Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Sage (volksverhaal)

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Een sage is een traditioneel volksverhaal dat zich afspeelt op een bekende plaats en op een bekend moment in de tijd en vaak gegroeid is om een historische kern. De sage is doorgaans een kortere vertelling dan een sprookje en behandelt een bepaalde vorm van volksgeloof. Sagen bevatten veel angstaanjagende, bovennatuurlijke elementen en vertellen bijvoorbeeld over heksen, tovenaars, spoken, weerwolven, over reuzen, kabouters, nachtmerries (het wezen, niet de droom), Witte Wieven, duivels en dergelijke. Sagen kunnen ook vertellen over moedige en sterke helden, over geduchte rovers, onderaardse gangen, verborgen schatten en bodemloze putten. In principe werden de sagen vroeger als waarheid verteld. Door vertellers en publiek werden ze ervaren als non-fictie.[1][2]

Een sage is dus weliswaar verzonnen, maar bevat doorgaans een kern van waarheid. Door middel van de sage wordt getracht een verschijnsel of gebeurtenis op narratieve wijze te verklaren. Sagen komen voort uit de schriftelijke of orale traditie.

Er is een grote verscheidenheid aan sagen, met diverse onderwerpen.

Etymologie

Het woord 'sage' komt, volgens het Etymologisch woordenboek (Van Dale), van het Middelnederlandse woord 'sage' of 'zage', afgeleid van 'zeggen', 'wat men zegt'.[3]

Het Algemeen letterkundig lexicon meent echter dat het woord afkomstig is van het Duitse 'was gesagt wird', met eveneens de Nederlandse vertaling 'wat men zegt'.[4]

Onderverdeling en kenmerken

Sagen worden op in het algemeen op de volgende wijze onderverdeeld:

  • Etiologische sagen verklaren de herkomst van een gebeurtenis, gebruik, landschapskenmerk, plaats- of streeknaam of natuurverschijnsel. Het zijn specifieke sagen die antwoord geven op de vraag: 'Hoe komt het dat?' (de varkens in de modder wroeten, de rivier zoveel bochten heeft, de zee zout is, februari maar 28 dagen heeft, honden elkaars achterwerk besnuffelen etc.).[2]

De antwoorden zijn vaak anekdotisch of triviaal. Zo heeft februari bijvoorbeeld maar 28 dagen omdat hij met kaartspelen een dag aan januari en een dag aan maart heeft verloren.[5] Deze sagen worden ook wel oorsprongssagen genoemd.[6]

  • Historische sagen zijn verbonden aan bepaalde bestaande gebouwen (zoals kastelen en kerken), historische gebeurtenissen (bepaalde overstromingen en oorlogen) en historische personen (vorsten, rovers etc.).[7][6]
  • Geloofssagen refereren sterk aan magische elementen in de religieuze volkscultuur. In het verleden werden deze wel onderverdeeld in 'demonensagen', 'toversagen' en 'duivelssagen'. In de laatstgenoemde treedt Satan op, die regelmatig een pact met de mensen sluit en het op hun zondige zielen heeft voorzien. De toversagen gaan over mensen met magische krachten, zoals heksen, tovenaars, weerwolven en nachtmerries (niet de droom, maar de plagende geest).[6][8]

Het merendeel van de sagen verhaalt over vormen van spokerij, toverij, hekserij, waarzeggerij en over 'bovennatuurlijke' wezens zoals klopgeesten, weerwolven, aardmannetjes (kabouters), meerminnen en boemannen. Goden spelen doorgaans geen belangrijke rol in sagen, in tegenstelling tot wat bij mythen het geval is. Ook vormen sagen geen onderdeel van de biografie van heiligen, zoals legenden. Vaak worden sagen onterecht legenden genoemd.[1]

Sagen hebben veelvuldig een pessimistische toonzetting, in tegenstelling tot de sprookjes, die vaak een happy ending hebben. De traditionele sage heeft een moderne pendant in het zogenaamde broodjeaapverhaal. Sommige traditionele sagen zijn 'geëvolueerd' tot moderne sagen ofwel broodjeaapverhalen.

