Panamarenko

Panamarenko en „The Aeromodeller” (2005).

Panamarenko, artiestennaam van Henri Van Herwegen (Antwerpen, 5 februari 1940) is een Belgisch beeldhouwer. Hij wordt beschouwd als een van de voornaamste Belgische beeldhouwers uit de tweede helft van de 20e eeuw. Hij maakt veel assemblages die met vliegen te maken hebben.

Pseudoniem

De kunstenaarsnaam ’Panamarenko’ kwam tot stand als een samentrekking van „Pan American Airlines and Company”. Deze naam bestaat ook als Russische familienaam. Zo hoorde de kunstenaar Henri Van Herwegen op de radio wel eens iets over een Russische generaal in de Koude Oorlog met deze naam.

Leven en werk

Panamarenko’s familie was aan vaderskant communistisch. Een van hen was zelfs leider van de Belgische communisten en kwam in de oorlog om door een V-1-vliegende bom.

Van 1955 tot 1960 studeerde Panamarenko aan de Antwerpse Academie. Vóór 1968 leunde hij aan bij de pop-art, maar al gauw raakte hij in de ban van het vliegtuig en vliegen op eigen kracht.

Aldus ontstonden, sinds 1970, zijn schaalmodellen van talrijke imaginaire voertuigen, vliegtuigen, ballonnen of helikopters in alle mogelijke origineel-verrassende vormen. Het zijn evenveel varianten op de droom van het vliegen van de mythologische figuur Icarus. Of deze tuigen echt kunnen vliegen is deel van het mysterie en de aantrekkingskracht.

In de periode 1969-1971 bouwde hij de zeppelin The Aeromodeller, en in 1990 de eerste Archaeopterix (een intelligente kip) naar het model van een prehistorische vogel. In 1996 presenteerde hij de duikboot Pahama Novaya Zemblaya. Intussen is hij ook internationaal doorgebroken en hij organiseerde éénmans-tentoonstellingen in Londen en Bazel (in 2000) en in New York (2001). In 2003 werd zijn beeld Pepto Bismo in Antwerpen op het Sint-Jansplein ingehuldigd.

Conservator Jan Hoet besteedde bijzondere aandacht aan deze kunstenaar, in het Gentse SMAK-museum. In 2002 opende Panamarenko in Borgerhout (Antwerpen) zijn nieuwe atelier, de Antwerpse Luchtschipbouw.

In 2005, bij de opening van een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in Brussel, kondigde Panamarenko aan zich als actief kunstenaar terug te trekken.

Panamarenko bewondert onder meer de kunstenaars Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Bruce Nauman en Pablo Picasso.

Privé

Panamarenko trouwde in 2003 met de 34 jaar jongere Eveline Hoorens, die aan het hoofd staat van koffiebranderij Hoorens en verhuisde naar Michelbeke.

Werken

Biotoop Panamarenko komt tot leven

De kunstenaar schonk begin januari 2007 zijn vroegere woning met atelier en inboedel aan het Muhka, dat de verbouwing en ontsluiting moet realiseren met steun van het Ministerie van Cultuur. Het Panamarenko Collectief onder de drijvende kracht van Paul Morrens, zette zich in voor de redding van het pand. De woning met atelier is gesitueerd te Antwerpen in een hoekhuis in de Biekorfstraat, niet ver van het Sint-Jansplein. Architect en kunstenaar Luc Deleu, een huisvriend van Panamarenko, zou de verbouwing leiden. De geraamde kostprijs was 260.000 euro. Het huis stond sinds 2004 leeg, maar de inboedel bleef intact, zoals het meubilair, de huisraad en de planten, maar ook allerlei onderdelen en gereedschappen waaruit kunstwerken ontstonden. Tal van rugzakvliegers, vliegende tapijten en prehistorische kippen werden op deze plek bedacht en gemaakt.

Het is de bedoeling dat het geen saai, muf museum zou worden maar een open, levendig huis waar het licht excentrieke biotoop van Panamarenko tot leven komt. Het Muhka zal het gerenoveerde pand verhuren aan het Panamarenko Collectief, dat het dagelijks beheer en de publiekswerking voor zijn rekening neemt.

Op 7 juli 2011 werd, naar de wens van Panamarenko, een helikopterplatform op het huis geïnstalleerd. Het is niet de bedoeling dat er echt helikopters zouden gaan landen, maar een kleine helikopter zou er inderdaad op passen.

Het atelier zou in 2012 jaar geopend worden voor het publiek, enkel op afspraak.

Panamarenko in Hasselt

De stad Hasselt, Belgisch-Limburg kocht het werk Batopillo aan dat begin februari 2007 zijn plaats kreeg in de Hasseltse binnenstad (op de hoek van de Botermarkt en de Zuivelmarkt). Batopillo is een figuur die met kleine propellers op zijn rug het luchtruim tracht te veroveren. Deze Batopillo is ondertussen geland op een drie meter hoge metalen zuil. De plaatsing van dit kunstwerk is de eerste stap in een stedelijke campagne om kwaliteitsvolle actuele kunst van gerenommeerde kunstenaars in de openbare stedelijke ruimte te plaatsen.

Prijzen

• In 1998 werd aan Panamarenko de Tweejaarlijkse Cultuurprijs toegekend.
• In 2010 kreeg hij een eredoctoraat aan de Universiteit Hasselt.

In de media

• De Belgische groep Noordkaap schreef ooit een nummer over de man: „Panamarenko”.
• Hij werd ook reeds door Chris Van den Durpel geïmiteerd.

Data

• In 2005 eindigde hij op nr. 145 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.
• In november 2006 werd het werk ’Meikever’ (1975) uit het Gentse SMAK ontvreemd en beschadigd teruggevonden in het Park tegenover het museum. Het werk werd hersteld en kreeg op de Erfgoeddag in 2007 een centrale plaats.
• Sedert april 2009 vliegt een Fokker 50 van VLM (OO-VLF) met de naam ’Panamarenko’. Daardoor was Panamarenko een van de weinige mensen die hun naam aan een vliegtuig gaven.

Bronnen, noten en/of referenties