Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Wereldliteratuur: verschil tussen versies
(inleiding herwerkt (ook wat van mezelf gepikt op Wikibooks :)) |
(→Externe link: externe link naar website over wereldliteratuur) |
||
| (10 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Wereldliteratuur''' (Duits: ''Weltliteratur'') is een benaming voor werken die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling. | '''Wereldliteratuur''' (Duits: ''Weltliteratur'') is een benaming voor [[Literatuur|literaire werken]] die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling. | ||
Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde [[literaire canon]] van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit [[eurocentrisme]] en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver [[Johann Wolfgang von Goethe]] <ref>1827 (Gespräche mit Eckermann)</ref> als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve [[literatuurwetenschap]] die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar [[cultuur|culturele]] verbondenheid over de grenzen heen. | Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde [[literaire canon]] van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit [[eurocentrisme]] en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver [[Johann Wolfgang von Goethe]] <ref>1827 (Gespräche mit Eckermann)</ref> als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve [[literatuurwetenschap]] die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar [[cultuur|culturele]] verbondenheid over de grenzen heen. | ||
== Definitie == | == Definitie == | ||
De Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch, die wordt beschouwd als een autoriteit en pionier op gebied van het onderzoek naar wereldliterauur, levert in ''What is World Literature?'' een werkbare definitie: | |||
:''“I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language."'' | |||
Er is dus sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, in de oorspronkelijke of in een vertaalde versie. | |||
== | == Criteria == | ||
Om vast te stellen waaraan een literair werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden, stelde David Damrosch vier criteria op: | |||
# Het is ook bekend buiten het eigen taalgebied en de eigen natie. | |||
# Het komt voor in enkele bekende bloemlezingen van wereldliteratuur. | |||
# Ook gewone lezers moeten bereikt worden, zodat het werk verschillende generaties schrijvers kan inspireren. | |||
# Het werk moet in literaire kritieken binnen de eigen taalkring en daarbuiten besproken worden door toonaangevende geleerden of critici. De kritische waarde wordt bijvoorbeeld mede bepaald door mogelijke controverses die het werk veroorzaakt. | |||
== Selectie van teksten == | |||
Elke poging om vast te stellen welke teksten het belangrijkst zijn voor een taalgemeenschap wekt discussie en controverse op. Hetzelfde geldt in nog grotere mate voor het aanwijzen van werken die tot de wereldliteratuur behoren. Elke literaire canon is uiteindelijk tijd - en cultuurgebonden en kan geen eeuwigheidswaarde worden toegeschreven. Werken die vroeger werden (over)gewaardeerd kunnen bij een latere kritische evaluatie weer uit de canon verdwijnen. Andersom worden er werken die door vroegere generaties literatuurwetenschappers ondergewaardeerd of genegeerd werden later aan de canon toegevoegd. | |||
== Het belang van vertalingen == | |||
In het proces van culturele en literaire uitwisseling van teksten in de wereld spelen goede vertalingen een hoofdrol. De keuze die uitgeverijen van de betere literatuur maken om werken uit andere taalgebieden beschikbaar te maken voor lezers uit de eigen regio is enorm belangrijk. Zij moeten immers bepalen welke roman, dichtbundel of verzameling korte verhalen een voldoende hoge literaire waarde heeft om een vertaling te rechtvaardigen. | |||
Waardevol werk uit kleinere taalgebieden - zoals het Nederlandstalige - heeft nogal wat te lijden onder de dominantie van het Engels. Een gevolg is dat er minder vertalingen van worden gemaakt. Een neveneffect van het eurocentrisme is dat schrijvers uit landen buiten Europa en de VS trachten te beantwoorden aan de verwachtingen van lezers uit de westerse cultuur. | |||
Bij een vertaling gaat er altijd wel iets verloren van het oorspronkelijke werk, hoe goed de vertaling ook is. Damrosch ziet dit niet meteen als een nadeel, omdat het circuleren van een werk van buiten de eigen cultuur of taal aanleiding geeft tot nieuwe interpretaties. Hij zegt zelfs dat het vertaalde werk 'gains from translation'. | |||
