Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Sint-Winoksbergen
Gemeente in Frankrijk 
| |||
| |||
  | |||
| Regio | Hauts-de-France | ||
| Departement | Noorderdepartement (59) | ||
| Arrondissement | Duinkerke | ||
| Kanton | Nieuw-Koudekerke | ||
| Intercommunalité | Vlaamse Heuvels | ||
| Cultuurregio | Frans-Vlaanderen | ||
| Landstreek | Franse Westhoek | ||
| Landschap | Blootland | ||
| Coördinaten | 50°058′N 2°026′E | ||
| Oppervlakte | 1,32 km² | ||
| Hoogte | 1 - 22 m | ||
| Burgemeester | Sylvie Brachet | ||
| Postcode | 59380 | ||
| INSEE-code | 59067 | ||
| Website | www.bergues.fr | ||
| Locatie van de gemeente in de Franse Westhoek | |||
| Locatie van de gemeente in de Franse Westhoek | |||
| Het belfort (2004) | |||
| Het belfort (2004) | |||
| |||
Sint-Winoksbergen of Bergen (Frans: Bergues) is een gemeente en kantonhoofdplaats in het noorden van Frankrijk (in Frans-Vlaanderen) en maakt deel uit van het arrondissement Duinkerke (Franse Westhoek) in het Noorderdepartement. De gemeente telt 3888 inwoners (2009) en heeft een totale oppervlakte van 132 ha. De hoogte varieert er tussen de 1m en de 22m. Het stadje ligt aan de A25 tussen Duinkerke en Rijsel. De Kolme verbindt de stad met Veurne en met de Aa bij Waten (Watten).
De plaats is bekend geworden in heel Frankrijk dankzij de film Bienvenue chez les Ch'tis.
In de gemeente ligt spoorwegstation Bergues.
De stad werd geëerd met de Croix de Guerre 1914-1918 en 1939-1945.
De naam
De primitieve nederzetting ontstond in het zadel tussen de twee hoogtes van de Groenenberg-heuvel. Op de ene hoogte lag de versterking van de Vlaamse graven, op de andere de abdij van Sint-Winoksbergen. Op een kaart van Malbrancq rond het jaar 800 is de plaats aangegeven als Grunberga (Groenbergen).
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Sint-Winoksbergen voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Tussen 665 en 675 gingen Winok en enkele metgezellen op de ’Groenberg’ wonen, die toen een geïsoleerde heuvel was aan de rand van de voormalige kustmoerassen. Vervolgens ging hij een klooster leiden dat in Wormhout werd gesticht en door de Vikingen werd verwoest.
In 891 stond de plaats bekend als castrum Bergense, een primitieve versterking die deel uitmaakte van de verdedigingsgordel die graaf Boudewijn II de Kale opwierp om invallen van de Noormannen af te slaan. Andere castra die in deze periode langs de kust van het graafschap Vlaanderen werden opgericht, zijn onder meer Sithiu (het latere Sint-Omaars), Broekburg, Veurne, Gistel, Oudenburg, Aardenburg, Oostburg, Gent, Kortrijk, Ariën en Sint-Vaast (Atrecht).
De plek, gelegen op de twee heuvels van de Groenberg, wordt echter al voor die tijd bewoond. Vermoedelijk bestond er al een nederzetting met een eigen parochiekerk, gewijd aan de heiligen Petrus en Martinus. Deze namen suggereren een relatief hoge ouderdom, die mogelijk teruggaat tot de Merovingische tijden. Nieuw gebouwde kerken in dergelijke negende-eeuwse castra werden immers vaak aan Onze-Lieve-Vrouw toegewijd.
Na de bouw van de omwalling kreeg deze kerk een nieuwe rol als burchtkapel en werd omgevormd tot een collegiale kerk, bediend door een kapittel van seculiere kanunniken. Om deze gemeenschap van relikwieën te voorzien, liet graaf Boudewijn II op 30 december 899 of 900 het stoffelijk overschot van de heilige Winok overbrengen vanuit Wormhout. Sindsdien draagt de stad diens naam.
