Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Predicaat (algemeen): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Predicaat_(algemeen)&oldid=2199337 15 okt 2005 Josh 3 dec 2003 Carol Fenijn Birdfeedservant)
 
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Predicaat_(algemeen)&oldid=2203458 16 okt 2005 (8 okt 2005))
Regel 1: Regel 1:
Een '''predicaat''' is in de filosofie en in de taalkunde: datgene wat over een ''onderwerp'' (''subject'') kan worden gezegd. Daarnaast kan het woord nog een loffelijke benaming aanduiden.
De term '''predikaat''' is een begrip in de [[filosofie]], in de [[taalkunde]] en in het recht van de [[adel]] en geeft, in de eerste twee gevallen, een nadere beschrijving van een bepaald onderwerp.


==Filosofie==
In de zin ''het paard is mank'' is ''paard'' het onderwerp en ''mank'' het predikaat.


===Filosofen===
In [[Latijn]]se leerboeken worden ter verduidelijking van het predikaat wel zinnen gebruikt als:
In de filosofie is een ''propositie'' een uitspraak die over een ''subject'' wordt gedaan; datgene wat er dan over dat subject wordt gezegd, is het ''predicaat''. Bij [[Aristoteles]] kan dit predicaat worden opgevat als een eigenschap of karakteristiek van het subject. In de propositie


::::<sup> 1 </sup> ''Het paard'' | <sup> 2 </sup> ''was mank''
:''Quid est quod de cane praedicatur?''
 
:''Wat is het, dat over de hond gezegd wordt?''   
is ''Het paard'' subject, en de uitspraak die daarover wordt gedaan, ''was mank'', is het predicaat. Maar in
   
 
In de filosofie worden predikaten in groepen ingedeeld, de zogenaamde [[categorie|categorieën]]. Binnen de [[logica]] is een complete familie van logica's gebaseerd op predikaten: de [[predikatenlogica]]'s.  
::::<sup> 1 </sup> ''Het manke paard'' | <sup> 2 </sup> ''werd afgemaakt''
 
is ''Het manke paard'' subject, en ''werd afgemaakt'' is het predicaat. Het idee van mank-zijn is nu in het subject opgenomen, terwijl aan dat subject een nieuw predicaat, afgemaakt-worden, wordt toegekend. Zo kan een subject talloze predicaten toegewezen krijgen:
 
::::<sup> 1 </sup> ''Het arme dier'' | <sup> 2 </sup> ''liep eergisteren nog te galopperen''
 
Bij [[Leibniz]] leidt dit tot de conclusie dat het wezen van een subject (of eigenlijk: van een substantie, van datgene wat wordt aangeduid door een subject in de propositie) wordt bepaald door ''al''  zijn predicaten. Nemen we aan dat met "het arme dier" hierboven datzelfde manke paard werd bedoeld, dan verenigt het subject vele predicaten in zich, waaronder in ieder geval: mank-zijn, afgemaakt-worden, maar ook twee-dagen-tevoren-galopperen. Geen wonder dat Leibniz' opvatting consternatie wekte: als een subject alles omvatte wat er maar over viel te zeggen, dan was het volkomen gedetermineerd. Waar bleef de vrije wil?
 
[[Kant]] maakt onderscheid tussen "analytische" en "synthetische" proposities. Analytische zijn die waarvan het tegenstrijdig is om ze te ontkennen:
 
::::<sup> 1 </sup> ''Een klein groen boek'' | <sup> 2 </sup>''is een boek''
 
terwijl veel synthetische proposities (maar niet alle) op eigen of andermans waarneming zijn gebaseerd:
 
::::<sup> 1 </sup> ''Harold Pinter'' | <sup> 2 </sup> ''heeft een prijs gekregen''.
 
Zou je dit ontkennen, dan debiteer je geen noodzakelijke tegenstrijdigheid. Wel kun je, via de krant bijvoorbeeld, ervaren dat de uitspraak toch juist is.
 
===Systemen===
In de filosofie worden predicaten in groepen ingedeeld, de zogenaamde [[categorie|categorieën]].
 
Binnen de [[logica]] is een complete familie van logica's gebaseerd op predicaten: de [[predicatenlogica]]'s. In de laatste wordt soms de hele uitspraak als "predicaat" aangeduid. Een uitspraak als
 
::::''x is smoorverliefd op y''
 
bevat twee variabelen, ''x'' en ''y'', die elk vervangen kunnen worden door een oneindig aantal aanduidingen, "designatoren".
 
==Taalkunde==


==Zie ook==
==Zie ook==
*[[Categorie]]
*[[Gezegde (taalkunde)]]
*[[Gezegde (taalkunde)]]
*[[Jonkheer]], een adellijk predicaat
*[[Jonkheer]], een adellijk predicaat
*[[Predikaat Hofleverancier]]
*[[Predikaat Hofleverancier]]
*[[Predikatenlogica]]


[[Categorie:Filosofische terminologie]]
[[Categorie:Filosofische terminologie]]

Versie van 22 dec 2021 02:41

De term predikaat is een begrip in de filosofie, in de taalkunde en in het recht van de adel en geeft, in de eerste twee gevallen, een nadere beschrijving van een bepaald onderwerp.

In de zin het paard is mank is paard het onderwerp en mank het predikaat.

In Latijnse leerboeken worden ter verduidelijking van het predikaat wel zinnen gebruikt als:

Quid est quod de cane praedicatur?
Wat is het, dat over de hond gezegd wordt?

In de filosofie worden predikaten in groepen ingedeeld, de zogenaamde categorieën. Binnen de logica is een complete familie van logica's gebaseerd op predikaten: de predikatenlogica's.

Zie ook

de:Prädikat (Grammatik) eo:Predikato fr:Prédicat

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Predicaat_(algemeen)&oldid=331856"