Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Petrus Datheen
thumb|Petrus Dathenus, A. Schouman: Porträtausschnitt, 1755, (nach einem Original des 16. Jh.) Petrus Datheen (ook Dathenus (Kassel, (Noord-Frankrijk), omstreeks 1531/32 – Elbing, 17 maart 1588) was een Vlaams theoloog en reformator.
Leven en werken
Datheen was een monnik in de orde van de Karmelieten en ging akkoord met de ideeën van de reformatie. Wegens de vervolging die in Vlaanderen uitbrak, verhuisde hij in 1550 naar Engeland. Toen de macht van de katholieke kerk in Engeland onder Maria I Tudor weer toenam, vertrok Datheen naar Duitsland, waar hij in 1555 door Johannes a Lasco aangesteld werd tot pastor van de Vlaamse vluchtelingengemeente in Frankfurt am Main.
Strijd met Lutherse predikanten zoals Hartmann Beyer onder de beschermheer Joachim Westphal leidden in 1561 op verordening van de magistraat tot verbod op de calvinistisch gereformeerde eredienst. Frederik III de Vrome bood Datheen en de 58 calvinistische families in het klooster van Frankenthal bescherming.
Petrus keerde in 1566 terug naar zijn geboortestreek, waar hij als veldprediker deelnam aan de Nederlandse vrijheidsstrijd. Hij was voorzitter op de Synode in Antwerpen, waar de door hem herziene en door Guy de Brès (Guido van Bray) voor Philips II van Spanje opgestelde Confessio Belgica als geloofsbelijdenis aangenomen werd.
Wegens de druk van de inquisitie ging hij in 1567 terug naar de Palts (Pfalz) en verbleef met Johann Kasimir von der Pfalz in Frankrijk. In 1568 was hij moderator van het convent te Wesel, in 1570 werd hij hofpredikant van keurvorst Frederik II van de Palts en in 1571 was hij op het Frankfurtse Colloquium voorzitter bij de debatten tussen de calvinisten en de doopsgezinden. Samen met Jean Taffin organiseerde hij in 1571 de eerste nationale synode van de Nederlandse calvinisten: de Synode van Emden.
In 1578 werd Datheen naar Gent geroepen om er voorzitter te zijn bij de tweede nationale synode van Dordrecht. Hij bekritiseerde de handelwijze van Willem I van Oranje en verliet het land na een in Utrecht opgelegde gevangenisstraf. Via Husum ging hij naar Stade, Gdańsk en Elbląg (Duits: Elbing), waar hij tot zijn levenseinde als arts werkzaam was.
De Psalmen van David
De gemeente bloeide door de ijver van de nieuwe calvinistische vluchtelingen. Datheen streefde ernaar, de gereformeerden uit Frankrijk, de Nederlanden en de Palts te verenigen. Hij vertaalde de Catechismus van Heidelberg in het Nederlands, leverde een Nederlandse bewerking van het psalter van de Hugenoten, stelde een Nederlandstalige liturgie op en bewerkte de Franstalige psalmen van Clement Marot.
Zijn berijmde psalmen, die in 1566 werden uitgegeven, werd het officiële zangboek van de gereformeerde kerken, tot deze in 1773 afgelost werden door de „niewe Psalmenberijming”, die voor een groot deel gebaseerd was op zijn werk. Bij het invoeren van het nieuwe psalmenboek was er heel wat onenigheid vanuit de bevolking. Intussen worden andere nieuwe versies van de psalmen gebruikt. Desondanks worden de psalmen van Datheen nog steeds herdrukt en in een dertigtal gemeenten in Zeeland gebruikt.
Datheen-zangavonden trekken in Nederland nog steeds duizenden bezoekers aan. Een vereniging zet zich in om zijn erfgoed te bewaren. Er werden koren, scholen en verenigingen naar hem genoemd.
Werken (selectie)
- De CL Psalmen des Propheten Davids, Van der Peyl, Kruiningen, 1977
- De CL Psalmen des Propheten Davids, Gereformeerde Bijbelstichting, 2012
- De Psalmen Davids, 1566. Herdruk: Houten 1992
Literatuur
- J. G. Fredriks, Een portret van Petrus Datheen, (NAGK 7, 1888/90, p. 74-.).
- A. A. van Schelven, Petrus Datheen, (NAGK 10, 1913, p. 323-.).
- Th. Ruys, Petrus Datheen, Utrecht 1919 (Diss. Amsterdam).
- H. J. Jaanus, Petrus Datheen, (Documenta Reformatoria 1960, p. 247-.).
- B. H. W. de Graaf, Als een hert gejaeght, 1938 herdruk door J. P. van den Tol, Dordrecht, 1976
- Ds. J. D. Barth, Het leven van Petrus Datheen, Studievereniging Petrus Datheen, Veenendaal, 1985
- Johan Westerbeke, Door water en vuur, Middelburg, 1992
- Ds. J. Vermaas, Petrus Dathenus, Hilversum, 1917
- J. Sluis, Datheen en de Oud-Gereformeerden, Zutphen, 1927
- Gereformeerde Bijbelstichting}} Petrus Datheen en zijn Psalmberijming, Leerdam
- D. Klein / J. R. Beeke, Reformation Heroes, Grand Rapids, 2007
- A. Ros, Nederlandse Psalmberijmingen, Utrecht, 1973
- A. Ros, Davids soete lier – Vijf eeuwen Nederlandse Psalmenberijmingen, De Banier, 2010
- Huib Noordzij, Handboek van de Reformatie, Kampen, 2003
- Realenzyklopädie für protestantische Theologie und Kirche Band 4, Seite 495
(de) Friedrich Wilhelm Bautz: Dathenus, Petrus. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Deel I, , kol. 1230-1231 (verkorte actuele versie), (gearchiveerde versie(?) (vertaal via:
))