In het jaar 1000 gaf graaf Boudewijn IV met de Baard de aanzet voor de bouw van de Sint-Winokskerk op de heuvel tegenover het castrum. Samen met de kanunniken verhuisden de relieken naar de plaats waar ze tot de Franse Revolutie vereerd zouden worden. Het seculier kapittel werd in 1022 omgevormd tot een benedictijnerabdij, bevolkt door monniken uit de naburige Sint-Bertijnsabdij. Vandaag de dag is de Sint-Winoksabdij een ruïne, op twee torens na, die werden herbouwd om te dienen als baken voor zeelui.
De voor de handel zeer gunstige ligging aan zee en de aanwezigheid van een belangrijk geestelijk centrum als de abdij betekenden een sterke stimulans voor de jonge nederzetting, zeker toen de graven van Vlaanderen er in 1028 een echte burcht bouwden. Het verlenen van een keure in 1240 voorzag in een extra prikkel voor stad, die een snelle topografische ontwikkeling kende. De bestuurlijke onafhankelijkheid vond haar uitdrukking in het belfort, waarvan de bouw in 1240 door de graaf werd toegestaan. Bergen werd een haven en een textielcentrum van regionale betekenis, met sedert 1276 een eigen wolmarkt en in de volgende eeuwen ook twee druk bezochte laken- en doekmarkten. De Vlaamse graven gaven de nederzetting een van torens voorziene vestingmuur.
Zelfs de ietwat ongunstige ligging aan de grens met erfvijand Frankrijk had niet echt invloed, hoewel oorlog manifest in de geschiedenis van Sint-Winoksbergen aanwezig is: in 1297 veroverde Robert II van Artesië de stad, die hij echter reeds in 1301 weer moest afstaan.
De weversgilden, die in de Vlaamse steden de feitelijke macht in handen hadden, dwongen Lodewijk van Male ertoe de koning Eduard III van Engeland als suzerein te erkennen. Lodewijk verloofde zich in Sint-Winoksbergen met diens dochter Isabella.
Karel VI van Frankrijk nam het plaatsje in op 3 september 1383 en brandde het plat. In 1494 woedde er opnieuw brand, en in 1558 volgden plunderingen door de troepen van de Franse maarschalk de Thermes.
In het begin van de Nederlandse Opstand kreeg Bergen tweemaal bezoek van beeldenstormers. Sint-Winoksbergen steunde net als de andere Vlaamse steden de Nederlandse Opstand. In 1583 werd de stad na een belegering door Alexander Farnese ingenomen en in puin gelegd. De Spaanse koning Filips II, liet Sint-Winoksbergen echter volledig heropbouwen, een daad die nog tot op heden sterk het uitzicht van de stad bepaalt. Sint-Winoksbergen had nog steeds een bestuurlijke en juridische functie, was een bloeiend geestelijk centrum en huisvestte een garnizoen. De vestiging van talrijke gegoede families in prachtige herenhuizen was er een gevolg van. De haven aan de Kolme kon toen veertig à vijftig schepen herbergen.
In 1658 veroverde Lodewijk XIV de stad, die na de Vrede van Aken in 1668, definitief bij Frankrijk werd gevoegd. Onder Lodewijk XIV werd vervolgens Duinkerke uitgebouwd tot een grote marinebasis en havenstad, die Bergen in de komende eeuwen volledig zou overvleugelen.
op 28 mei 1670 bracht Lodewijk XIV een bezoek aan Sint-Winoksbergen tijdens een inspectietocht door het door hem buitgemaakte Vlaamse gebied. Na de capitulatie van Sint-Omaars en Terwaan keerde hij in april 1677 terug. In tussentijd liet hij Vauban de stad versterken. Dit heeft nog steeds invloed op het uitzicht van de huidige stad. Op de zuidelijke poort van de stad is een zon te herkennen, die het symbool was van Lodewijk XIV.
