Heinrich Maria Casper Herbers

Heinrich Maria Casper (Hein) Herbers (1895–1968) werd geboren in Warendorf (Westfalen/Duitsland) in een kinderrijk (7), streng katholiek gezin. De vaderlandstrouwe opvoeding aan het plaatselijke gymnasium en het alom heersende enthousiasme voor de oorlog, brachten hem ertoe zich in 1914 als oorlogsvrijwilliger aan te melden. Hij zou de oorlog met een ernstige longblessure en als een overtuigd pacifist verlaten. Drie van zijn broers sneuvelden in deze oorlog.

Tijdens zijn studies germanistiek, geschiedenis en filosofie aan de universiteit van Münster, sloot hij zich aan bij een lokale Dada-groep, waarmee hij zich afzette tegen de heersende ’kleinburgerlijkheid’.

Vanaf 1918 trad hij ook toe tot verschillende socialistische en pacifistische bewegingen. Hij voorzag in zijn levensonderhoud met lesgeven op diverse gymnasia in het land, maar ondertussen zette hij zich met hart en ziel in voor de idealistische strijd van de Duitse Vredesbeweging (DFB), die ervan overtuigd was dat duurzame vrede en een goede verstandhouding tussen de volkeren slechts mogelijk was wanneer Duitsland zou breken met zijn Pruisische militaire traditie en zijn staatsschuld (een gevolg van het Verdrag van Versailles) zou erkennen. Bovendien beijverde de DFB zich voor een verzoening met Frankrijk, voor het recht van dienstweigering en voor een versterking van de (in 1919 opgerichte) Wereld-Volkenbond. Reeds in 1924 waarschuwden Herbers en zijn mede-pacifisten voor het „Hakenkreuz – als Deutschlands Untergang”.

In de late jaren 20 en begin 30 schreef Herbers talloze artikelen (columns) in de pacifistische krant Das Andere Deutschland. Ook Kurt Tucholsky werkte voor deze krant. Herbers sprak als zeer bevlogen redenaar, massa-bijeenkomsten en congressen van de DFB toe, tot in Nederland en Frankrijk.

Deze activiteiten, en een spottende, anti-militaristische column over Hindenburg in Das Andere Deutschland, waren voor de reeds machtige nazi’s (1932, vóór de officiële machtsovername door Hitler) aanleiding om het gymnasium in Kassel te sommeren Herbers te ontslaan. Er werden zelfs in verschillende steden affiches verspreid met Herbers’ beeltenis en het onderschrift ’Kinderverderber’. Toen ook een openbare steunbetuiging van Tucholsky niet mocht baten, emigreerde Herbers in 1934 naar Nederland, waar hij werk vond aan de pacifistische school van de Quaker en schoolhervormer Kees Boeke in Bilthoven. Aan het eind van de jaren 40/begin van de jaren 50 zou hij enkele jaren de mentor van de latere Koningin Beatrix zijn.

In 1936 trouwde hij met de Duitse ’Ausdruckstanz’-danseres en ritmieklerares Elisabeth Klemm en verkreeg eind jaren 40 het Nederlandse staatsburgerschap. Hein Herbers en Elisabeth Klemm kregen een zoon: de Nederlandse hoboïst en dirigent Werner Herbers en een kleindochter: de Nederlandse actrice Katja Herbers.

Herbers zou tot zijn dood in 1968 in Nederland blijven.

Zowel tijdens de oorlog als erna, bleef hij zich inzetten voor vredesvraagstukken. Hij zocht naar een ’Derde Weg’, een levensvorm tussen het communisme en het kapitalisme in; de oorlog in Vietnam en de ’christelijke’ legitimatie van atoombewapening, waren voor hem een gruwel.

Werken van en over Hein Herbers

Van Herbers’ hand verscheen het boek Friede durch Recht, Friede durch Gewalt (Neue Deutsche Schule Verlags-Gmbh, Essen, 1959). Een boek over de dichter/tekenaar Wilhelm Busch bleef ongepubliceerd.

Na Herbers’ dood schreef Dr. Reinhold Lütgemeier-Davin Hakenkreuz und Friedenstaube – Der Fall Hein Herbers (1895–1968), (dipa-Verlag, Frankfurt a/M, 1988).

Een groot deel van Herbers’ journalistieke werk is te vinden in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te Amsterdam.