Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Geldautomaat
Een geldautomaat of bankautomaat, bij de Postbank Giromaat, of internationaal ATM (Automated Teller Machine), is een apparaat waarmee een klant met een betaalkaart geld kan opnemen.
Geschiedenis
Een eerste mechanische biljetuitgifte die men een geldautomaat zou kunnen noemen dateert uit 1939. Hij werd ontwikkeld en gebouwd door Luther George Simjian en geïnstalleerd bij de City Bank in New York. De automaat werd echter door de klanten niet geaccepteerd en na zes maanden weer verwijderd.
Daarna is er gedurende 25 jaar een pauze geweest in de ontwikkeling van de geldautomaat, totdat John Shepherd-Barron de eerste elektronische geldautomaat ontwikkelde. Deze werd op 27 juni 1967 geïnstalleerd bij Barclays Bank in Enfield Town (Noord-Londen). De eerste die geld uit de automaat haalde was de acteur Reg Varney, bekend van de serie On the Buses.
Nederland
In Nederland verschenen de eerste geldautomaten in 1976 bij de Gemeentegiro Amsterdam. Tevens vond bij die introductie in Nederland de uitreiking plaats van de eerste bankpas mét magneetstrip én pincode. Deze eerste pinpas werd 'geldkaart' genoemd en had een zilveren kleur met blauwe letters. De geldautomaten van de Gemeentegiro stonden ter beschikking van al haar rekeninghouders. In die tijd ca 350 000 rekeninghouders (particulieren en zakelijke klanten).
In 2003 vonden er via de Nederlandse geldautomaten bijna 150 miljoen geldopnames plaats. In totaal telde Nederland in dat jaar 7556 geldautomaten die Ec-ATM-, Cirrus/Maestro- en MasterCard-pinpassen accepteerden. Daarnaast waren er ruim 5000 chipknip-oplaadpunten (bron: Interpay).
Vanaf 2004 kent Nederland de mobiele geldautomaat. Deze vrijstaande geldautomaten zijn in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië al jarenlang populair. In de praktijk blijkt dat bedrijven met een eigen geldautomaat extra klanten aantrekken. Ook geven mensen die net geld hebben opgenomen dat geld vaak weer ter plaatse uit.
Consumenten geven aan dat ze de aanwezigheid van een geldautomaat als een belangrijke reden zien om een bepaalde (horeca)gelegenheid, supermarkt of winkel te bezoeken. Ook blijkt dat ze door de aanwezigheid van een geldautomaat langer in die gelegenheid blijven en extra geld uitgeven. Met zo'n eigen geldautomaat beschikken klanten snel en veilig over contant geld, dat weer kan worden uitgegeven in dezelfde zaak.
België
De eerste bankautomaten zagen onder de naam 'Mister Cash' in juni 1979 het licht, onmiddellijk gevolgd door de 'Bancontact'-automaten. Voorheen waren er ook al bij sommige banken beperktere systemen Bankomat genoemd. Iets later verschenen ook de eerste betaalterminals aan de kassa's in winkels, oorspronkelijk betalend, nu meestal gratis. (Bij kleine winkeliers meestal vanaf een minimumbedrag van €10 of €25.)
Oorspronkelijk waren dit twee verschillende systemen, ondersteund door verschillende banken totdat ze in 1987 compatibel met elkaar werden en in 1989 echt werden gefuseerd. Vanaf dan spreekt men van 'Bancontact/Mister Cash'. In 2006 zijn ook de zogenaamde 'selfbanks' (geld- en overschrijvingsautomaten in een bankkantoor, aanvankelijk enkel voor de eigen klanten) toegankelijk voor klanten van andere banken, zij het enkel voor geldopname en Proton.
Het Europese Maestro-systeem waardoor men in winkels in de EU met dezelfde bankkaart kan betalen is in de meeste supermarkten al actief. Het is ook de bedoeling dat de 'Bancontact/Mister Cash'-automaten de nieuwe benaming 'Maestro' krijgen.
