Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, dat ook bekend staat als de Grote Van Dale,[1] de Dikke Van Dale of kortweg de Van Dale, is het bekendste verklarende woordenboek van het Nederlands. Het is een uitgave van Van Dale Uitgevers. De recentste uitgave, de veertiende, is in 2005 verschenen.

Geschiedenis

De Van Dale is vernoemd naar Johan Hendrik van Dale, die het Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal van I. M. Calish en N. S. Calish uit 1864 bewerkte tot zijn eigen woordenboek. Hij paste onder andere de spelling toe van De Vries en Te Winkel, die in 1863 de basis hebben gelegd voor de huidige Nederlandse spelling. Van Dale overleed in 1872 aan de pokken toen de eerste afleveringen van het woordenboek verschenen waren. De uitgave werd in 1874 voltooid door zijn oud-leerling Jan Manhave.

Het woordenboek van de neven Calish, dat later als eerste uitgave van het Van Dale-woordenboek werd gezien, was door hen gebaseerd op het Nederlands-Franse deel van het Nieuw Fransch-Nederduitsch en Nederduitsch-Fransch Woordenboek van S.J.M. van Moock, dat tussen 1843 en 1846 was verschenen.

De benaming De Dikke Van Dale ligt voor de hand; de eerste twee drukken hadden een omvang van zo’n 1400 pagina’s, de derde druk van 1884 was sterk uitgebreid en had 1756 pagina’s. Dit woordenboek was naast de bijbel een van de dikste boeken die de gemiddelde Nederlandstalige op de boekenplank had staan. De omvang van het woordenboek is sindsdien uitgedijd; de veertiende en laatste druk van 2005 omvat zo’n 4500 bladzijden in drie banden (plus een cd-rom).

Inhoud

De huidige Van Dale beschrijft naar eigen zeggen „het hedendaagse Nederlands, met een terugblik op de voorbije 150 jaar”. Om die reden vermeldt het woordenboek ook woorden en uitdrukkingen die inmiddels verouderd zijn. De betekenissen van de woorden staan in chronologische volgorde. De betekenis die als eerste vermeld staat, is dus de oudste, niet de belangrijkste. In het voorwoord bij de 10e druk uit 1976 schreef de toenmalige hoofdredacteur, C. Kruyskamp, het volgende over de autoriteit van Van Dale: „De gebruiker moet zelf zijn standpunt bepalen, en zijn uitgangspunt moet daarbij niet zijn: het staat in Van Dale, dús het is zo, want het omgekeerde is veeleer het geval: omdat het zo is (naar het beste weten van de bewerkers) staat het (zo) in Van Dale.”

In de laatste edities zijn ook onder meer nationale internetdomeinnamen, de ISO-land- en sommige andere codes, de munteenheden en belangrijkste talen van de wereld en de onafhankelijke landen en hun afgeleiden te vinden.

Drukken

druk jaar hoofdredacteur bijzonderheden
1e druk 1864 I. M. Calisch en N. S. Calisch Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal; eendelig.
2e druk 1872 J. H. van Dale Facsimile-heruitgave 1992
3e druk 1884 J. Manhave
4e druk 1898 H. Kuiper jr., dr. A. Opprel en P. J. van Malssen jr. Nieuwe titel: Van Dale’s Groot woordenboek der Nederlandsche taal.
5e druk 1914 P. J. van Malssen jr.
6e druk 1924 P. J. van Malssen jr.
7e druk 1950 dr. C. Kruyskamp, dr. F. de Tollenaere Grondig herziene uitgave; eerste druk waarin het woordaccent is aangegeven.
8e druk 1961 dr. C. Kruyskamp In 1970 aangevuld met een supplement.
9e druk 1970 dr. C. Kruyskamp Voor het eerst in twee delen (A-N, O-Z).
10e druk 1976 dr. C. Kruyskamp
11e druk 1984 prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans, m.m.v. dr. C. Kruyskamp Voor het eerst in drie delen (A-I, J-R, S-Z).
12e druk 1992 prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans In 1995 heruitgegeven in de nieuwe spelling.
13e druk 1999 prof. dr. G. Geerts, drs. C. A. den Boon Ook op cd-rom verschenen, onder hoofdredactie van prof. dr. D. Geeraerts.
14e druk 2005 drs. C. A. den Boon, prof. dr. D. Geeraerts De spellingsherziening van 2005 werd doorgevoerd en deze druk kreeg hierdoor een keurmerk van de Taalunie, grondig herzien: 9000 nieuwe woorden, honderden allusies en nieuwe betekenissen van bestaande woorden. Als toegift een cd-rom waarop de 14e editie en de oerversie uit 1864 staan.

Nieuwe titel: Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal.

Bijzonderheden

  • Bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal, gepresenteerd door de nieuwslezers Philip Freriks en Martine Tanghe, wordt de spelling in Van Dale als referentie gebruikt, wanneer het Groene Boekje geen uitsluitsel geeft.
  • Bij het bordspel Scrabble geldt in Nederland en Vlaanderen vaak de Van Dale als scheidsrechter. Er is ook een officiële scrabblewoordenlijst van de Scrabblebond Nederland en het Nederlandstalig Scrabble-Verbond uit Vlaanderen; deze lijst is gebaseerd op het woordenboek.
  • In Sluis, de geboorteplaats van Van Dale, heet een viersterrenhotel De Dikke van Dale. Het is gevestigd in een voormalig klooster. Verschillende kamers zijn vernoemd naar beroemde gasten, zoals de Godfried Bomans-kamer.
  • Het woordenboek beschrijft ook woorden die niet in het hele Nederlandstalige gebied (in de dezelfde betekenis) gebruikt worden. Bij woorden die alleen in Vlaanderen worden gebruikt vermeldt Van Dale [Belg.], maar uitsluitend Nederlands-Nederlandse woorden niet geannoteerd.
  • Het logo van het Van Dale-woordenboek, is gebaseerd op de handtekening van J. H. van Dale.

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
Verwijzingen
  1. º In de veertiende druk uit 2005 komt bij het trefwoord zeggen de volgende voorbeeldzin voor: wat zegt de Grote Van Dale daarvan? Zie in dezelfde druk ook het lemma zeurkous.
rel=nofollow