De Franse Revolutie markeert het begin van een economische ineenstorting, een voortdurende achteruitgang en een blijvende verarming. Alle kerkelijke instellingen worden afgeschaft en de meeste ervan gesloopt; buiten de graanhandel is elke activiteit er verdwenen en in de door Duinkerke overschaduwde haven blijft elk schip weg. Door de nabijheid van de Duinkerkse veste verliest het bovendien zijn eeuwenoud militair belang, waardoor de daarmee samenhangende functies een na een overbodig en dus afgeschaft worden.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog teisterden langeafstandsgeschut en luchtbombardementen de gemeente. In het kader van de verdediging van haar grote concurrent Duinkerke was Bergen in 1940 het toneel van felle gevechten, artilleriebeschietingen en bombardementen die haar in het hart troffen. Toen op 2 juni van dat jaar een bres in de verdediging werd geslagen, was het stadje voor 60% verwoest. Het belfort, dat algemeen als het mooiste van Frankrijk beschouwd werd, werd op 16 september 1944 opgeblazen; pas in 1961 werd het herbouwd.
Tegenwoordig heeft Bergen slechts een geringe regionale betekenis, onder meer op gebied van onderwijs. In de nabijheid van de industrie-reus Duinkerke leeft men er tussen de talrijke monumenten, resten van een rijk verleden. De roeping van de stad ligt dan ook bij het toerisme, dat zich in de laatste jaren sterk ontwikkeld heeft.
In het voorjaar van 2008 kreeg de stad grote bekendheid dankzij de succesvolle film Bienvenue chez les Ch'tis van regisseur en acteur Dany Boon. In de film wordt overigens slechts één zin Vlaams gesproken; het Ch'ti hoort historisch gezien niet in deze Frans-Vlaamse stad thuis.
Beschrijving van het stadswapen
Gedeeld: 1. in zilver een omgewende leeuw van sabel getongd van keel, wat de stad is; 2. in zilver een dwarsbalk van sabel, het vrijkwartier van goud met een leeuw van sabel en een zoom van keel, wat de kasselrij is.
Demografie
Onderstaande figuur toont het verloop van het inwonertal (bron: INSEE-tellingen).
Burgerlijk erfgoed
Tussen 1863 en 1871 bouwde de Bergense architect A. Outters het stadhuis, een min of meer getrouwe kopie van het landhuis uit 1665, maar met een centrale ingang en een vierkante plattegrond, een voor Vlaanderen ongewone verhouding. De blauwmarmeren gevel staat enkele meters verder dan zijn in 1882 gesloopte voorganger en incorporeert er enkele oude bouwelementen van, waaronder het jaartal 1665 en het wapenschild van Filips IV van Spanje (1663).
Rechts bevindt zich onder het middelste benedenvenster het borstbeeld van de dichter Alphonse de Lamartine, volksvertegenwoordiger voor de Westhoek (Flandre maritime of Zee-Vlaanderen) in 1883 en 1839, na een eerdere mislukking in 1831. Het is overigens vooral dankzij zijn verwantschap met de invloedrijke handelaarsfamilie Coppens uit Hondschote dat hij verkozen raakte. Rechts van het stadhuis herinnert een gedenkplaats in de gevel van het "hôtel de la Tête d'Or" dat Lamartine er verbleef en er op 6 juli 1831 zijn Réponse à Némésis dichtte.
Tegenover het stadhuis staat het belfort van Sint-Winoksbergen.
Nabij de Sint-Maartenskerk verrijst de indrukwekkende Mons Pietatis ofte Berg van Barmhartigheid, het pandjeshuis dat tussen 1629 en 1633 werd gebouwd door Wenceslas Coeberger. Het herbergt het stadsarchief met de rijke bibliotheek van de Sint-Winoksabdij en sinds 1956 ook het Stedelijk Museum. Het eerste omvat heel wat verluchte manuscripten, waaronder de hagiografieën van de heiligen Winok, Oswald en Lewinna door de 11e-eeuwse monnik Drogo; het tweede is vooral een schilderijenmuseum, met werken van bekende en minder bekende Vlaamse, Franse en Italiaanse meesters, maar ook met kunstschatten uit de abdij, souvenirs uit de lokale historie en een ornithologische collectie ...
In het stadscentrum treffen we nog een behoorlijk aantal historische gevels aan, die een sterk sfeerbepalend karakter bezitten, maar waaronder er zich geen houten exemplaren meer bevinden. Die verdwenen in de 19e eeuw.
Tot de traditionele Vlaamse bouwkunst behoren 13 gevels van de 16e en de 17e eeuw.
