Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Lijst van religies en spirituele tradities: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(christendom hoort bij de zgn. Abrahamitische religies en andere verschuivingen / spelling enz.)
(traditionele sortering: eerst jodendom, dan christendom, dan islam)
Regel 187: Regel 187:


==[[Abrahamitische religies]]==
==[[Abrahamitische religies]]==
''Geloven in één God; ook wel klassiek [[monotheïsme]]; zien zichzelf (of tenminste de stichter van de religie) als afstammelingen van aartsvader [[Abraham]]''
''Geloven in één God; ook wel klassiek [[monotheïsme]]; zien zichzelf (als letterlijke of geestelijke) afstammelingen van aartsvader [[Abraham]]''


===[[Jodendom]]===
===[[Jodendom]]===
Regel 229: Regel 229:
===[[Mandaeërs]]===
===[[Mandaeërs]]===
(zie ook [[Gnosticisme]])
(zie ook [[Gnosticisme]])
===[[Christendom]]===
:''Zie ook de [[Lijst van richtingen in het Christendom]]''
====[[Concilie van Chalcedon|Niet-Chalcedonisch christendom]]====
=====Historische (verdwenen) [[Arianisme]] [[Drie-eenheid|(niet-trinitarisch)]]=====
(rond 280 vertegenwoordigd door [[Arius (theoloog)|Arius]], presbyter van Alexandrië, vanaf 325 schisma met roomse kerk; verdwenen rond [[8e eeuw]])
=====[[Nestorianisme]]=====
(sinds 431, schisma Kerk van het Oosten of Oost-Syrische Kerk en Byzantijnse Moederkerk)
=====[[Oriëntaals-orthodoxe Kerken|Oriëntaalse of Oude Orthodoxie]]=====
(sinds 451, schisma met Byzantijnse Moederkerk)
====[[Concilie van Chalcedon|Chalcedonisch christendom]]====
=====[[Oosters-orthodoxe Kerken|Oosterse of Nieuwe Orthodoxie]]=====
(sinds 1054, schisma met Roomse Kerk)
=====[[Katholicisme|Rooms-katholicisme]]=====
(sinds 1054, schisma met Oosterse-orthodoxe Kerk)
=====[[Protestantisme]]=====
*[[Waldenzen]] (sinds 1173 door Peter Waldo/Valdes in Lyon, Frankrijk; in V.S. jaren 1920 samen met Presbyterianisme, in Italië 1979 met Methodisten)
*[[Lutheranisme]] (vanuit Duitsland sinds 1521)
*[[Laestadianisme]] (Sinds midden 19e eeuw. Voornamelijk in Finland, Zweden, Noorwegen en Noord-Amerika)
*[[Anabaptisme]] (''Doopsgezindheid'', sinds circa 1525 vanuit Zwitserse Reformatie onder invloed van [[Huldrych Zwingli]], volgelingen van Grebel; [[Mennonieten]] (sinds 1536 volgelingen van [[Menno Simons]]), [[Hutterieten]] en [[Amish|Amana]] (''Amish''))
*[[Anglicanisme]] (vanuit Engeland sinds 1534)
*[[Unitarisme (theologie)|Unitariërs]] (vrijzinnig en [[religieus-humanistisch]] kerkgenootschap in met name VS [http://www.uua.org/ UUA], Groot-Brittannië en Hongarije)
* Hervormd Protestantisme:
**[[Calvinisme]] (sinds 1534)
**[[Presbyteriaan|Presbyterianisme]] (vanuit Schotland onder invloed van Anglicanisme en Calvinisme sinds 1574)
*[[Vergadering van gelovigen]] (uit het Reveil, 19e eeuw)
*[[Baptisme]] (''Congregationalisme'', sinds 1639, onder andere ''Billy Graham'')
*[[Quakers|Genootschap der Vrienden]] (Quakers, sinds circa 1650)
*[[Hernhutters]] (Evangelische Broedergemeente of Moravische Kerk, sinds 1722 vanuit Tsjechische reformatie, waaronder Piëtisme en Calvinisme)
*[[Methodisten|Methodisme]] (sinds circa 1730, vanuit Anglicanisme onder invloed van Moravische Kerk en Nederlandse theoloog [[Jacobus Arminius]])
*[[Leger des Heils|Leger des Heils bewegingen]] (''Salvation Army'', sinds 1865, vanuit Methodisme in Engeland)
*[[Pinksterbeweging]] (Pinkstergemeentes, sinds 1901)
*[[De Christengemeenschap]] (sinds 1922)
*[[Evangelisch christendom|Evangelicalisme]] (''Evangelische Beweging'')
*[[Emerging church]] (onvertaalde engelse term, postmoderne en hoofdzakelijk post-evangelicale stroming, vanaf einde 20ste eeuw)
*[[Adventisme]] (vanuit Baptisme sinds circa 1830)
**[[Zevendedagsadventisten|Zevendedagsadventisme]] (sinds circa 1860)
*[[Apostolischen]] (sinds circa 1830, [[Het Réveil|Reveil]] vanuit Presbyterianisme, Anglicanisme, Baptisme, Quakers, Rooms-katholicisme)
*[[Kerk van de Levende God, Pilaar en Steun van de Waarheid, Licht van de Wereld]] (sinds 1926)
====Andere christelijke kerken of groepen====
''(niet katholiek; niet protestants)''
*[[Jehovah's Getuigen]] (sinds 1874, met o.a. Adventistische invloeden)
===Nieuwe religies op christelijke basis===
*[[Mormonen|Mormonisme]] (sinds circa 1830)


