|
|
| Regel 1: |
Regel 1: |
| '''Ervaringsdeskundigheid''' is de [[expertise]] van lichamelijk of mentaal [[ziekte|zieken]], mensen met een [[Handicap (medisch)|handicap]] en slachtoffers, opgedaan in hun dagelijks leven, over de ziekteverschijnselen, de sociale gevolgen en de uitwerking van de voor hen getroffen sociale en medische voorzieningen. Het wordt georganiseerd in [[patiëntenorganisatie]]s, [[klankbordgroep]]en, [[cliëntenraad|cliëntenraden]] en [[zelfhulpgroep]]en. | | '''Ervaringsdeskundigheid''' betreft de [[expertise]] binnen de [[doelgroep]] van beleid, maatregelen of voorzieningen op basis van de ervaringen van de doelgroep met dit beleid in de praktijk. Een persoon wordt pas als '''ervaringsdeskundige''' beschouwd als diens expertise de eigen, individuele ervaringen overstijgt. |
|
| |
|
| Ervaringen spelen een rol in het [[diagnose|diagnosticeren]] van gezondheidsproblemen, maar naast [[empirisme]] is een hoop medische achtergrondkennis benodigd, waarover een [[leek (ondeskundige)|leek]] niet beschikt.
| | ==Gezondheidszorg== |
| | ===Nederland=== |
| | Het gebruik maken van ervaringsdeskundigheid in de [[gezondheidszorg]] wordt, als aspect van [[patiëntenparticipatie]], in [[Nederland]] gestimuleerd door de overheid. Patiënten en [[patiëntenorganisatie]]s worden uitgenodigd om plaats te nemen in [[cliëntenraad|cliëntenraden]] of deel te nemen aan de ontwikkeling van [[medische richtlijn|richtlijnen]].<ref>Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO (2008), "Checklist kiezen instrument patiëntenparticipatie", augustus, [http://www.vilans.nl/Site_chronisch_zieken/docs/pdf/checklist%20voor%20digitale%20toolbox%20_3_.pdf 20090824]</ref> |
|
| |
|
| De waarde is het aanvullen van de medische kennis vanuit praktisch oogpunt, vooral belangrijk indien eruit blijkt dat gevolgde medische behandelingen in het dagelijks leven niet volgehouden kunnen worden door allerhande praktische problemen. Ook in het onderlinge contact tussen [[lotgenotencontact|lotgenoten]] heeft het zijn waarde bewezen: men voelt zich minder eenzaam en weerbaarder.
| | Het [[Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO]] en de [[Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie]] schrijven hierover gezamenlijk: |
|
| |
|
| Nadelig kan de deskundigheid uitwerken indien men uit eigen waarneming verkregen feiten gaat inzetten om zich tegen een niet vlottende behandeling te verzetten. Ook zelfdiagnose is een minder gewenste ontwikkeling die met het toenemen van de organisatiegraad van en het zoeken van publiciteit door ervaringsdeskundigen de organisaties een [[sekte|sektarisch]] karakter kunnen geven. Er ontstaat dan een [[subcultuur]] met eigen normen, waar men leden in een keurslijf probeert te wringen van 'de modelpatiënt en zijn problematiek', daarbij steun zoekend bij medici met een alternatieve visie, met soms een twijfelachtige reputatie.
| | ::''Patiënten kijken met een ander perspectief naar de zorgverlening dan hulpverleners. Ze bezitten specifieke ervaringsdeskundigheid die uniek is en betrekking heeft op de persoonlijke situatie, de behandeling, de ziekte en het herstel.''<ref>Binkhorst T, Weerts M, Schipaanboord A (2005), "Patiënten betrekken bij zorg in het ziekenhuis. Een handboek", Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform Utrecht, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie, april [http://www.cbo.nl/product/folder20070301113104/pp%20handboek%20-%20versie%201.pdf 20090824]</ref> |
|
| |
|
| ==Ervaringsdeskundige==
| | De Nederlandse overheid overlegt zowel locaal als landelijk met vertegenwoordigers van zorgafnemers over het te voeren beleid, zoals de [[Chronisch zieken en Gehandicapten Raad]]. Sinds eind [[20e eeuw]] kunnen patiëntenorganisaties, evenals [[ouderenorganisatie]]s, in aanmerking komen voor subsidie van het door de overheid gevoede [[Fonds PGO]]. |
| Het begrip ''ervaringsdeskundige'' vond brede ingang in de tweede helft van de twintigste eeuw, toen de [[democratisering]] van de [[medezeggenschap|zeggenschap]] tot verzet leidde tegen de tot dan toe gangbare opvatting van deskundigheid.