De oudste bevinden zich aan de rue des Dames (1599), de rue des Pompes (1596) en de marché aux Fromages (1597). In hun bakstenen gevels zijn de deur- en vensteropeningen in nissen geplaatst, ze tellen een of twee bouwlagen en hun zadeldakken zijn gevat tussen zijgevels eindigend op trappen of vlechtingen. Vaak bezitten ze hoge sierlijke schoorstenen en de ijzeren gevelankers, die meestal het bouwjaar aangeven, zijn meestal decoratief uitgewerkt.
De 18e eeuw heeft in Sint-Winoksbergen gevels nagelaten die in drie types kunnen worden onderverdeeld. Bij de pilastergevels worden de gevels in traveeën verdeeld door halfzuilen, door een kroonlijst met elkaar verbonden en soms met een kapiteel afgedekt. Het zijn statige herenhuizen, toonbeeld van burgerlijke bouwkunst, in een 15-tal straten van het centrum verspreid. Sterk aanverwant zijn de travee-nissengevels. Hier zijn vensters en deuren geplaatst in doorlopende nissen die aan de gevel een strakke gevelindeling verlenen. Spiegels, cartouches met jaartal of gebeeldhouwde panelen zorgen voor de versiering. De vlakke gevels met omlijste vensters, voorzien van licht vooruitspringende omlijstingen, vormen het derde type.
Tijdens de 19e eeuw kwamen nog enkele eenvoudige gevels tot stand. De bouwactiviteit ebde toen echter reeds weg en uit die tijd zijn enkel een aantal merkwaardige winkelpuien bewaard.
Aan de binnenhaven is elke bedrijvigheid verdwenen. De opbloei van Duinkerke en de landinwaartse ligging van Bergen hebben ze overbodig gemaakt. Een Sint-Jorispoort naar de kaaien werd in 1915 door een bominslag vernield. Ook langs de kaaien van de Kolme valt er geen activiteit meer te bespeuren. Verlaten zijn de quai de la Manutention en de quai des Maçons, waar herbergen, winkelpuien en talrijke oude gevels herinneren aan de intense bedrijvigheid van weleer. Typisch voor dit binnenhaventje is de zogenaamde Hondschootentrap aan het einde van de Kaasmarkt (marché aux Fromages), de aanlegplaats van de tuinbouwers uit het aanpalende Hooimille (Hoymille) die er met hun “scuten” verse groenten aanvoerden
Militair erfgoed
Na de aanhechting bij Frankrijk door de Vrede van Aken in 1668 en de daaropvolgende uitbouw van de fortificaties onder leiding van Vauban (1672-1692), kregen de 5300m lange vestingen van Bergen nooit de kans hun degelijkheid te bewijzen. Ze bleven behouden maar raakten in verval en vormen nu een der best bewaarde vestingbouwkundige bezienswaardigheden van Frans-Vlaanderen. Ze weerspiegelen op treffende wijze een door de eeuwen heen evoluerende militaire bouwkunst, van de 13e à 15e-eeuwse hoge, van torens voorziene stadsmuur tot de ingewikkelde, trapsgewijze aangelegde verdedigingswerken, waar de belegerden de vijand konden gadeslaan zonder zelf gezien te worden.
Van de middeleeuwse stadsmuur bleven delen bewaard aan de noordzijde van de stad. Bij de haven vinden we aan het einde van de Noordmolenstraat (rue de la Quai) de zogenaamde Kaaitoren (nu Tour Guy de Dampierre), waarvan de basis 13e-eeuws (1286) zou zijn. Van de zuidelijke stadsmuur ter hoogte van de Kasselpoort is de zogenaamde Roo Torre (vanwege haar rode bakstenen; nu Tour des Couleuvriniers) de meest bekende. En wat verder vinden we aan het einde van de Potteriestraete (Marché aux bestiaux) de Berghpoorte, met aanpalend een muur met drie halfronde torens uit het eerste kwart van de 15e eeuw.