===[[Islam]]===
===[[Islam]]===
Regel 277: Regel 329:
===[[Bábisme]]===
===[[Bábisme]]===
===[[Bahai]]===
===[[Bahai]]===
===[[Christendom]]===
:''Zie ook de [[Lijst van richtingen in het Christendom]]''
====[[Concilie van Chalcedon|Niet-Chalcedonisch christendom]]====
=====Historische (verdwenen) [[Arianisme]] [[Drie-eenheid|(niet-trinitarisch)]]=====
(rond 280 vertegenwoordigd door [[Arius (theoloog)|Arius]], presbyter van Alexandrië, vanaf 325 schisma met roomse kerk; verdwenen rond [[8e eeuw]])
=====[[Nestorianisme]]=====
(sinds 431, schisma Kerk van het Oosten of Oost-Syrische Kerk en Byzantijnse Moederkerk)
=====[[Oriëntaals-orthodoxe Kerken|Oriëntaalse of Oude Orthodoxie]]=====
(sinds 451, schisma met Byzantijnse Moederkerk)
====[[Concilie van Chalcedon|Chalcedonisch christendom]]====
=====[[Oosters-orthodoxe Kerken|Oosterse of Nieuwe Orthodoxie]]=====
(sinds 1054, schisma met Roomse Kerk)
=====[[Katholicisme|Rooms-katholicisme]]=====
(sinds 1054, schisma met Oosterse-orthodoxe Kerk)
=====[[Protestantisme]]=====
*[[Waldenzen]] (sinds 1173 door Peter Waldo/Valdes in Lyon, Frankrijk; in V.S. jaren 1920 samen met Presbyterianisme, in Italië 1979 met Methodisten)
*[[Lutheranisme]] (vanuit Duitsland sinds 1521)
*[[Laestadianisme]] (Sinds midden 19e eeuw. Voornamelijk in Finland, Zweden, Noorwegen en Noord-Amerika)
*[[Anabaptisme]] (''Doopsgezindheid'', sinds circa 1525 vanuit Zwitserse Reformatie onder invloed van [[Huldrych Zwingli]], volgelingen van Grebel; [[Mennonieten]] (sinds 1536 volgelingen van [[Menno Simons]]), [[Hutterieten]] en [[Amish|Amana]] (''Amish''))
*[[Anglicanisme]] (vanuit Engeland sinds 1534)
*[[Unitarisme (theologie)|Unitariërs]] (vrijzinnig en [[religieus-humanistisch]] kerkgenootschap in met name VS [http://www.uua.org/ UUA], Groot-Brittannië en Hongarije)
* Hervormd Protestantisme:
**[[Calvinisme]] (sinds 1534)
**[[Presbyteriaan|Presbyterianisme]] (vanuit Schotland onder invloed van Anglicanisme en Calvinisme sinds 1574)
*[[Vergadering van gelovigen]] (uit het Reveil, 19e eeuw)
*[[Baptisme]] (''Congregationalisme'', sinds 1639, onder andere ''Billy Graham'')
*[[Quakers|Genootschap der Vrienden]] (Quakers, sinds circa 1650)
*[[Hernhutters]] (Evangelische Broedergemeente of Moravische Kerk, sinds 1722 vanuit Tsjechische reformatie, waaronder Piëtisme en Calvinisme)
*[[Methodisten|Methodisme]] (sinds circa 1730, vanuit Anglicanisme onder invloed van Moravische Kerk en Nederlandse theoloog [[Jacobus Arminius]])
*[[Leger des Heils|Leger des Heils bewegingen]] (''Salvation Army'', sinds 1865, vanuit Methodisme in Engeland)
*[[Pinksterbeweging]] (Pinkstergemeentes, sinds 1901)
*[[De Christengemeenschap]] (sinds 1922)
*[[Evangelisch christendom|Evangelicalisme]] (''Evangelische Beweging'')
*[[Emerging church]] (onvertaalde engelse term, postmoderne en hoofdzakelijk post-evangelicale stroming, vanaf einde 20ste eeuw)
*[[Adventisme]] (vanuit Baptisme sinds circa 1830)
**[[Zevendedagsadventisten|Zevendedagsadventisme]] (sinds circa 1860)
=====Andere christelijke =====
*[[Jehovah's Getuigen]] (sinds 1874, met o.a. Adventistische invloeden)
*[[Apostolischen]] (sinds circa 1830, [[Het Réveil|Reveil]] vanuit Presbyterianisme, Anglicanisme, Baptisme, Quakers, Rooms-katholicisme)
*[[Kerk van de Levende God, Pilaar en Steun van de Waarheid, Licht van de Wereld]] (sinds 1926)
=====Nieuwe religies=====
*[[Mormonen|Mormonisme]] (op christelijke basis) (sinds circa 1830)
*[[Bahá'í]] (op islamitische basis)
*[[Bahá'í]] (op islamitische basis)
**[[Bahai|Bahá'í-geloof]]
**[[Bahai|Bahá'í-geloof]]

