rust terwijl de rijke in de hel zit. Maar volgens anderen is dit een allegorisch verhaal dat Jezus vertelde om te illustreren dat het gedrag tijdens het leven gevolgen heeft voor iemands uiteindelijke bestemming na de dood, terwijl het niet letterlijk over 'het leven na de dood' ging. De tussenliggende status (tussen de dood en de terugkomst van Jezus Christus) is niet helder, maar de uiteindelijke, uit de dood opgewekte vorm van de gelovigen zal een nieuw lichaam zijn, in het "Nieuwe Jeruzalem" op de "Nieuwe aarde".

Islam

Zie Akhirah voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De hemel (Ar.:جنة, al-janna, djanna (de tuin)) wordt binnen de islam voorgesteld als een weelderige tuin. In soera De Gelovigen staat beschreven dat de hemel uit 7 lagen bestaat. Soera Mohammed spreekt van rivieren van wijn, melk, honing en water. Met betrekking tot deze wijn die haram op aarde is, moet in acht worden genomen dat de aardse beperkingen, zoals dronken worden, in de hemel niet mogelijk zijn. In Soera De Resurrectie staat dat de mensen er bediend zullen worden door knapen en maagden,en dat het grootste genot het aanschouwen van het Gods aangezicht is. Bepaalde stromingen binnen de islam gaan van een bepaalde tafsir uit dat de mens niet voor het aanschijn Gods kan komen staan.

Het is niet duidelijk of een overledene direct na het overlijden de hemel kan betreden. Eerst verkeert men in het zogenoemde barzakh (hindernis), een soort slaaptoestand. In soera De Gelovigen 100 wordt gesteld:

Opdat ik recht doe in hetgeen ik heb achtergelaten." (Dan wordt er gezegd): "In geen geval; het is slechts een woord dat hij uit." En achter hen is een hindernis tot de Dag waarop zij gewekt zullen worden.

Hemels in oosterse religies

In oosterse religies (en in een aantal westerse tradities) bestaat de leer van reïncarnatie en wedergeboorte, en is het concept hemel daardoor minder dominant dan in de monotheïstische religies.

Het begrip hemel is vaak wel aanwezig, zoals in het boeddhisme, waar verschillende hemelen zijn; zij die goed karma hebben verworven worden opnieuw geboren als een deva (de boeddhistische term voor goden), in een hemel. Hun verblijf daar is echter niet eeuwig; na verloop van tijd sterven ook de devas, en zij worden daarna wederom wedergeboren ofwel als mens, dier, geest, in een hel of opnieuw in een andere of dezelfde hemel. In het boeddhisme is wedergeboorte in een hemel een goed of gunstig iets, maar het is niet het voornaamste doel van de religie; dat is het bereiken van het Nirwana.

Het verwerven van een hemels bestaan

Religies met een hemel verschillen in de manier waarop men deze kan verwerven of betreden.

1. Sommigen (volgelingen van het universalisme) menen dat iedereen daar zal komen, hoe zij op aarde ook geleefd hebben.
2. In religies als het boeddhisme, het hindoeïsme en sommige christelijke stromingen onderwijst men dat het betreden of wedergeboren worden in een hemel afhankelijk is van hoe men geleefd heeft. Indien met een goed of eerlijk leven geleefd heeft of veel goede daden verricht heeft, zal men na de dood (waarschijnlijk) in een hemel leven. Zij die niet goed geleefd hebben komen na de dood in de hel terecht; een pijnlijke plaats (in het christendom ook wel een plaats van straf).
3. In de islam is het al of niet verwerven van de hemel geheel de beslissing van God: in principe heeft de gelovige daarop weinig invloed. Het helpt wel als de moslim tijdens zijn leven de geboden van God zoals vastgelegd in de Koran, en uitgelegd door de moslimtheologen, in acht neemt. Dit weegt positief mee in het uiteindelijke oordeel. Maar uiteindelijk is de moslim niet zeker van zijn of haar behoud. Gelaten wacht men het oordeel van God af en zegt men: "Inshallah" (als God het wil). Ongelovigen en afvalligen kunnen wel zeker zijn van de eeuwige straf.
4. Veel stromingen in het christendom maken de toegang niet afhankelijk van het verrichten van goede werken, maar van geloof en vertrouwen in God, en het aannemen van het aanbod van genade. Na de Zondeval zou de zonde in elke mens zitten en zou iedereen gestaft worden. Door het aannemen van het aanbod van genade is de straf al gedragen en kan men de hemel binnentreden. In de calvinistische opvatting gaat men naar de hemel niet op basis van wat men gedaan of onafhankelijk gekozen heeft, maar omdat men door God uitverkoren (uitgekozen) is voor deze gunst (zie predestinatie). Omdat binnen het Calvinisme ook de rechtvaardiging op basis van geloof speelt, ligt hier een gevoelige relatie.

Zie ook

• Boeddhistische kosmologie
• Hel
• Eschatologie
• Nirwana
• Paradijs
• Vagevuur
• Walhalla

Bronnen & voetnoten