Aristarchos van Samothrake: verschil tussen versies

Huidige versie van 20 apr 2015 om 05:33

Aristarchos van Samothrace (Grieks Ἀρίσταρχος / Aristarchos, ca. 217 – Cyprus, 145 v.Chr.) was een Grieks grammaticus. Hij was bibliothecaris van de Alexandrijnse bibliotheek, en in die functie was hij één van de opvolgers van zijn leraar Aristophanes.

Biografie

Aristarchos kreeg zijn opleiding in Alexandrië, in de school van Aristophanes van Byzantium. Onder koning Ptolemaeus VI Philometor was hij werkzaam als opvoeder van de prins Eupator. Rond 153 v.Chr. volgde hij Apollonius Eidographos op aan het hoofd van de Koninklijke bibliotheek van Alexandrië.

Bij de troonsbestijging van Ptolemaeus VIII in 145 v.Chr. vluchtte hij wegens de wraakacties van de nieuwe koning tegen alle intellectuelen die hem hadden dwarsgezeten vanuit Alexandrië naar Cyprus, waar hij niet lang daarna overleed. Volgens één bron weigerde hij alle voedsel en drank, nadat werd vastgesteld dat hij aan een ongeneeslijk oedeem leed.

Wetenschappelijke arbeid

Aristarchos van Samothrace werd bekend als een groot expert in de kennis van de Homerische epiek. Hij verzorgde een – voor de geschiedenis van de tekstkritiek zeer belangrijke – kritische uitgave van de Homerische gedichten, waarin hij vooral oog had voor de metrische correctheid van de tekst, en het accentuatiesysteem van zijn leermeester Aristophanes consequent toepaste. Mogelijk was hij verantwoordelijk voor de indeling van de Ilias en de Odyssee in 24 zangen elk, maar deze indeling wordt ook wel toegeschreven aan één van zijn voorgangers, Zenodotus.

Volgens de Souda, een middeleeuws Byzantijns lexicon, schreef Aristarchos een 800-tal wetenschappelijke verhandelingen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Deze gingen echter allemaal verloren, op enkele citaten na in de kanttekeningen bij andere teksten.

Hij mag beschouwd worden als de grondlegger van de wetenschappelijke tekstkritiek, en zijn onderzoek omvatte het brede spectrum van grammatica, etymologie, orthografie, literatuurwetenschap en tekstkritiek. Een en ander leverde hem de bijnaam ὁ γραμματικώτατος op, „de grootste taalgeleerde”. Cicero^[1], Horatius,^[2] en Hiëronymus^[3] gebruiken zijn naam metaforisch voor „strenge criticus”.

De werken van Aristarchos gelden als een hoogtepunt van de antieke filologie. Tot zijn bekendste leerlingen behoorden Apollodoros en Dionysios Thrax, wiens grammatica maatgevend gebaseerd was op de resultaten van zijn leraar.

Overzicht van zijn wetenschappelijk werk

tekstkritische recensies (διορθώσεις) over de tekst van de dichters Homerus, Hesiodus, Archilochus, Alcaeus, Anacreon en Pindarus.
commentaren (ὑπομνήματα) op het werk van Homerus, Hesiodus, Archilochus, Pindarus, Aeschylus, Sophocles, Ion, Aristophanes en Herodotus.
allerlei kritische beschouwingen (συγγράμματα) over specifieke deelaspecten van de Ilias en de Odyssee (vb. over het scheepskamp van de Grieken), en polemische geschriften gericht tegen vakgenoten (vb. tegen de zogenaamde chorizonten, d.i. de letterkundigen die probeerden aan te tonen dat Ilias en Odyssee onmogelijk het werk van één dichter kunnen zijn.)

Betekenis voor de geschiedenis van de tekstkritiek

Vooral ten behoeve van zijn onderzoekingen over Homerus maakte hij gebruik van een reeks symbolen om weer te geven dat hij twijfelde aan de authenticiteit van de tekst, de correcte volgorde van de verzen, enz.

de obelos (÷ of —) om tekstdelen aan te duiden die als twijfelachtig werden beschouwd.
de hypolemniskos (streepje met een punt eronder) om aan te geven dat meerdere vertalers of versies een tekstdeel hetzelfde weergeven.
de antilambda of chevron (>) om te wijzen op een kritische notitie. Dikwijls drukte hij hiermee uit dat hij niet akkoord ging met Zenodotos.
de antisigma (Ɔ) om een vers aan te duiden dat van plaats verschoven was.
de asterisk (*) om aan te duiden wat de juiste plaats lijkt te zijn van bijvoorbeeld een per vergissing herhaald woord.

