Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Rechter

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Een rechter is iemand die recht spreekt. Meestal wordt met het woord rechter een magistraat van de rechterlijke macht bedoeld. De rechter is wettelijk verplicht een oordeel uit te spreken over een voorgelegde vraag en houdt daarbij rekening met:

  • de wet
  • de jurisprudentie
  • de doctrine
  • de heersende leer
  • de gewoonte.

Voor de consumenten van het recht is het belangrijk te weten dat het recht breder is dan alleen de wet. Dienaren der wet (dienders) kijken alleen of de wet wordt gevolgd en daarom is het vaak voor een betrokkene wenselijk een proces-verbaal aan de rechter voor te leggen.

Iemand kan ook als (scheids)rechter of arbiter optreden bij een geschil, maar bij arbitrage moet de uitspraak alsnog aan de rechterlijke macht worden voorgelegd om een executoriale titel, (in dit geval een exequatur), te krijgen. Alleen dan zal men wie het oordeel betreft, kunnen dwingen dat oordeel volgen. In veel landen maakt men een onderscheid tussen zittende en staande magistratuur. Rechters horen dan bij de eerste categorie. Een rechter bij een hogere rechtbank wordt in sommige landen raadsheer (conseiller) genoemd (ook voor vrouwen).

Internationale rechters

Rechters bij internationale rechtbanken, zoals het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen in Luxemburg, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg of het Internationaal Strafhof in Den Haag worden meestal gewoon rechter genoemd, al wordt het woord raadsheer ook gebruikt. Niet alle landen kennen dat onderscheid.

Minder bekend zijn de rechters van de Kamer van beroep van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart, ingesteld overeenkomstig artikel 45 ter van de Herziene Rijnvaartakte van 17 oktober 1868, zoals laatstelijk gewijzigd op 20 november 1963. De Kamer behandelt het hoger beroep met betrekking tot zaken die vallen onder het Rijnvaartverdrag en klachten met betrekking tot de toepassing ervan. De kamer is samengesteld uit een rechter en een rechterplaatsvervanger voor iedere Overeenkomstsluitende Staat. De Centrale Commissie voor de Rijnvaart wijst voor de duur van zes jaar de rechters en rechterplaatsvervangers aan uit de personen die door iedere Overeenkomstsluitende Staat hiertoe worden voorgedragen en die een juridische opleiding moeten hebben ontvangen dan wel ervaren dienen te zijn op het gebied van de Rijnvaart. De Kamer van Beroep kiest als zijn voorzitter een lid met een juridische opleiding. Zijn ambtsperiode bedraagt drie jaar en kan worden verlengd.

De rechter in Nederland

Een rechter wordt in Nederland voor het leven benoemd. Dit versterkt de onafhankelijkheid van de rechter, doordat hij niet bang hoeft te zijn zijn baan te verliezen. 'Voor het leven benoemd' houdt in dit geval overigens in 'tot zijn/haar zeventigste verjaardag'.

Die onafhankelijkheid, de objectiviteit en de onpartijdigheid van de rechter worden bevorderd door de mogelijkheid een rechter te wraken. Een rechter wordt gewraakt als er een redelijk vermoeden bestaat dat er sprake is van feiten of omstandigheden waardoor de rechterlijke onpartijdigheid schade zou kunnen lijden. Het hoort vooraf, maar kan ook nog tijdens de rechtszitting.

Een rechter bij een Gerechtshof of de Hoge Raad wordt raadsheer genoemd.

De (gewone) rechter

De rechter werkt in een van de negentien rechtbanken van Nederland. Rechtspraak bij de rechtbank kan enkelvoudig zijn (één rechter behandelt de zaak) of meervoudig (drie rechters behandelen de zaak). In gecompliceerde zaken behandelen soms zelfs nog meer rechters de zaak, hun aantal is echter altijd oneven.

Binnen de rechtbank zijn rechters werkzaam in sectoren. Het gaat hierbij om de sectoren bestuursrecht (inclusief het vreemdelingenrecht en per 1 januari 2005 het belastingrecht), civiel of handelsrecht, kanton en strafrecht. Het jeugd- en familierecht en vreemdelingenrecht is bij enkele rechtbanken in aparte sectoren ondergebracht.