== 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur == | == 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur == | ||
De Noorse boekenclubvereniging ''De norske Bokklubbene AS'' heeft in samenwerking met het [[Noors Nobelinstituut]] een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de [[Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur]] op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat [[Don Quichot (boek)|Don Quichot]] 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook. | De Noorse boekenclubvereniging ''De norske Bokklubbene AS'' heeft in samenwerking met het [[Noors Nobelinstituut]] een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de [[Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur]] op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat [[Don Quichot (boek)|Don Quichot]] 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook. | ||
== Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur == | |||
Nederland en Vlaanderen spelen vanwege het kleine aantal taalgebruikers in vergelijking met Engels, Frans, Spaans en Duits slechts een marginale rol op het vlak van wereldliteratuur. Tot de in het buitenland bekendste auteurs uit ons taalgebied - zeg maar de klassieken - behoren onder meer Jacob van Maerlant (1230-1300), Jan Van Ruusbroec (1293-1381), de auteur van 'Elckerlijc' (15e eeuw), Joost van den Vondel (1586-1679), Multatuli (1820-1887), Hendrik Conscience (1812-1883), Louis Couperus (1863-1923), Johan Huizinga (1872-1945). | |||
Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:<ref>[https://www.editio.nl/magazine/verdieping/10-meest-vertaalde-nederlandstalige-boeken.html Edito.nl magazine.]</ref> | |||
== Meest vertaalde Nederlandse romans == | == Meest vertaalde Nederlandse romans == | ||
| Regel 38: | Regel 51: | ||
''[[Het diner (roman)|Het diner]]'' van [[Herman Koch]] zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/het-diner-meest-vertaalde-nederlandse-roman~b6e3e5da/ Volkskrant.]</ref> | ''[[Het diner (roman)|Het diner]]'' van [[Herman Koch]] zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/het-diner-meest-vertaalde-nederlandse-roman~b6e3e5da/ Volkskrant.]</ref> | ||
== Externe | == Externe links == | ||
* [http://www.armada-wereldliteratuur.nl Armada, Tijdschrift voor wereldliteratuur]: tot 2013 in boekvorm bij Uitgeverij Wereldbibiotheek te Amsterdam; verschijnt nu als e-tijdschrift. | * [http://www.armada-wereldliteratuur.nl Armada, Tijdschrift voor wereldliteratuur]: tot 2013 in boekvorm bij Uitgeverij Wereldbibiotheek te Amsterdam; verschijnt nu als e-tijdschrift. | ||
* Jules Grandgagnage: [https://www.wereldliteratuur.be Website over Wereldliteratuur] | |||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
| Regel 55: | Regel 69: | ||
[[Categorie:Literatuur naar land]] | [[Categorie:Literatuur naar land]] | ||
[[Categorie:Literatuur naar taal]] | [[Categorie:Literatuur naar taal]] | ||
{{Kiem}} | |||
Huidige versie van 13 mei 2020 om 12:28
Wereldliteratuur (Duits: Weltliteratur) is een benaming voor literaire werken die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling.
Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde literaire canon van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit eurocentrisme en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe [1] als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve literatuurwetenschap die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar culturele verbondenheid over de grenzen heen.
Definitie
De Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch, die wordt beschouwd als een autoriteit en pionier op gebied van het onderzoek naar wereldliterauur, levert in What is World Literature? een werkbare definitie:
- “I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language."
Er is dus sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, in de oorspronkelijke of in een vertaalde versie.
Criteria
Om vast te stellen waaraan een literair werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden, stelde David Damrosch vier criteria op:
- Het is ook bekend buiten het eigen taalgebied en de eigen natie.
- Het komt voor in enkele bekende bloemlezingen van wereldliteratuur.
- Ook gewone lezers moeten bereikt worden, zodat het werk verschillende generaties schrijvers kan inspireren.
- Het werk moet in literaire kritieken binnen de eigen taalkring en daarbuiten besproken worden door toonaangevende geleerden of critici. De kritische waarde wordt bijvoorbeeld mede bepaald door mogelijke controverses die het werk veroorzaakt.