Meer dan zijn voorgangers in de bibliotheek richtte hij zijn aandacht op het weren van zogenaamde ’corrupte’ passages uit de grondtekst, door de nauwgezette keuze van de ’beste’ manuscripten, zijn grondige kennis van de Homerische taal- en stijlkenmerken en zijn verfijnd literair gevoel. De onderzoekstraditie die hij startte in Alexandrië bleef zeker nawerken tot in de Keizertijd.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

J. Fr. Lockwood, art. Aristarchus (2) of Samotrace, in The Oxford Classical Dictionary
(en) Aristarchus of Samothrace, in: Encyclopædia Britannica, 2024. (vertaal via: )

Verwijzingen

º Cicero, Ad Atticum I, 14, 3
º Horatius, Ars Poetica 450
º Hiëronymus, epistula 57, 12

[1] º Cicero, Ad Atticum I, 14, 3

[2] º Horatius, Ars Poetica 450

[3] º Hiëronymus, epistula 57, 12

[1]

[2]

[3]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{zie artikel|Dit gaat over de Alexandrijnse filoloog Aristarchus van Samothrace. Zie [[Aristarchus van Samos]] voor de gelijknamige Griekse [[astronoom]] Aristarchus.}}
+'''Aristarchos van [[Samothrace]]''' ([[Grieks]] '''{{Grieks|Ἀρίσταρχος}}''' / '''Aristarchos''', ca. [[217 v.Chr.|217]] – [[Cyprus]], [[145 v.Chr.]]) was een Grieks [[taalkundige|grammaticus]]. Hij was [[bibliothecaris]] van de [[Bibliotheek van Alexandrië|Alexandrijnse bibliotheek]], en in die functie was hij één van de opvolgers van zijn leraar [[Aristophanes van Byzantium|Aristophanes]].
-'''Aristarchus van [[Samothrace]]''' ([[Grieks]] '''Ἀρίσταρχος''' / '''Aristarchos''', ca. [[215 v.Chr.|215]]? – ca. [[143 v.Chr.]]?) was een Grieks [[taalkundige|grammaticus]]. Hij was [[bibliothecaris]] van de [[Bibliotheek van Alexandrië|Alexandrijnse bibliotheek]], en in die functie was hij één van de opvolgers van zijn leraar [[Aristophanes van Byzantium|Aristophanes]].
+==Biografie==
+Aristarchos kreeg zijn opleiding in [[Alexandrië]], in de school van Aristophanes van Byzantium. Onder koning [[Ptolemaeus VI Philometor]] was hij werkzaam als opvoeder van de prins Eupator. Rond [[153 v.Chr.]] volgde hij [[Apollonius Eidographos]] op aan het hoofd van de Koninklijke [[bibliotheek van Alexandrië]].
-==Biografie==
+Bij de troonsbestijging van [[Ptolemaeus VIII Euergetes II|Ptolemaeus VIII]] in [[145 v.Chr.]] vluchtte hij wegens de wraakacties van de nieuwe koning tegen alle intellectuelen die hem hadden dwarsgezeten vanuit Alexandrië naar [[Cyprus]], waar hij niet lang daarna overleed. Volgens één bron weigerde hij alle voedsel en drank, nadat werd vastgesteld dat hij aan een ongeneeslijk [[oedeem]] leed.
-Zoals gezegd kreeg Aristarchus zijn opleiding in [[Alexandrië]], in de school van Aristophanes van Byzantium. Hij werd belast met de opvoeding van Eupator, een zoon van koning [[Ptolemaeus VI Philometor]]. Rond [[153 v.Chr.|153]] volgde hij [[Apollonius Eidographos]] op aan het hoofd van de Koninklijke [[bibliotheek van Alexandrië]]. <br> Bij de troonsbestijging van [[Ptolemaeus VIII Euergetes II|Ptolemaeus VIII]] in [[145 v.Chr.|145]] verliet hij Alexandrië, op de vlucht voor de wraakacties van de nieuwe koning tegen alle intellectuelen die hem hadden dwarsgezeten, en week hij uit naar [[Cyprus]], waar hij niet lang daarna overleed. Volgens één bron benam hij zich het leven door alle voedsel en drank te weigeren, nadat werd vastgesteld dat hij leed aan een ongeneeslijk [[oedeem]].
 ==Wetenschappelijke arbeid==
-Aristarchus van Samothrace werd bekend als een groot expert in de kennis van de [[Homerus|Homerische]] [[epiek]]. Hij verzorgde een - voor de geschiedenis van de [[tekstkritiek (algemeen)|tekstkritiek]] zeer belangrijke – kritische uitgave van de Homerische gedichten, waarin hij vooral oog had voor de [[metrum|metrische correctheid]] van de tekst, en het [[klemtoon|accentuatiesysteem]] van zijn leermeester Aristophanes consequent toepaste.