Merkwaardige elementen in de stadsmuur zijn de bakstenen Neckerstorre (1418, door de Bourgondiërs gebouwd) die de toegang van een zijkanaal naar de voormalige burchtwal beschermde. Verder zijn ook alle stadspoorten min of meer ongeschonden bewaard. Van de Duinkerkse Poort blijven de rechtstanden bewaard, met ernaast de overbrugde ingang van de Kolme, aan de westzijde voorzien van een weermuur met schietgaten. De doorgang op het water kon er met een zwaar ijzeren hek afgesloten worden. De westelijke Bierenpoort (1585) tegenover het station heeft een rondbogige doorgang tussen twee halfronde torens, met erbovenop een stenen wachthuisje. De in de 18e eeuw herbouwde Hondschotepoort was afgedekt met een boogvormig fronton, waarin de beeldhouwer Van Brouckhorst een door stralen omgeven zon als Lodewijk XIV-symbool aanbracht. Het heeft de tijd echter niet overleefd.
Maar veruit de bekendste is de door Vauban gebouwde Kasselpoort, waartoe eertijds een valbrug toegang gaf. Oude foto's ervan tonen wat tot voor kort op de poort zelf nauwelijks nog te onderscheiden viel : de eveneens door Van Brouckhorst gebeeldhouwde krijgstaferelen. Waarschijnlijk is het juist dát onderwerp geweest dat de Duitse bezetters ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zo erg heeft dwarsgezeten dat ze het reliëf onherkenbaar verminkten door het te beschieten. De zon, in de timpaan erboven daarentegen bleef echter bijna onberoerd.
Ten westen van de Kasselpoort herkennen we de gracht, de stadsmuur en een bastion uit de eerste helft van de 17e eeuw. In de oostelijke stadshelft zijn de fortificaties van Vauban uit het laatste derde van de 17e eeuw het best bewaard. Achter de Groenenberg bevinden zich het St.-Winoksbastion, het Koninklijk Bastion (nu place Charles De Croocq) en het Sint-Pietersbastion, aangelegd ter hoogte van de oude Burrewal. Ze zijn door halve manen versterkt en beveiligd met aarden wallen, grachten en vooruitgeschoven zelfstandige werken. Ten zuiden en ten noorden van dit Kroonwerk van Sint-Winok liggen in de volkstuintjes resten van halve manen. Ten noorden van de stad liggen 's Koningswerken, een kroonwerk van twee gebastionneerde fronten, beschermd met een hoofdgracht (le Canal du Roi), ravelijnen (nu een vogelreservaat), en een voorgracht (le Canal des Crevettes). Het is tegenwoordig een sportcentrum. Van het Kroonwerk van Bieren, ten westen van de spoorlijn, bleven de aarden wallen en een gracht bewaard. Voor de Kasselpoort liggen de resten van een ravelijn.
Van de militaire gebouwen in de stad zijn er een drietal het vermelden waard. Kazematten of bomvrije schuilplaatsen bevinden zich aan het Sint-Pietersbastion (avenue du Général de Gaulle). Ze zijn met aarde bedekt en geven uit op een binnenpleintje, bereikbaar door een poterne of overdekte doorgang. Een waterreservoir werd in 1724-1725 gebouwd in de rue de la Gare. Het bevatte water voor een langdurig beleg of een grote droogte en was met een hoog dak bedekt. Het natuurstenen bekken met toegangstrap en pomp bleef behouden, maar de overkapping ging tijdens de bombardementen van 1940 verloren. Van de twee kazernes bleef er een bewaard, nl. het kwartier Thémines bij de Bierenpoort. Van deze infanteriekazerne, gebouwd op de plaats van een oudere uit 1666, werd de eerste steen gelegd in mei 1732. Het complex, in 1736 voltooid, is nu een woonblok.
Kerkelijk erfgoed
In de Miraculi Sancti Winnoci kunnen we niet alleen lezen dat Boudewijn II de Kale rond het jaar 1000 te Bergen een vesting bouwde, maar ook hoe hij in het centrum ervan een kerk ter ere van de heiligen Martinus en Winok liet optrekken. Het is dan ook de oudste kerkelijke site van de stad.