| |
|
| |
|
| ===Traditionele deskundigheid===
| | Het belang van ervaringsdeskundigheid, in aanvulling op de deskundigheid van [[wetenschap]]pers en van [[arts|medici]] en andere hulpverleners, wordt ook erkend door [[ZonMw]], dat [[onderzoeksprogramma]]'s voor medisch onderzoek ontwikkelt en doet uitvoeren.<ref>Van Megchelen P (2005), "Discussie: vraagsturing en wetenschap", ZonMw: Mediator 2005:1, [http://www.zonmw.nl/nl/organisatie/publicaties/mediator/archief/mediator-2005/mediator-1-2005/discussie-vraagsturing-en-wetenschap/ 20090824]</ref> |
| Die opvatting was erop neergekomen dat verschijnselen en tekorten het beste konden worden geduid en verholpen door diegenen die zich op de studie ervan hadden toegelegd: de deskundigen. De [[fysicus]] wist de verschijnselen in de ons omringende wereld te verklaren en in een theoretisch kader te plaatsen. De arts besloot wat goed voor ons was: welk symptoom tot welke behandeling moest leiden. De buurthuismedewerker formuleerde de vormingsbehoefte van de bezoekende buurtgenoot.
| |
|
| |
|
| ===Mondigheid===
| |
| Toen er zich, ruwweg vanaf de zestiger jaren, een toenemende tendens tot mondigheid van het individu, de burger, de consument aftekende, werd deze externe deskundigheid ook in toenemende mate als onbevredigend ervaren. De [[emancipatie]] van individuen werd mede zodanig opgevat, dat zij zelf het beste wisten wat goed voor hen was: zij kenden hun eigen behoeften, en zij wisten als geen ander hoe het was (vaak: hoe het "voelde") om in de eigen hoogstpersoonlijke situatie te verkeren.
| |
|
| |
|
| Ook de individuele burger was in deze opvatting deskundig: hij had dan wel geen theoretische achtergrond, maar met de praktijk was hij vertrouwd op grond van eigen ervaring. Hij was ''ervaringsdeskundige''.
| | {{refs}} |
|
| |
|
| Aangezien ervaring een onderdeel uitmaakt van het menselijk beleven, werd het begrip bij uitstek toegepast in de [[sociale wetenschap]]pen en hun praktische toepassingen op aanpalende terreinen. Patiënten kregen meer zeggenschap over het behandelplan, buurthuisbezoekers over de aansluiting van geboden diensten op hun behoeften.
| |
|
| |
|
| ===Uiterste consequentie===
| | [[Categorie:Wetenschapsfilosofie]] |
| Dit kon ertoe leiden dat deskundigheid nog ''uitsluitend'' werd opgevat als een op ervaring gestoeld inzicht. Het is voorgekomen dat een cursus Engels in een [[buurthuis]] werd verworpen, niet door de docenten of door de cursisten, maar door de buurthuisleiding. Het argument voor dit afwijzend oordeel luidde dat de cursisten zelf dienden uit te maken wat zij wilden leren.
| |
| | |
| Evenzo wordt van taalgebruikers wel gezegd dat zij bij uitstek de ervaringsdeskundigen zijn in taalzaken. Zij zouden weten wat taal is, of wat juist taalgebruik is, aangezien zij de gebruikers zijn.
| |
| | |
| Tegen deze opvatting valt anderzijds het bezwaar aan te voeren dat ''praktijkervaring'' niet altijd tot de juiste ''theoretische conclusies'' leidt.
| |
| *Wij kunnen aangeven of wij tijdens een taalcursus voornamelijk willen leren spreken, of dat we het lezen belangrijker vinden. Moeilijker valt het ons, de methoden en technieken aan te geven die tot elk van die gewenste doelen leiden.
| |
| *Wij zijn feilloze taalgebruikers, waar het op de dagelijkse [[communicatie]] aankomt. Dat wil niet zeggen dat wij ook de (berucht ingewikkelde) [[taalkunde|taalkundige]] volgorderegels die onze [[Nederlands]]e zinnen vormen, kunnen bespreken of beoordelen.