+Aristarchos van Samothrace werd bekend als een groot expert in de kennis van de [[Homerus|Homerische]] [[epiek]]. Hij verzorgde een – voor de geschiedenis van de [[tekstkritiek]] zeer belangrijke – kritische uitgave van de Homerische gedichten, waarin hij vooral oog had voor de [[metrum|metrische correctheid]] van de tekst, en het [[klemtoon|accentuatiesysteem]] van zijn leermeester Aristophanes consequent toepaste.
-Ook was hij misschien verantwoordelijk voor de indeling van de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' in 24 ''zangen'' elk. (Deze indeling wordt ook wel toegeschreven aan één van zijn voorgangers, [[Zenodotus van Efese|Zenodotus]].)
+Mogelijk was hij verantwoordelijk voor de indeling van de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' in 24 ''zangen'' elk, maar deze indeling wordt ook wel toegeschreven aan één van zijn voorgangers, [[Zenodotus van Efeze|Zenodotus]].
+Volgens de ''[[Souda]]'', een middeleeuws Byzantijns lexicon, schreef Aristarchos een 800-tal wetenschappelijke verhandelingen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Deze gingen echter allemaal verloren, op enkele citaten na in de [[glos|kanttekeningen]] bij andere teksten.
-Als we de ''[[Suda]]'' mogen geloven schreef Aristarchus een 800-tal wetenschappelijke verhandelingen over de meest uiteenlopende onderwerpen, die echter voor ons allemaal verloren gingen, met uitzondering van enkele citaten bewaard in ''[[glos|scholia]].'' <br> Hij mag beschouwd worden als de grondlegger van de wetenschappelijke [[tekstkritiek (algemeen)|tekstkritiek]], en zijn onderzoek omvatte het brede spectrum van [[grammatica]], [[etymologie]], [[orthografie]], [[literatuurwetenschap]] en tekstritiek. Een en ander leverde hem de bijnaam ''”ὁ γραμματικώτατος”'' op, d.i. “de grootste taalgeleerde”. [[Marcus Tullius Cicero|Cicero]] (''Ad Atticum'' I, 14, 3) en [[Horatius]] (''Ars Poetica'' 450) gebruiken zijn naam metaforisch voor de ideale tekstcriticus.
+Hij mag beschouwd worden als de grondlegger van de wetenschappelijke [[tekstkritiek]], en zijn onderzoek omvatte het brede spectrum van [[grammatica]], [[etymologie]], [[orthografie]], [[literatuurwetenschap]] en [[tekstkritiek]]. Een en ander leverde hem de bijnaam {{Grieks|ὁ γραμματικώτατος}} op, „de grootste taalgeleerde”. [[Marcus Tullius Cicero|Cicero]]<ref>{{Aut|[[Marcus Tullius Cicero|Cicero]]}}, ''Ad Atticum'' I, 14, 3</ref>, [[Horatius]],<ref>{{Aut|[[Horatius]]}}, ''Ars Poetica'' 450</ref> en [[Hiëronymus]]<ref>{{Aut|[[Hiëronymus]]}}, epistula 57, 12</ref> gebruiken zijn naam metaforisch voor „strenge criticus”.
-===Overzicht van zijn wetenschappelijk werk:===
+De werken van Aristarchos gelden als een hoogtepunt van de antieke filologie. Tot zijn bekendste leerlingen behoorden [[Apollodoros van Athene|Apollodoros]] en [[Dionysios Thrax]], wiens grammatica maatgevend gebaseerd was op de resultaten van zijn leraar.
-* tekstkritische [[recensie]]s (''διορθώσεις'') over de tekst van de dichters [[Homerus]], [[Hesiodus]], [[Archilochus (dichter)|Archilochus]], [[Alcaeus]], [[Anacreon]] en [[Pindarus]].
-* [[commentaar|commentaren]] (''ὑπομνήματα'') op het werk van [[Homerus]], [[Hesiodus]], [[Archilochus (dichter)|Archilochus]], [[Pindarus]], [[Aeschylus]], [[Sophocles]], [[Ion (schrijver)|Ion]], [[Aristophanes (blijspeldichter)|Aristophanes]] en [[Herodotus]].
-* allerlei kritische beschouwingen (''συγγράμματα'') over specifieke deelaspecten van de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' (vb. over het scheepskamp van de Grieken), en [[polemiek|polemische geschriften]] gericht tegen vakgenoten (vb. tegen de zogenaamde ''chorizonten'', d.i. de letterkundigen die probeerden aan te tonen dat ''Ilias'' en ''Odysse'' onmogelijk het werk van één dichter kunnen zijn.)
-===Betekenis voor de geschiedenis van de tekstkritiek:===