Selectie van teksten
Elke poging om vast te stellen welke teksten het belangrijkst zijn voor een taalgemeenschap wekt discussie en controverse op. Hetzelfde geldt in nog grotere mate voor het aanwijzen van werken die tot de wereldliteratuur behoren. Elke literaire canon is uiteindelijk tijd - en cultuurgebonden en kan geen eeuwigheidswaarde worden toegeschreven. Werken die vroeger werden (over)gewaardeerd kunnen bij een latere kritische evaluatie weer uit de canon verdwijnen. Andersom worden er werken die door vroegere generaties literatuurwetenschappers ondergewaardeerd of genegeerd werden later aan de canon toegevoegd.
Het belang van vertalingen
In het proces van culturele en literaire uitwisseling van teksten in de wereld spelen goede vertalingen een hoofdrol. De keuze die uitgeverijen van de betere literatuur maken om werken uit andere taalgebieden beschikbaar te maken voor lezers uit de eigen regio is enorm belangrijk. Zij moeten immers bepalen welke roman, dichtbundel of verzameling korte verhalen een voldoende hoge literaire waarde heeft om een vertaling te rechtvaardigen.
Waardevol werk uit kleinere taalgebieden - zoals het Nederlandstalige - heeft nogal wat te lijden onder de dominantie van het Engels. Een gevolg is dat er minder vertalingen van worden gemaakt. Een neveneffect van het eurocentrisme is dat schrijvers uit landen buiten Europa en de VS trachten te beantwoorden aan de verwachtingen van lezers uit de westerse cultuur.
Bij een vertaling gaat er altijd wel iets verloren van het oorspronkelijke werk, hoe goed de vertaling ook is. Damrosch ziet dit niet meteen als een nadeel, omdat het circuleren van een werk van buiten de eigen cultuur of taal aanleiding geeft tot nieuwe interpretaties. Hij zegt zelfs dat het vertaalde werk 'gains from translation'.
100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur
De Noorse boekenclubvereniging De norske Bokklubbene AS heeft in samenwerking met het Noors Nobelinstituut een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat Don Quichot 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook.
Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur
Nederland en Vlaanderen spelen vanwege het kleine aantal taalgebruikers in vergelijking met Engels, Frans, Spaans en Duits slechts een marginale rol op het vlak van wereldliteratuur. Tot de in het buitenland bekendste auteurs uit ons taalgebied - zeg maar de klassieken - behoren onder meer Jacob van Maerlant (1230-1300), Jan Van Ruusbroec (1293-1381), de auteur van 'Elckerlijc' (15e eeuw), Joost van den Vondel (1586-1679), Multatuli (1820-1887), Hendrik Conscience (1812-1883), Louis Couperus (1863-1923), Johan Huizinga (1872-1945).
Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:[2]
Meest vertaalde Nederlandse romans
Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 geeft de volgende rangschikking:[3]
- Het Achterhuis, Anne Frank - 56 talen.
- De aanslag, Harry Mulisch - 38 talen
- Het volgende verhaal, Cees Nooteboom - 27 talen
- Max Havelaar, Multatuli - 25 talen
- Minoes, Annie M.G. Schmidt - 25 talen
- De Passievrucht, Karel Glastra van Loon - 18 talen
- Het verdriet van België, Hugo Claus - 15 talen
- De virtuoos, Margriet de Moor - 14 talen
- Abessijnse kronieken, Moses Isegawa - 13 talen
- Blauwe maandagen, Arnon Grunberg - 12 talen
Het diner van Herman Koch zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.[4]
Externe links
- Armada, Tijdschrift voor wereldliteratuur: tot 2013 in boekvorm bij Uitgeverij Wereldbibiotheek te Amsterdam; verschijnt nu als e-tijdschrift.
- Jules Grandgagnage: Website over Wereldliteratuur
Bronnen, noten en/of referenties
Bronnen
Noten
|
| Literatuur |
|---|
|