Versie van 10 sep 2014 20:27

Hieronder volgt een lijst van religies en spirituele tradities, per categorie zoveel mogelijk gerangschikt volgens de chronologie van hun ontstaan.

De gebruikte classificatie is slechts één uit vele mogelijkheden. Een groep wordt in een categorie zo dicht mogelijk bij het begin van de lijst ondergebracht als die categorie dat toestaat. Zelfs als meerdere definities van een religie of spirituele traditie mogelijk zouden zijn wordt deze dus in principe maar eenmaal vermeld.

Dharmische levensbeschouwingen

Levensbeschouwingen met het concept van Dharma, ook wel hoofdreligies uit het historische India

Hindoeïstische religies

Vaak panentheïstisch (God is in zowel als voorbij de schepping). Ook andere vormen, zoals non-theïstische levensbeschouwingen, komen voor.

Shaivisme

(vroege verbinding met samnyasa, yoga, tantra en ascese; God is oneindige Hoogste Bewustzijn)

Shaktisme

(vanaf circa 400, gebaseerd op tantra's en yoga; verering van de Hoogste Moeder-God om te komen tot het oneindige Hoogste Bewustzijn)

Smartisme

(hervormd door Shankara in de 9e eeuw; aanbidden zes vormen van God; vnl.jnana yoga)

Vaishnavisme

(met een persoonlijk godsbeeld, devotioneel en met avatara's)

Agama Hindoe Darma (Indonesisch hindoeïsme)

(sinds 2e eeuw vanuit India via Java en West Borneo)

De Zes Hoofdscholen van de hindoefilosofie

Ayyavazhi

Boeddhisme

Historische 18 vroege boeddhistische scholen

(bestaand tussen 500 en 300 v.Chr. in Zuid-Azië, met uitzondering van het Theravada verdwenen)

Theravada (School der Ouderen)

(meest traditionele school, nadruk op leringen in de Pali Canon en naleving van de Vinaya; hieronder alleen de nog bestaande groeperingen)

Mahayana (Grote Voertuig)

(vanaf eerste eeuw n.Chr. vanuit India, opbloei vanuit historische Mahāsamghika school (sinds 383 v.Chr.))

Mantrayana

(Vanaf circa 2e eeuw, vroege boeddhistische tantrabeoefening in India, vanaf 3e eeuw naar China)

Scholen in China
Scholen in Japan

Vajrayana (Diamanten Voertuig of Tantrayana)

(Tantra yoga vanuit Madhyamaka en Yogacara, de combinatie van Theravada boeddhisme en Mahayana boeddhisme: vanaf circa 300 n.Chr. in India, onder andere Bengalen, Assam en Uddiyana)