| |
| *In het elektronische tijdperk is het niet langer ongebruikelijk dat een patiënt een [[huisarts]] bezoekt en niet alleen zijn [[symptoom|symptomen]] beschrijft, maar ze vergezeld doet gaan van een stapel computeruitdraaien die evenzoveel mogelijke [[diagnose]]s en remedies voorstaan. Het kost de arts veel tijd in de veelheid van ideeën en opvattingen die bij één enkele patiënt leven, een verantwoorde lijn te brengen die deze patiënt ook nog kan overtuigen.
| |
| *Als ervaringsdeskundigen kennen wij zelfs de waarneming dat de zon om de aarde draait, en dat de sterren nietige lichtpuntjes zijn.
| |
| | |
| ===Evenwicht===
| |
| Een aantal van de ervarings"feiten" valt eenvoudig te weerleggen, en dit geldt, zoals het laatste voorbeeld hierboven suggereert, zelfs voor terreinen als de natuurwetenschappen. Hiermee is de mondigheid van de gebruiker of klant niet per se naar het rijk der fabelen verwezen; wel is de betrekkelijkheid ervan aangegeven.
| |
| | |
| Eén benadering waarvoor kan worden geopteerd om praktische, soms tragische vergissingen te vermijden en toch een te grote autoriteit van de deskundige in te tomen, is een benadering van evenwicht. Daarin zouden praktijkervaring en theoretische bestudering samengaan:
| |
| *hetzij doordat de theoreticus tevens (veel) praktijkervaring heeft opgedaan
| |
| *hetzij doordat praktisch beleven van de ene partij en theoretische inzichten van de andere, aan elkaar worden getoetst.
| |
| | |
| In die evenwichtsopvatting bestaan noch de ervaringsdeskundige noch de theoretisch deskundige. Deskundigheid is daarin een combinatie van praktijkervaring en theoretisch verworven kennis en vaardigheden.
| |
| | |
| [[Categorie:Mens en Maatschappij]]
| |
| [[Categorie:Geneeskunde]] | |
Ervaringsdeskundigheid betreft de expertise binnen de doelgroep van beleid, maatregelen of voorzieningen op basis van de ervaringen van de doelgroep met dit beleid in de praktijk. Een persoon wordt pas als ervaringsdeskundige beschouwd als diens expertise de eigen, individuele ervaringen overstijgt.
Gezondheidszorg
Nederland
Het gebruik maken van ervaringsdeskundigheid in de gezondheidszorg wordt, als aspect van patiëntenparticipatie, in Nederland gestimuleerd door de overheid. Patiënten en patiëntenorganisaties worden uitgenodigd om plaats te nemen in cliëntenraden of deel te nemen aan de ontwikkeling van richtlijnen.[1]
Het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie schrijven hierover gezamenlijk:
- Patiënten kijken met een ander perspectief naar de zorgverlening dan hulpverleners. Ze bezitten specifieke ervaringsdeskundigheid die uniek is en betrekking heeft op de persoonlijke situatie, de behandeling, de ziekte en het herstel.[2]
De Nederlandse overheid overlegt zowel locaal als landelijk met vertegenwoordigers van zorgafnemers over het te voeren beleid, zoals de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad. Sinds eind 20e eeuw kunnen patiëntenorganisaties, evenals ouderenorganisaties, in aanmerking komen voor subsidie van het door de overheid gevoede Fonds PGO.
Het belang van ervaringsdeskundigheid, in aanvulling op de deskundigheid van wetenschappers en van medici en andere hulpverleners, wordt ook erkend door ZonMw, dat onderzoeksprogramma's voor medisch onderzoek ontwikkelt en doet uitvoeren.[3]
Referenties
| Referenties:
|
- º Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO (2008), "Checklist kiezen instrument patiëntenparticipatie", augustus, 20090824
- º Binkhorst T, Weerts M, Schipaanboord A (2005), "Patiënten betrekken bij zorg in het ziekenhuis. Een handboek", Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO, Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform Utrecht, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie, april 20090824
- º Van Megchelen P (2005), "Discussie: vraagsturing en wetenschap", ZonMw: Mediator 2005:1, 20090824
|