Het bedehuis werd in 1383 in de stadsbrand vernield, en vanaf het einde van de 14e eeuw hersteld met de opbrengst van een bijzondere belasting. Deze laatste zal wel niet erg rendabel geweest zijn, want pas in 1546 raakte de toren afgewerkt. Het bedehuis was echter nog lang niet aan het einde van haar lijden : in juli van het jaar 1558 plunderden en beschadigden Franse soldaten haar; de in 1560 aangevatte herstelwerkzaamheden sleepten lang aan, mede omdat in 1578 de bouwmaterialen geroofd werden, zodat het rond 1595 nog steeds een ruïne was. Pas in 1611 kon men weer van een kerk spreken ... hoewel het meubilair ontbrak. Het ging om een hallekerk, met drie beuken, een uitspringend transept en veelzijdig gesloten koren.
Zoals zoveel andere kerken zag ook de Sint-Martinus haar inboedel en kunstschatten door de Revolutionairen geroofd en openbaar verkocht. Het met zoveel moeite gerepareerde gebouw bleef toen van sloping gespaard, enkel om een 150-tal jaren later volledig te worden verwoest in 1940. Wat er van de toren restte, werd in '44 door de aftrekkende Duitsers opgeblazen. De huidige kerk werd op dezelfde plaats herbouwd, maar vanwege al te krappe staatstoelagen kon architect Paul Gélis slechts twee van de geplande drie beuken realiseren. Omdat de nieuwe toren hierdoor los van het gebouw kwam te staan, werd deze door middel van een galerij met het corpus verbonden. Verder werden ook het portaal en twee koren uit 1595 in de constructie opgenomen. De derde koorruïne fungeert nu zo'n beetje als oorlogsgedenkteken.
Als materiaal werd dezelfde gele baksteen gebruikt waarmee ook Diksmuide en Poperinge heropgebouwd werden. De nieuwe toren is trouwens door Poperingse metsers opgetrokken geweest. Binnenin onderstrepen de goudgele glasramen van Marc Ingrent nog eens de baksteenkleur. We treffen er ook een uit het puin geredde Vlaamse grafsteen aan. De kruisweg in geglazuurde terracotta is van ene dame genaamd. Champillou uit Orléans.
De door Boudewijn gebouwde abdij nu werd een honderdtal jaar later door brand platgelegd, op 5 september 1123 om precies te zijn. Maar reeds tien jaar later kon Milo I, bisschop van Terwaan de nieuwe kerk inwijden. Van dit bedehuis blijft enkel de vierkante middentoren (de huidige Blauwtorre, genoemd naar het leien dak dat tijdens de Tweede Wereldoorlog verdween) bewaard. Het onderste deel met de drie romaanse vieringbogen uit ijzerzandsteen dateren nog uit die tijd, de gotische klokkenverdieping stammen uit de 14e eeuw. Tegenwoordig is de torenstomp wel ver van haar oorspronkelijke functie verwijderd : ze herbergt sedert 1956 een betonnen watertoren. In 1288 bouwde men er een indrukwekkend gotisch koor met omgang tegenaan, waardoor de vierde Romaanse vieringboog van de toren verdween. Het werd in de 14e eeuw beglaasd.
Tijdens de Franse plunderingen van 1383 werd het interieur in gruzelementen geslagen, waardoor de kerk het een tijdje zonder diende te doen. Pas abt A. van Peene (1501-1512) bouwde het samenhangend en rijker uit, maar dat was geen lang leven beschoren want de beeldenstormers maakten er in 1558 korte metten mee. Pas had men tussen 1569 en 1574 de ingestorte toren hersteld of men kreeg bezoek van de Bosgeuzen die er in 1578 grote schade aanrichtten. En toen dat weer hersteld was en de kerk in 1583 heringewijd, stortte in 1587 het gewelf in. Blijkens het door Sanderus gepubliceerde stadsplan van 1635 bestond de kerk toen nog steeds uit de Romaanse toren met kruisbeuk en een driebeukige basilikale benedenkerk van zes traveeën. Links tegenaan de westgevel had men er een vierkante toren aangeplakt. De abdij zelf toonde de traditionele indeling : kerk, kapittel, eetzaal en de soms verwarmde bibliotheek lagen rond een kloostergang, de slaapkamers bevonden zich op de eerste verdieping. Daartegenaan bevonden zich dan weer de gastenverblijven en het abtenpaleis.
