Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Opdracht van de Heer in de Tempel
Opdracht van de Heer in de Tempel (Praesentatio Jesu in Templo) is de naam van een kerkelijk feest, dat in de westerse Kerk gevierd wordt op 2 februari. Het staat traditioneel ook bekend als Maria-Lichtmis of kortweg Lichtmis.
Het is de herdenking van de "Opdracht of Presentatie van de Heer in de Tempel", waarbij Jezus, zoals elk eerstgeboren joods jongetje,[1] wordt opgedragen aan God[2] Volgens de joodse wet moest een eerstgeborene worden vrijgekocht op het moment dat hij 30 dagen oud was. De ouders namen het kind mee naar de tempel, en door aan de priesters geld te geven, of een ander offer in natura, werd het kind ’vrijgekocht’.[3] Daarnaast herdenkt men het zuiveringsoffer dat Maria veertig dagen na de geboorte van Jezus volgens de joodse wet[4] moest brengen; vandaar dat het feest ook de Latijnse naam Purificatio Mariae heeft.
In de Oosters-orthodoxe kerk wordt ’de presentatie van Jezus in de tempel’ gevierd als een van de twaalf grote feesten. In sommige oosterse kerken wordt de juliaanse kalender gebruikt en wordt het feest dertien dagen later gevierd, dus op 15 februari. Het wordt daar Hoogfeest van de Presentatie van onze Heer en God en Verlosser in de Tempel of De Ontmoeting van Onze Heer en God en Verlosser Jezus Christus of (Oudgrieks: Ὑπαπαντὴ τοῦ Κυρίου; Hypapante [tou Kuriou]; ’ontmoeting [van de Heer’) genoemd. Dit legt de nadruk op de ’ontmoeting’ met Simeon Anna in de tempel.
In het westerse christendom is de traditionele naam van de dag lichtmis of Maria-Lichtmis, wat verwijst naar de kaarswijding die op deze dag gebruikelijk is.
In protestantse kerken is dit feest ontdaan van zijn mariale karakter; binnen de lutherse traditie is het omgevormd tot het feest van de ’presentatie van de Heer’ in de tempel. Daarbuiten is het vrijwel onbekend.
Geschiedenis
De vroegste verwijzing naar een viering werd opgetekend door Egeria die als pelgrim in het Beloofde Land rondreisde in 381-384.[5] Zij meldt dat 14 februari plechtig gevierd werd in Jeruzalem met een processie naar de Constantijnse Basiliek der Wederopstanding, met een homilie over Lucas 2:22 en een eigen liturgie. Egeria’s reisverslag geeft echter geen naam aan het feest.
In Europa raakte het feest vermengd met dat van de christelijke heilige Brigida, wier naamdag op 1 februari valt.[6] Haar verering is terug te voeren op die van de voorchristelijke Ierse godin Brigit en de viering van het Keltische lichtfeest Imbolc. Dit festival markeerde het midden tussen de zonnewende en het lentepunt.
Tradities
’De opdracht van de Heer’ is in de Katholieke Kerk ook de benaming van het vierde Blijde Mysterie van de Rozenkrans.
Kaarsen
Op Maria-Lichtmis worden traditioneel kaarsen gewijd en vervolgens een kaarsenprocessie gehouden vóór de mis, vandaar de benaming Lichtmis. In veel talen verwijst de naam van het feest rechtstreeks naar kaarsen (Engels: Candlemas, Frans: Chandeleur, Italiaans: La Candelora, Zweeds: Kyndelsmässodagen). De processie staat symbool voor de intrede van Christus in de tempel van Jeruzalem, als het „Licht dat voor alle volkeren straalt”.
Pannenkoeken
Met Maria-Lichtmis worden er traditioneel pannenkoeken gebakken. Dit wordt uitgedrukt in de spreuk: Er is geen vrouwtje nog zo arm, of ze maakt met Lichtmis haar pannetje warm.
Een reden zou zijn geweest dat de plattelandsbevolking vroeger op twee dagen van werk of hoeve kon veranderen: op 2 februari (Lichtmis) en 11 november (Sint-Maarten). Dit werd ’s avonds gevierd met een soort haardkoeken, die later evolueerden naar pannenkoeken. De vorm en kleur van de pannenkoeken worden ook gezien als een verwijzing naar de zon en het licht.
Een tweede reden was, dat kort na Maria Lichtmis Aswoensdag volgde, die de veertigdagentijd inluidde, de Vastentijd die duurde tot en met Paaszaterdag. Pas met Pasen werden weer eieren gegeten. Daarom werden met Maria Lichtmis de eieren opgebruikt voor de pannenkoeken.
Vanaf 2 februari begon het ook warmer te worden, en er waren vroeger nog geen koelkasten. Ook deze redenen speelden mee om de boter en eieren op te gebruiken zodat deze niet zouden bederven.[7]
Liturgie
Wanneer dit feest op een zondag valt, heeft het in de Katholieke Kerk voorrang op de zondagsliturgie.
Vóór het Tweede Vaticaans Concilie was het feest de afsluiter van de Kerstcyclus in het kerkelijk jaar van de Rooms-Katholieke Kerk. Voor kerken die de Novus Ordo Missae volgen, werd de Kerstcyclus met het Concilie ingekort tot het feest van het Doopsel van de Heer.
Omdat het feest tot de kerstkring behoorde, bleef de kerststal op vele plaatsen staan tot 2 februari. Op de meeste plaatsen is thans gebruikelijk de kerststal of kerstboom weg te ruimen na 6 januari (’Driekoningen’ of ’Epifanie’).
Weerspreuken
- Schijnt met Lichtmis de zonne heet, dan komt er nog veel sneeuw en leed.
- Met Lichtmis valt de sneeuw op een warme steen.
- Brengt Lichtmis wolken en regen mee, is de winter voorbij en komt niet meer.
- Lichtmis donker, met regen en slijk, maakt de boeren rijk.
- Lichtmis schoon en klaar, geeft een vruchtbaar roggejaar.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
Weblinks
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Candlemas op Wikimedia Commons.