  • Chen-yen (of Mi-tsung, China vanuit India, vanaf circa 660)
  • Echte boeddha school
  • Shingon (Japan, vanaf 9e eeuw, via Chinese Chen-yen)
  • Tibetaans boeddhisme (sinds 642 n.Chr. vanuit India):
    • Nyingmapa („Roodhoeden”: oudste, niet-monastieke school, sinds 817 vanuit India door Padmasambhava)
    • Narmapa („Nieuwe School”):
      • Kagyüpa („Mondelinge Traditie” sinds circa 1040, door Khyungpo Nyaljor vanuit Kadampa traditie in India (Atisha))
      • Kadampa (sinds 1042 herintroductie in Tibet door Atisha)
      • Sakyapa („Grijze Aarde Traditie” sinds 1073, door Khon Konchol Gyalpo vanuit Kadampa traditie)
      • Gelugpa („Geelhoeden”, circa 1385 vooral vanuit de Kadampa traditie door Gyalwa Tsongkhapa uit Tibet; zijn leerling was de eerste van de 14 dalai lama’s)
      • Jonangpa (Kleine traditie, bijna verdwenen in de 17e eeuw)
      • Rimé-beweging (oecumenische filosofie, eind 19e eeuw door Jamgon Kongtrül Lodrö Thaye in Oost-Tibet)
      • Nieuwe kadampa (Kadampaboeddhistische traditie die in 1991 door Geshe Kelsang Gyatso werd gesticht met als doel de essentie van Boeddha’s leringen te behouden en bevorderen in een vorm die geschikt is voor de moderne wereld en de moderne manier van leven)

Jaïnisme

Sikhisme (Sikhreligie)

(„Er is geen hindoe en er is geen moslim” (Guru Nanak); Nirguna bhakti mede geïnspireerd door vaishnavisme, soefisme, siddha’s (zowel hindoe als boeddhistisch) en Nath yogi’s; vanaf circa 1500) [1]

Bestaande stromingen in volgorde van hun ontstaan (vetgedrukt waren tot 1880 de vier orthodoxe stromingen):

Openbaringsreligies

Geloven in één God; ook wel klassiek monotheïsme

Noachiden

Zoroastrianisme

Abrahamitische religies

Geloven in één God; ook wel klassiek monotheïsme; zien zichzelf (als letterlijke of geestelijke) afstammelingen van aartsvader Abraham

Jodendom

Huidige richtingen

Rabbijns Jodendom
Niet-rabbijns jodendom

Verdwenen of voormalig joodse groepen

Verdwenen joodse richtingen
Talmidaïsme
Verborgen jodendom
Messiaanse bewegingen
Samaritanisme

Mandaeërs

(zie ook Gnosticisme)

Christendom

Zie ook de Lijst van richtingen in het Christendom

Niet-Chalcedonisch christendom

Historische (verdwenen) Arianisme (niet-trinitarisch)

(rond 280 vertegenwoordigd door Arius, presbyter van Alexandrië, vanaf 325 schisma met roomse kerk; verdwenen rond 8e eeuw)

Nestorianisme

(sinds 431, schisma Kerk van het Oosten of Oost-Syrische Kerk en Byzantijnse Moederkerk)

Oriëntaalse of Oude Orthodoxie

(sinds 451, schisma met Byzantijnse Moederkerk)

Chalcedonisch christendom

Oosterse of Nieuwe Orthodoxie

(sinds 1054, schisma met Roomse Kerk)

Rooms-katholicisme

(sinds 1054, schisma met Oosterse-orthodoxe Kerk)

Protestantisme

Andere christelijke kerken of groepen

(niet katholiek; niet protestants)

Nieuwe religies op christelijke basis

Islam

Ahmadiyya
Jezus-moslims
Kharidjieten (Khawarij)
Koranische islam
Sjiisme (Shia)
Soennisme (Soena)
Soefisme
Volksislam
Zikrisme

Bábisme

Bahai

Historisch gnosticisme (verdwenen) en gnostiek (verdwenen)

(zie ook niet sektarische en transsektarische bewegingen)

Endemische religies

De mondeling overgeleverde canon van autochtone volkeren, veelal met een vorm van animisme

Niet-geopenbaarde levensbeschouwingen

Filosofieën die niet werden geopenbaard door een heilige profeet

Duivelsaanbidding

Syncretische godsdiensten

Religies die ontstaan zijn door fusie van andere religies of religies die alle of enkele religies als varianten van hetzelfde beschouwen

Entheogene (hallucigene) religies

Godsdiensten gebaseerd rond (bepaalde) geestelijk inspirerende substanties (drugs)

Nieuwe religieuze bewegingen

Op het hindoeïsme afgestemde nieuwe religieuze bewegingen

Op het boeddhisme gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Op het jodendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Nieuwe religieuze bewegingen met islamitische wortels

Op het christendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Chinees georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Japan georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Korea georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Vietnam georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Westerse esoterische groepen

Neopaganisme of modern heidendom

Inheemse nieuwe religieuze bewegingen

Afrikaanse Diaspora / Latijns-Amerikaanse nieuwe religieuze bewegingen

Blanke suprematie religies

„Alien” godsdiensten

Overige nieuwe religieuze bewegingen

Mystiek

Levensbeschouwelijke hoofdcategorieën

(vada = leer van het ....)

Weblinks