Friedrich Weinreb

Friedrich Weinreb (Lemberg, (Oostenrijk-Hongarije); huidige plaatsnaam: Lviv (Oekraïne), 18 november 1910 – Zürich, 18 oktober 1988) was een chassidisch schrijver en econoom.

Friedrich Weinreb was zowel professor in de mathematische statistiek alsook de op dat moment grootste vertegenwoordiger van de moderne kabbala. In Nederland is zijn reputatie omstreden wegens zijn rol in de Tweede Wereldoorlog, de zogenaamde ’Weinreb-affaire’.

Leven

Weinreb stamde uit een traditionele Oost-Europese chassidisch-joodse familie. Door de oorlogsomstandigheden vluchtte de familie in 1916 naar Nederland. Hij groeide op in Scheveningen en studeerde vervolgens economie in Wenen en Rotterdam, waar hij in 1938 promoveerde tot doctor in de economie.

Weinreb-affaire

Tijdens de Duitse bezetting van Nederland tussen 1940 en 1945 slaagde Weinreb er naar eigen zeggen in om ongeveer 1500 Nederlandse Joden in veiligheid te brengen voor de dood in de Duitse vernietigingskampen. De Nederlandse autoriteiten zagen dat echter anders, en hij werd ervan verdacht te hebben samengewerkt met de Duitse bezetter. Hij kwam van 1945 tot eind 1948 in de gevangenis op beschuldiging van collaboratie.

Door een studie, uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse regering, door de historicus Jacques Presser in 1965, werd Weinreb gerehabiliteerd. Maar in 1976 verscheen een verslag van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, een in Nederland zeer gerespecteerde staatsinstelling voor het geschiedkundig onderzoek van de Tweede Wereldoorlog. Op basis van talrijke getuigenissen kwamen de onderzoekers in dit werk van 1700 bladzijden tot het besluit dat Weinreb tijdens de Tweede Wereldoorlog schuldig was aan collaboratie en landverraad. Weinrebs sympathisanten hebben deze beschuldiging steeds betwijfeld. In de mediahysterie hierover werd Weinreb het thema van politieke betogen. De discussies hierover stonden bekend als de „Weinreb-affaire”. Een gevolg was dat Weinreb Nederland voorgoed verliet. In de loop van tientallen jaren bleven er publicaties komen, die Weinreb ofwel verdedigden of beschuldigden.^[1]

Loopbaan

Weinreb was in de jaren 1952 tot 1968 werkzaam als hoogleraar in de econometrie en de statistiek: van 1952 tot 1956 in Indonesië, van 1958 tot 1961 in Turkije. Van 1961 tot 1964 was hij economisch-wetenschappelijk raadgever bij de Verenigde Naties in Genève.

Tussen 1968 en 1970 woonde hij in Jeruzalem, waar hij intensiever dan voorheen religieuze thema’s uit de joodse traditie ging bestuderen. Dit leidde tot een serie van lezingen in Europa, in Nederland, Duitsland en vooral in Zürich in Zwitserland. Vanaf 1980 woonde hij in Zürich, waar ook zijn talrijke werken over de chassidische en kabbalistische trafities verschenen.