+===Overzicht van zijn wetenschappelijk werk===
+* tekstkritische [[recensie]]s ({{Grieks|διορθώσεις}}) over de tekst van de dichters [[Homerus]], [[Hesiodus]], [[Archilochus (dichter)|Archilochus]], [[Alcaeus]], [[Anacreon]] en [[Pindarus]].
+* [[commentaar|commentaren]] ({{Grieks|ὑπομνήματα}}) op het werk van [[Homerus]], [[Hesiodus]], [[Archilochus (dichter)|Archilochus]], [[Pindarus]], [[Aeschylus]], [[Sophocles]], [[Ion (schrijver)|Ion]], [[Aristophanes (blijspeldichter)|Aristophanes]] en [[Herodotus]].
+* allerlei kritische beschouwingen ({{Grieks|συγγράμματα}}) over specifieke deelaspecten van de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' (vb. over het scheepskamp van de Grieken), en [[polemiek|polemische geschriften]] gericht tegen vakgenoten (vb. tegen de zogenaamde ''chorizonten'', d.i. de letterkundigen die probeerden aan te tonen dat ''Ilias'' en ''Odyssee'' onmogelijk het werk van één dichter kunnen zijn.)
+===Betekenis voor de geschiedenis van de tekstkritiek===
+Vooral ten behoeve van zijn onderzoekingen over Homerus maakte hij gebruik van een reeks symbolen om weer te geven dat hij twijfelde aan de authenticiteit van de tekst, de correcte volgorde van de verzen, enz.
+* de [[obelos]] (÷ of —) om tekstdelen aan te duiden die als twijfelachtig werden beschouwd.
+* de [[hypolemniskos]] (streepje met een punt eronder) om aan te geven dat meerdere vertalers of versies een tekstdeel hetzelfde weergeven.
+* de antilambda of [[chevron]] (>) om te wijzen op een kritische notitie. Dikwijls drukte hij hiermee uit dat hij niet akkoord ging met Zenodotos.
+* de antisigma (Ɔ) om een vers aan te duiden dat van plaats verschoven was.
+* de [[asterisk]] (*) om aan te duiden wat de juiste plaats lijkt te zijn van bijvoorbeeld een per vergissing herhaald woord.
+Meer dan zijn voorgangers in de bibliotheek richtte hij zijn aandacht op het weren van zogenaamde ’corrupte’ passages uit de grondtekst, door de nauwgezette keuze van de ’beste’ [[handschrift (document)|manuscripten]], zijn grondige kennis van de Homerische taal- en stijlkenmerken en zijn verfijnd literair gevoel. De onderzoekstraditie die hij startte in Alexandrië bleef zeker nawerken tot in de [[Romeinse Keizerrijk|Keizertijd]].
-Vooral ten behoeve van zijn onderzoekingen over Homerus ontwierp hij een reeks symbolen om weer te geven dat hij twijfelde aan de authenticiteit van de tekst, de correcte volgorde van de verzen, etc. Meer dan bij zijn voorgangers in de bibliotheek was zijn aandacht gericht op het weren van zogenaamde 'corrupte' passages uit de grondtekst, door de nauwgezette keuze van de 'beste' [[handschrift (document)|manuscripten]], zijn grondige kennis van de Homerische taal- en stijlkenmerken en zijn verfijnd literair gevoel. De onderzoekstraditie die hij startte in Alexandrië bleef zeker nawerken tot in de [[Romeinse Keizerrijk|Keizertijd]].
 {{bron|bronvermelding=
-* J. Fr. {{Aut|Lockwood}}, art. ''Aristarchus (2) of Samotrace'', in ''The [[Oxford Classical Dictionary]]''}}
+* {{Aut|J. Fr. Lockwood}}, art. ''Aristarchus (2) of Samotrace'', in ''The [[Oxford Classical Dictionary]]''
-{{GrieksNavigatie}}
+* {{EB|34384|Aristarchus of Samothrace}}
+;Verwijzingen
+<references />
+}}
 [[Categorie:Oud-Grieks wetenschapper]]
 [[Categorie:Bibliothecaris]]
 [[Categorie:Filoloog]]

Aristarchos van Samothrake: verschil tussen versies

Huidige versie van 20 apr 2015 om 05:33

Inhoud

Biografie

Wetenschappelijke arbeid

Overzicht van zijn wetenschappelijk werk

Betekenis voor de geschiedenis van de tekstkritiek

Bronvermelding

Navigatiemenu

Aristarchos van Samothrake: verschil tussen versies

Huidige versie van 20 apr 2015 om 05:33

Biografie

Wetenschappelijke arbeid

Overzicht van zijn wetenschappelijk werk

Betekenis voor de geschiedenis van de tekstkritiek

Bronvermelding

Navigatiemenu

Zoeken