Sagen werden in de Middeleeuwen vaak verwerkt in volksliederen, die onder meer door troubadours werden overgeleverd.

Voorbeelden van sagen

Zie ook Volksverhalen van Nederland

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. 1,0 1,1 W. de Blécourt, R.A. Koman [et al.] (red.): Verhalen van stad en streek: sagen en legenden in Nederland, 2010, blz. 8
  2. 2,0 2,1 T. Meder, R.A. Koman [et al.](red.): Canon met de kleine c, 2008, blz. 181: 'Sagen'
  3. º Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden, Van Dale, Utrecht/Antwerpen, 1990
  4. º G.J. Van Bork, D. Delabastita [et al.]: Algemeen letterkundig lexicon, 2012
  5. º J.R.W. Sinninghe: Katalog der niederländischen Märchen-, Ursprungssagen-, Sagen- und Legendenvarianten, 1943, blz. 47-52
  6. 6,0 6,1 6,2 T. Dekker, H. Roodenburg [et al.] (red.): Volkscultuur: een inleiding in de Nederlandse etnologie, 2000, blz. 328
  7. º Katalog, blz. 111-123
  8. º Katalog, blz. 52-104
  9. º (de) Der Goldene Ofen, Gutenberg.Spiegel.de
rel=nofollow
rel=nofollow
Genres epiek:anekdote · ballade · epos · fabel · gedicht · genre · inleiding · kort verhaal · legende · mythe · novelle · parabel · raamvertelling · reisverhaal · roman · saga · sage · sprookje · thriller · verhaal · vignet · volksballade · volksverhaal
Verloop en verhaallijn:catharsis · cliffhanger · climax · deus ex machina · drie-actstructuur · epiloog · expositie · fabel · plot · plotpoint · proloog · startplotscène · rode draad · scenario · setup · synopsis · verhaallijn
Begin en einde:ab ovo · in medias res · in ultimas res · incipit · openingsscène · openingszin · post rem · terminus
Personage:aangever · alter ego · alteriteit · antagonist · antiheld · bijfiguur · bijrol · booswicht · byroniaanse held · deuteragonist · flat character · held · hoofdpersoon · hoofdrol · karakter · protagonist · round character · tritagonist · typetje · uitverkorene · underdog
Spanning:cliffhanger · spanning
Vertelperspectief en vertelinstantie:afwisselend perspectief · auctoriële verteller · focalisatie · gedramatiseerd · homodiëgetische vertelling · heterodiëgetische vertelling · ik-perspectief · onbetrouwbare verteller · personele verteller · point of view · rhema · voice-over
Motief & thema:abstract en concreet motief · leidmotief · motto · thema · topos
Tijd & ruimte:eenheidsconventie · flashback · flashforward · kalendertijd · mise en abyme · opschuivende tijdlijn · parallel universum · praesens historicum · tijdverruiming · verteltijd · vertelde tijd
Stijl:directe rede · dramatische ironie · indirecte rede · red herring · shooting the messenger · register · stijl · stream of consciousness · suspension of disbelief · show, don't tell · verteltechniek · vrije indirecte rede
Scenario:premissesynopsistreatmentscenariofilmdraaiboekstoryboard
Stijlperiode:middeleeuwen · renaissance · maniërisme · barok · verlichting · sentimentalisme · preromantiek · romantiek · realisme · impressionisme · naturalisme · neoromantiek · symbolisme · expressionisme · constructivisme · dadaïsme · surrealisme · nieuwe zakelijkheid · magisch realisme · existentialisme · vijftigers · modernisme · postmodernisme
Studie:driehoek van Petersen · literaire kritiek · narratologie · topische vragen · verhaalanalyse
rel=nofollow