De plattegrond werd gecompleteerd met de stallen en de schuren van de abdijhoeve. Om het complex heen strekten zich tuinen en landerijen uit, die groot genoeg waren om in het levensonderhoud van de kloosterlingen te voorzien. Het waren trouwens niet alleen de monniken die het land bewerkten, veel lijfeigenen en handwerkslieden verdienden er het zout in hun pap.
Tijdens de tweede helft van de 17e eeuw werden de oorlogen het gebouw noodlottig; op een reliëfplan van 1699 zien we dat de benedenkerk op de westertoren en de zuidgevel na volledig verdwenen is. De doorgang van de toren naar de middenbeuk werd met een venster afgesloten. Wat er toen nog overbleef voorzag men in de 18e eeuw van een rijk interieur, tevergeefs echter want op 22 januari 1798 werd de kerk verkocht en het koormeubilair over de omliggende streek verspreid. Tijdens de aanleg van een Duits kerkhof in 1941 vond men er de fundamenten van terug. De monniken zelf hadden reeds in 1791 de wijk dienen te nemen, maar ze waren wel zo wijs om hun bibliotheek mee te nemen, die daardoor de Revolutie overleefde en zich nu zoals gezegd op het Stedelijk Archief bevindt.
De er vlakbij gelegen Piektorre stond wel op het abdijterrein, maar maakte in feite geen deel uit van de gebouwen. Ze bleef bij de slooppartij gespaard als baken voor de kustvaarders. Men deed in 1818 dan ook de moeite om ze herop te bouwen in haar oorspronkelijke vorm, nadat ze in 1812 was ingestort.
De toegang tot dit triestig geheel wordt verzekerd door een beschermde 18e-eeuwse klassieke poortconstructie, die een ouder poortgebouw vervangt. Ze werd in 1816 hersteld, waarbij men op het hoofdgestel een bekroning plaatste met de voorstelling van de wapens van Frankrijk, welke laatste door de Duitsers in 1940 tegen de grond getrokken werd.
Wat misschien ook tot de abdij behoorden, zijn de resten van drie spitsbogige vensters in een huisgevel op de hoek van de Jodenstraat of Heidestraat (rue des Annonciades) en de Klijtestraat (rue des Postillons).
Niets herinnert ons aan de Sint-Pieterskerk of Sente Pieters Boven, de tweede parochiekerk, gesticht door [Robrecht I de Fries] na zijn overwinning bij Kassel in 1071. Ontsnapt aan de stadsbrand van 1383, verwoestten de Fransen het in 1558. Na vernielingen door de Geuzen hield men de kerkdienst van 1583 tot 1590 in een klooster. De 17e-eeuwse kerk bestond uit een vierkante westtoren, drie hallebeuken en drie hogere hallekoren. Inboedel en kunstbezit werden tijdens de Revolutie verkocht en het gebouw in 1811 gesloopt.
Van de overige kloosters blijft niet veel meer over. Het Dominicanenklooster, in de stad gevestigd sedert 1240, werd in 1791 opgeheven, het meubilair verspreid en de gebouwen gesloopt. Het puin gebruikte men in het onlangs gerestaureerde militair arsenaal aan de Bierenpoort.
Het Nieuw Klooster, in 1248 vanuit Spijker (Spycker) naar Bergen overgebracht, werd in 1591 binnen de stadsmuren gevestigd nabij de Sint-Maartens, waar men in 1614 de eerste steen legde van de nieuwe abdijkerk. Het nog maar pas in 1761 volledig herbouwde complex werd na 1791 volledig gesloopt en vervangen door bebouwing en de huidige Place Saint-Victor.
Verdwenen is het klooster van de Zwarte Zusters (Augustinessen). Hun stichting uit 1480 werd in 1792 gesloopt en bevond zich in de Rosendaele (rue Carnot).
Van het Sint-Jacobsgasthuis, buiten de Zuidpoort gelegen en bestemd voor de opvang van bedevaarders, is weinig bekend. Het werd in 1591 intra muros herbouwd, in 1719 afgeschaft en de gebouwen in 1781 tot weefschool omgevormd, wat de sloping echter niet kon tegenhouden.