Na de laatste reorganisatie binnen de rechtspraak zijn de kantongerechten opgegaan in de rechtbanken. De rechters werkzaam in de sector kanton worden kantonrechter genoemd en houden zich bezig met geschillen over kleine geldvorderingen, huurzaken, arbeidsrechtelijke zaken, overtredingen (strafrecht) en bestuursrechtelijke verkeersovertredingszaken (de Wet Mulder). Tot eind jaren '90 was het kantongerecht een zelfstandig rechtsprekend orgaan.

Rechtszittingen worden gewoonlijk voorbereid door een (senior) gerechtssecretaris. Deze legt verzoeken van partijen voor aan de rolrechter. De rolrechter geeft vervolgens een beslissing. Er is sprake van behandeling van een zaak door een rechter, zodra deze zich op enigerlei wijze met een zaak bezighoudt en dit voor partijen kenbaar is. De rolrechter is een dergelijke rechter.

De rechter-commissaris

  • In het strafrecht is dit de rechter die het onderzoek naar één of meer strafbaar feiten leidt
  • In het faillissementsrecht is dit de rechter die toezicht op het beheer van de failliete boedel houdt.

De Raadsheer

De raadsheer is rechter bij een Gerechtshof of de Hoge Raad. Een raadsheer kan een man of een vrouw zijn, een vrouwelijke raadsheer wordt niet raadsvrouw of raadsdame genoemd. Daarentegen is een raadsman een advocaat, die in een strafrechtelijke procedure een verdachte bijstaat. Hier wordt wel de vrouwelijke vorm "raadsvrouw" gebruikt.

Bijzondere gerechtelijke instanties

In het bestuursrecht zijn er ook nog afzonderlijke instanties zoals: de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven, die behoren tot de rechterlijke macht, en de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State valt niet onder de rechterlijke macht en haar leden heten geen rechters of raadsheren, maar staatsraden.

Aanspreektitel

Een rechter (en ook een griffier) bij een rechtbank wordt officieel aangesproken met "edelachtbare". De aanspreektitel van een raadsheer bij een gerechtshof is formeel "edelgrootachtbare" en van een raadsheer in de Hoge Raad "edelhoogachtbare". Tegenwoordig wordt ook steeds vaker "meneer de rechter" of "mevrouw de rechter" gebruikt. Ook wordt voorzitter vaak gebruikt, ook als het niet om een meervoudige kamer gaat.

De rechter in België

Ook in België zijn rechters vastbenoemd en slechts gebonden door de wet en hun geweten. De macht van de rechter behoort hem persoonlijk toe, behoudens op het gebied van instructie.

Gewone rechters en raadsheren

België kent verschillende soorten rechters:

Bij die rechtbanken van eerste aanleg zijn er jeugdrechters, strafrechters, fiscale rechters in speciale kamers voor jeugdzaken, strafzaken of fiscale zaken. De handelsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken kennen ook lekenrechters, respectievelijk rechter in handelszaken en rechter in sociale zaken genoemd.

De hoven van beroep, ook het arbeidshof, en het Hof van Cassatie hebben raadsheren.

Alle rechtbanken en hoven hebben een bepaald rechtsgebied, met uitzondering van het Hof van Cassatie, dat bevoegd is voor het hele land.

Plaatsvervangende raadsheren en rechters

Dit zijn eigenlijk advocaten, die benoemd zijn om de opgelopen achterstand weg te werken. Zij mogen geen praktijk hebben in het rechtsgebied waar zij als plaatsvervangend raadsheer of rechter een functie uitoefenen.

Toegevoegde rechters

Toegevoegde rechters oefenen hun ambt tijdelijk uit wanneer daar behoefte aan is bij een rechtbank van eerste aanleg. Toegevoegde vrederechters en toegevoegde politierechters bedienen samen met vrederechters of politierechters het vredegerecht cq de politierechtbank.

Beroemde personen die (ook) rechter waren

Trivia

  • In landen met een Angelsaksische traditie dragen veel rechters pruiken. In Nederland en België gebeurt dat niet en draagt de rechter veelal een toga met bef. Deze ambtskledij wordt gedragen om duidelijk te laten zien dat de rechter er niet in persoon zit, maar in zijn hoedanigheid als onafhankelijke rechter.

Externe links