Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Gebruiker:Rwbest/Kladblok: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
 
(31 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
De '''Oerknal''' theorie is het heersende kosmologische model dat het bestaan van het waarneembare heelal verklaart uit de vroegst bekende perioden door de daaropvolgende grootschalige evolutie. Het model beschrijft hoe het universum uitdijde vanuit een begintoestand van hoge energiedichtheid en temperatuuren en biedt een uitgebreide verklaring voor een breed scala aan waargenomen verschijnselen, waaronder de overvloed aan lichte elementen, de kosmische microgolfachtergrond (CMB) en grootschalige structuur.
Wikisage:Algemene uitgangspunten


Wikisage is een vrijwilligersproject, met als doel het vrij verspreiden van kennis. Het is tevens de naam van de encyclopedie die al doende wordt gevormd. Iedereen die over een internetaansluiting beschikt, kan alle pagina's van Wikisage lezen. Ook kan iedereen wikigebruiker worden en zelf aan Wikisage bijdragen.


Wikisage kent verder de volgende '''algemene uitgangspunten'''.


==Doelgroep==
De inhoud van Wikisage is bedoeld voor alle doelgroepen, van beginnend lezer tot expert. Artikelen worden daarom bij voorkeur zo geschreven en opgebouwd dat elke lezer er iets aan heeft.


==Opbouw==
De inhoud van Wikisage bestaat uit
# [[Wikisage:Artikelen|artikelen]], waarvoor alle vrijwilligers samen verantwoordelijk zijn;
# [[Wikisage:Essays|essays]], onder verantwoordelijkheid van de auteur(s).


Daarnaast kent Wikisage discussie- en informatiepagina's.


==Kennis==
Wat wetenswaardig is, is niet altijd kennis. In een artikel moet van kennis een betrouwbare bron vermeld worden en een categorie zoals wiskunde, natuurkunde, biologie, enz. Ook als het kennis is '''over''' wetenswaardige niet-wetenschap zoals esoterie, alternatieve geneeswijze, religie, enz.


De grens tussen wetenschap en niet-wetenschap is niet scherp. De juistheid van beweringen over een onderwerp in een grensgebied is zeer onzeker en discutabel. Neutraal beschrijven van deze discussie in een artikel is vrijwel onmogelijk. Essays over het betreffende onderwerp zijn dan beter.


The '''Big Bang''' [[Scientific theory|theory]] is the prevailing [[cosmological model]] explaining the existence of the [[observable universe]] from the [[Planck units#Cosmology|earliest known periods]] through its subsequent large-scale evolution.{{sfn|Silk|2009|p=208}}{{sfn|Singh|2004|p=560|ps=. Book limited to 532 pages. Correct source page requested.}}<ref>{{cite web |url=https://map.gsfc.nasa.gov/universe/ |title=Cosmology: The Study of the Universe |author=NASA/WMAP Science Team |date=6 June 2011 |work=Universe 101: Big Bang Theory |publisher=[[NASA]] |location=Washington, D.C. |access-date=18 December 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110629050256/https://map.gsfc.nasa.gov/universe/ |archive-date=29 June 2011 |url-status=live |quote=The second section discusses the classic tests of the Big Bang theory that make it so compelling as the most likely valid and accurate description of our universe.}}</ref> The model describes how the [[Expansion of the universe|universe expanded]] from an initial state of high [[Energy density|density]] and [[temperature]],<ref name="HTUW">{{cite serial |title=First Second of the Big Bang |url=https://www.sciencechannel.com/tv-shows/how-the-universe-works/full-episodes/first-second |series=[[How the Universe Works#Season 3 (2014)|How The Universe Works]] |last=Bridge |first=Mark (Director) |network=[[Science Channel]] |location=Silver Spring, MD |date=30 July 2014}}</ref> and offers a comprehensive explanation for a broad range of observed phenomena, including the abundance of [[light element]]s, the [[cosmic microwave background]] (CMB) [[Electromagnetic radiation|radiation]], and [[Large-scale structure of the Universe|large-scale structure]].
===Wetenschappelijke methode===
De wetenschap heeft ons een belangrijk raamwerk geschonken om kennis op te doen en bij te houden: de [[wetenschappelijke methode]]. Dat is, kort samengevat, het voortdurende proces van theorievorming, toetsing aan reproduceerbare waarneming en meting, en falsificatie. Onduidelijke, niet toetsbare bewering wordt genegeerd. Toetsbare kennis wordt beschouwd als wetenschap zolang die niet gefalsificeerd is, en anders als te verwerpen of te verbeteren. Zodoende wordt systematisch uit alles wat beweerd wordt, ook uit de wetenschap zelf, langzaam maar zeker fantasie, denkfouten, storende invloed van financiers en lobbyisten, enz weg gefilterd, en wetmatige toetsbare kennis behouden. Wetenschap is de beste bron van kennis maar nooit absoluut zeker.