Dankzij de vrijgevigheid van een zekere F. Durant en de bekrachtiging van zijn stichting door de schepenen in 1619, kon er met de steun van de abdij van Broekburg in 1720 bij de vesten aan het einde van de Posternestraete (rue de la Poterne) een klooster van de Penitenten gesticht worden. De gebouwen werden vanaf 1626 opgetrokken en een kerk op 20 juli 1631 ingewijd. De Revolutionairen sloopten ook dit complex.
Op vraag van de Bergenaars en met de financiële steun van ene Pieter de Cupere vestigden de kapucijnen zich in 1611 in de stad. Hun klooster was gesitueerd in de Haenecockstraete (rue Neuve des Capucins) en de Posternestraete (rue de la Poterne). Het overleefde de Revolutie niet en werd afgebroken, evenals de vestiging van de Grijze Zusters uit 1643-1644. Ze werden in 1791 uitgewezen en het gebouw, gelegen aan de Joden- of Heidestraat (rue des Annonciades), met de grond gelijk gemaakt.
Van de leprozerie, in het begin van de 13e eeuw gevestigd aan de Casselstraete buiten de stadsmuren, blijft niets over. Het in 1558 in de as gelegde domein werd in 1600 afgeschaft en aan de Jezuïeten toegewezen.
Deze laatsten bouwden hun klooster in 1599. De klassen ervan werden vanaf 10 augustus 1600 geopend en een kerk ingewijd in 1612. Na de afschaffing van de orde verlieten de monniken het in 1763, waarna het in 1767 een nieuwe bestemming kreeg als schoolgebouw, een functie die het in de Reeperstraete (rue du Collège) nog steeds vervult.
Het Sint-Janshospitaal, waarvan de oudste documenten uit 1251 dateren, werd op 6 maart 1793 onder burgerlijk bestuur geplaatst en in 1843 onder de hoede geplaatst van de Zusters van Sint-Vincentius-à-Paulo.
Het Seminarie De Cupere, ook als "Groot Seminarie" bekend, dankt men eveneens aan Pieter De Cupere, die samen met zijn echtgenote de goederen en gebouwen van het Sint-Jacobsgasthuis (niet het bovenvermelde) aankochten om er een school voor behoeftige kinderen te vestigen. Hij stichtte het op 28 juni 1601. De gebouwen uit 1604 stonden in de Berghstraete (rue du Séminaire), op de plaats van de huidige Broederschool, waarvan de 19e-eeuwse constructie nog een originele rondboogdoorgang met pilasters en driehoekig fronton incorporeert.
Het zogenaamde Klein Seminarie of Seminarie Van Den Bussche werd in 1620 gesticht. In de school was er aanvankelijk plaats voor 6 en later voor 10 studenten. Het gebouw werd tijdens de Franse Revolutie verkocht en is momenteel een woonhuis.
De kapel van de Grijze Zusters in de Tanderstraete (rue de la Gare), palend aan een militair waterreservoir, is nu Maison de famille Saint-Augustin.
In de Zuidstraat (rue M. Cornette) nr. 12 herkent men een gevel met tudornissen, centrale dakkapel en een zadeldak tussen twee trapgevels. Dit 17e-eeuwse woonhuis was ooit de zetel van de Proosdij van Sint-Donaas in Brugge in Brugge, een belangrijke heerlijkheid waarvan in de kasselrij Bergen lenen en goederen afhingen in een 9-tal dorpen. Uit die domeinen werden dan inkomsten gehaald ten voordele van de bisschop van Brugge.
Galerij
-
De "Marmeren Poort", hoofdingang van de voormalige Sint-Winoksabdij
-
De beide torens van de voormalige Sint-Winoksabdij
-
De zogenaamde 'Spitse Toren' van de Sint-Winoksabdij
-
De stadswallen
-
De Kasselpoort
-
Kerk
Externe links
- Gemeente Sint-Winoksbergen
- Beoordeeling van eenen Hedendagschen Nederlandschen Geleerden, Over Marcus van Vaernewyks Historie van Belgis
Sjabloon:Navigatie kanton Nieuw-Koudekerke
Sjabloon:Navigatie gemeenten Franse Westhoek
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Sint-Winoksbergen op Wikimedia Commons.
_Nord-France.svg){kind=link}