Het elektronische betalingsverkeer werd in België beheerd door de firma Banksys, ontstaan in 1989 naar aanleiding van de fusie van de twee concurrerende systemen. Ondertussen werd Banksys door de Belgische banken verkocht aan Atos Worldline. Sedert 2001 is CCV als eerste concurrent van Banksys en later ook Keyware met betaalterminals voor kaarttransacties in winkels en horeca-zaken ook actief.
Banksys registreerde voor 2004 234 miljoen geldopnames, waarvan 79 miljoen in de openbare automaten op de straat en de rest in de selfbanks. Tevens rapporteert Banksys in het aantal geldopnames een dalende trend, ten voordele van het rechtstreeks in de winkel met de kaart betalen. In 2004 werd er 600 miljoen keer in winkels, rechtstreeks met een bankkaart, betaald.
Geldvoorraad
Doordat de geldautomaat wordt gevuld met geld uit de eigen kas, kan de bank zelf bepalen wanneer en met hoeveel geld de automaat wordt gevuld. Door geld uit de eigen kas te recyclen, wordt bespaard op transactiekosten en is een bezoek aan een bank minder vaak nodig. In Nederland zijn op dit moment twee partijen actief in deze markt: Moneybox en Hanco ATM.
Het komt soms voor dat er een fout wordt gemaakt bij het bijvullen van de geldautomaat, waardoor de verkeerde biljetten worden uitgegeven. Worden biljetten met een hogere waarde uitgegeven, dan resulteert dat spoedig in lange rijen voor de automaat. De bank kan achteraf echter precies nagaan welk bedrag er in werkelijkheid is opgenomen en zal dat bedrag van de bankrekening afschrijven.
Problemen
Ingeslikte pinpas
Het kan voorkomen dat de pinpas ingeslikt wordt. Dit is een beveiligingsmechanisme, dat optreedt bij het drie keer verkeerd intoetsen van de pincode of doordat de bank er een blokkade op geplaatst heeft. Men moet naar het dichtstbijzijnde bankfiliaal gaan. Op vertoon van een geldig legitimatiebewijs is het mogelijk om de bankpas weer terug te krijgen. De pas zal echter nog geblokkeerd zijn.
Skimmen
Skimmen (ook: skimming) is het op onrechtmatige wijze bemachtigen en kopiëren van pinpas- of creditcardgegevens. Het is een vorm van betaalpasfraude, waarbij criminelen de magneetstrip van een pas kopiëren en de pincode bemachtigen op het moment dat er een betaaltransactie wordt verricht. Vervolgens maken de fraudeurs een kopie van de pas, samen met de pincode kunnen ze geld opnemen en betalen in binnen- en buitenland.
Roof
Op geldautomaten worden geregeld plofkraken gepleegd. Daarnaast is er het risico op overvallen tijdens het bijvullen.
Benamingen
Al snel kwamen er alternatieve namen voor het opnemen van geld uit de geldautomaat:
- flappen tappen
- geld uit de muur halen/trekken (als bij eten uit de muur)
- pinnen (dit woord wordt ook gebruikt als er met de pinpas in een winkel wordt betaald)
- bijtanken
- saldo aanvullen
- cashen
In België zijn deze termen nooit helemaal ingeburgerd. De termen zijn ook eerder typisch Noord-Nederlands en ontstaan in de jaren '90. Aangezien België sinds 1977 geldautomaten kende zijn deze termen dan ook niet of slechts beperkt overgenomen van de noorderburen. Men spreekt in België anno 2006 meestal over geld afhalen, of soms van "naar een 'Bancontact' of 'Mister Cash' gaan" . Sinds de fusie in 1989 betekenen deze twee eigenlijk hetzelfde. De officiële term van een geldautomaat is: GEA.
Trivia
De noordelijkste geldautomaat ter wereld bevindt zich in Longyearbyen op de eilandengroep Spitsbergen.