Crucially, the theory is compatible with [[Hubble–Lemaître law]]—the observation that the farther away a [[galaxy]] is, the faster it is moving away from Earth. Extrapolating this [[Expansion of the universe|cosmic expansion]] backwards in time using the known [[Scientific law#Laws of physics|laws of physics]], the theory describes an increasingly concentrated cosmos preceded by a [[Gravitational singularity|singularity]] in which [[Spacetime|space and time]] lose meaning (typically named "the Big Bang singularity").<ref name="books.google.com">{{harvnb|Chow|2008|p=[https://books.google.com/books?id=fp9wrkMYHvMC&pg=PA211 211]}}</ref> Detailed measurements of the expansion rate of the [[universe]] place the Big Bang singularity at around 13.8&nbsp;[[1,000,000,000 (number)|billion]] years ago, which is thus considered the [[age of the universe]].<ref name="esa">{{cite web | url=https://www.mpg.de/7044245/Planck_cmb_universe |title=Planck reveals an almost perfect universe | date=March 21, 2013 | publisher=Max-Planck-Gesellschaft | access-date=2020-11-17 }}</ref>
===Wat is interessant?===
Er is geen bovengrens aan hoe groot Wikisage zou kunnen worden. Alle kennis die voor lezers interessant kan zijn, kan daarom interessant zijn voor Wikisage. Wel is het zo dat Wikisage zich richt op lezers in de hele wereld. Kennis die alleen maar interessant is voor de bezoekers van een plaatselijk buurtcafé hoort daarom niet in Wikisage thuis.  


After its initial expansion, an event that is by itself often called "the Big Bang", the universe cooled sufficiently to allow the formation of [[subatomic particle]]s, and later [[atom]]s. Giant clouds of these primordial elements—mostly [[hydrogen]], with some [[helium]] and [[lithium]]—later coalesced through [[gravity]], forming early [[star]]s and galaxies, the descendants of which are visible today. Besides these primordial building materials, astronomers observe the gravitational effects of an unknown [[dark matter]] surrounding galaxies. Most of the [[gravitational potential]] in the universe seems to be in this form, and the Big Bang theory and various observations indicate that this excess gravitational potential is not created by [[baryonic matter]], such as normal atoms. Measurements of the redshifts of [[type Ia supernova|supernovae]] indicate that the [[Accelerating expansion of the universe|expansion of the universe is accelerating]], an observation attributed to [[dark energy]]'s existence.<ref name="peebles">{{cite journal|last1=Peebles|first1=P. J. E.|last2=Ratra|first2=Bharat|author-link2=Bharat Ratra|date=22 April 2003|title=The cosmological constant and dark energy|journal=[[Reviews of Modern Physics]]|volume=75|issue=2|pages=559–606|arxiv=astro-ph/0207347|bibcode=2003RvMP...75..559P|doi=10.1103/RevModPhys.75.559|author-link1=Jim Peebles|s2cid=118961123}}</ref>
===Controle===
Lezers zullen Wikisage alleen als bron van kennis gebruiken als wat er in Wikisage staat voldoende betrouwbaar is. Dat betekent niet, dat er nooit fouten in kunnen staan. Belangrijk is dat de lezer de betrouwbaarheid zelf moet kunnen controleren. Daarom horen - behoudens bij informatie waarvan bekend mag worden verondersteld waar deze kan worden gecontroleerd - altijd de bronnen te worden vermeld van de kennis die hier wordt doorgegeven.


[[Georges Lemaître]] first noted in 1927 that an expanding [[universe]] could be traced back in time to an originating single point, which he called the "primeval atom". [[Edwin Hubble]] confirmed through analysis of galactic [[redshift]]s in 1929 that galaxies are indeed drifting apart; this is important observational evidence for an expanding universe. For several decades, the scientific community was divided between supporters of the Big Bang and the rival [[steady-state model]] which both offered explanations for the observed expansion, but the steady-state model stipulated an eternal universe in contrast to the Big Bang's finite age. In 1964, the CMB was discovered, which convinced many cosmologists that the steady-state theory was [[Falsifiability|falsified]],<ref>{{harvnb|Partridge|1995|p=[https://books.google.com/books?id=5G3wdV1IPE4C&pg=PR17 xvii]}}</ref> since, unlike the [[Steady state|steady-state]] theory, the hot Big Bang predicted a uniform background radiation throughout the universe caused by the high temperatures and densities in the distant past. A wide range of empirical evidence strongly favors the Big Bang, which is now essentially universally accepted.<ref name="Kragh_1996">{{harvnb|Kragh|1996|p=[https://archive.org/details/cosmologycontrov00helg 319]}}: "At the same time that observations tipped the balance definitely in favor of relativistic big-bang theory, ..."</ref>
==Wie bepaalt?==
Alle vrijwilligers die aan Wikisage meewerken - de [[Wikisage:Wat is een gebruiker?|'gebruikers']] van de wiki - zijn gelijkwaardig, maar ze zijn niet gelijk. Verschillende mensen bezitten kennis over verschillende onderwerpen. Bij Wikisage kunnen gebruikers die thuis zijn op een bepaald terrein samenkomen in een [[Wikisage:Dorp|dorp]]. Is er ergens twijfel of verschil van mening over, dan hakt zo nodig het dorp de knoop door. Wie een expert is op een bepaald gebied, kan worden benoemd tot [[Wikisage:Wijze|wijze]] (sage). Een wijze heeft de mogelijkheid om een poosje alleen aan een artikel te werken, als dat nodig is om alle bijdragen van andere gebruikers netjes te verwerken en de tekst op orde te brengen.


 
Categorie:Wikisage:Project
{{Appendix}}

Huidige versie van 13 jul 2022 om 16:50

Wikisage:Algemene uitgangspunten

Wikisage is een vrijwilligersproject, met als doel het vrij verspreiden van kennis. Het is tevens de naam van de encyclopedie die al doende wordt gevormd. Iedereen die over een internetaansluiting beschikt, kan alle pagina's van Wikisage lezen. Ook kan iedereen wikigebruiker worden en zelf aan Wikisage bijdragen.

Wikisage kent verder de volgende algemene uitgangspunten.

Doelgroep

De inhoud van Wikisage is bedoeld voor alle doelgroepen, van beginnend lezer tot expert. Artikelen worden daarom bij voorkeur zo geschreven en opgebouwd dat elke lezer er iets aan heeft.

Opbouw

De inhoud van Wikisage bestaat uit

  1. artikelen, waarvoor alle vrijwilligers samen verantwoordelijk zijn;
  2. essays, onder verantwoordelijkheid van de auteur(s).

Daarnaast kent Wikisage discussie- en informatiepagina's.

Kennis

Wat wetenswaardig is, is niet altijd kennis. In een artikel moet van kennis een betrouwbare bron vermeld worden en een categorie zoals wiskunde, natuurkunde, biologie, enz. Ook als het kennis is over wetenswaardige niet-wetenschap zoals esoterie, alternatieve geneeswijze, religie, enz.

De grens tussen wetenschap en niet-wetenschap is niet scherp. De juistheid van beweringen over een onderwerp in een grensgebied is zeer onzeker en discutabel. Neutraal beschrijven van deze discussie in een artikel is vrijwel onmogelijk. Essays over het betreffende onderwerp zijn dan beter.

Wetenschappelijke methode

De wetenschap heeft ons een belangrijk raamwerk geschonken om kennis op te doen en bij te houden: de wetenschappelijke methode. Dat is, kort samengevat, het voortdurende proces van theorievorming, toetsing aan reproduceerbare waarneming en meting, en falsificatie. Onduidelijke, niet toetsbare bewering wordt genegeerd. Toetsbare kennis wordt beschouwd als wetenschap zolang die niet gefalsificeerd is, en anders als te verwerpen of te verbeteren. Zodoende wordt systematisch uit alles wat beweerd wordt, ook uit de wetenschap zelf, langzaam maar zeker fantasie, denkfouten, storende invloed van financiers en lobbyisten, enz weg gefilterd, en wetmatige toetsbare kennis behouden. Wetenschap is de beste bron van kennis maar nooit absoluut zeker.

Wat is interessant?

Er is geen bovengrens aan hoe groot Wikisage zou kunnen worden. Alle kennis die voor lezers interessant kan zijn, kan daarom interessant zijn voor Wikisage. Wel is het zo dat Wikisage zich richt op lezers in de hele wereld. Kennis die alleen maar interessant is voor de bezoekers van een plaatselijk buurtcafé hoort daarom niet in Wikisage thuis.

Controle

Lezers zullen Wikisage alleen als bron van kennis gebruiken als wat er in Wikisage staat voldoende betrouwbaar is. Dat betekent niet, dat er nooit fouten in kunnen staan. Belangrijk is dat de lezer de betrouwbaarheid zelf moet kunnen controleren. Daarom horen - behoudens bij informatie waarvan bekend mag worden verondersteld waar deze kan worden gecontroleerd - altijd de bronnen te worden vermeld van de kennis die hier wordt doorgegeven.

Wie bepaalt?

Alle vrijwilligers die aan Wikisage meewerken - de 'gebruikers' van de wiki - zijn gelijkwaardig, maar ze zijn niet gelijk. Verschillende mensen bezitten kennis over verschillende onderwerpen. Bij Wikisage kunnen gebruikers die thuis zijn op een bepaald terrein samenkomen in een dorp. Is er ergens twijfel of verschil van mening over, dan hakt zo nodig het dorp de knoop door. Wie een expert is op een bepaald gebied, kan worden benoemd tot wijze (sage). Een wijze heeft de mogelijkheid om een poosje alleen aan een artikel te werken, als dat nodig is om alle bijdragen van andere gebruikers netjes te verwerken en de tekst op orde te brengen.

Categorie:Wikisage:Project

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Gebruiker:Rwbest/Kladblok&oldid=339397"