Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Hongaren

Uit Wikisage
(Doorverwezen vanaf Magyaren)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
rel=nofollow

De Hongaren (Hongaars: Magyarok) zijn een nationaliteit en een etniciteit in hoofdzakelijk Centraal-Europa.

Algemeen

Mensen met de Hongaarse nationaliteit zijn personen die het staatsburgerschap van het land Hongarije bezitten. 92,3%[15] van de mensen met de Hongaarse nationaliteit zijn ook etnisch Hongaar. De etnische Hongaren, op enkele uitzonderingen na spreken het Hongaars als moedertaal, een Finoegrische taal. Niet alle Hongaarstaligen beschouwen zich overigens als etnische Hongaren.

De meeste Hongaren wonen in Hongarije. In de buurlanden leven aanzienlijke etnisch Hongaarse minderheden. Kleinere etnische Hongaarse groepen leven elders in diaspora. Zo leefden er bijvoorbeeld in Nederland 7.775[16] Hongaren op 1 januari 2012. Sinds de economische crisis (2008) neemt het aantal Hongaren in Nederland ieder jaar met meer dan 1000 personen toe[17]. Veel Hongaren duiden de etniciteit in brede zin aan als het Hongarendom (magyarság), een identiteit die niet objectief is vast te stellen.

De oudst bekende Hongaren waren de leden van de stammenconfederatie die in 896 het Karpatenbekken binnenviel, en van daaruit decennialang plundertochten ondernam. Tijdens en na hun trek naar het Karpatenbekken zijn de Hongaren met andere volken vermengd geraakt, maar hun taal is behouden gebleven.

De Hongaren zelf gebruiken het woord magyar (uitspraak: madjar - meervoud: magyarok). Etnische Hongaren worden dan ook als Magyaren aangeduid.

Geschiedenis

Zie ook: Oegrische volkeren

De vroegste geschiedenis van de historische Hongaren wordt voornamelijk uit linguïstische gegevens afgeleid. Het Hongaars behoort tot de Finoegrische talen, een taalgroep die vermoedelijk oorspronkelijk uit het gebied tussen het Oeralgebergte en Kama stamt. Rond 2000 v.Chr. splitste de groep zich. Een groep, waarvan onder meer het Fins en Estisch afstammen, trok westwaarts. De andere, waaronder de voorlopers van de Hongaren (of in elk geval het Hongaars), de Oegrische talen, bleef in het gebied rond de Oeral. Rond 1000 v.Chr. werd het klimaat warmer. De Oegrisch-sprekenden trokken hierop in twee richtingen. Een helft trok naar het noorden, dit zijn de Chanten (Ostjaken) en de Mansen (Wogoelen). De andere helft trok zuidwaarts naar de steppen tussen het Aralmeer en de Oeralrivier, dit werden de Hongaren.

Bestand:Hungarian migration.png
Migratie van de Hongaren vanaf Joegra naar Europa

In hun nieuwe woongebied namen de Hongaren een seminomadische levensstijl aan. Ze leerden het gebruik van ijzer. Later werden ze door Bulgaarse Turken westwaarts gedwongen, naar het gebied tussen de Kama en de Wolga, en rond 500 n.Chr. zuidwaarts naar het gebied tussen de Wolga en de Don. Naast paarden en schapen werden nu ook varkens en rundvee gehouden. Ze begonnen in deze periode ook met bijenhouderij, wijnbouw en verbeterde landbouw door middel van de ploeg. De Hongaren maakten hier deel uit van een grotendeels Turks stammenverband dat als de Onogoeren bekendstaat; van deze naam is de term 'Hongaren' afgeleid (De term 'Magyaren' is een Oegrische term die 'sprekende mensen' betekent). Rond 670 verdween dit stammenverband.

De Hongaren treffen we vervolgens aan in het noordwesten van het Rijk der Chazaren, hoewel er ook in het Onogoerse gebied Hongaren overbleven. Daar werden ze nog in de 13e eeuw door Justinianus gezien, maar werden ze later geassimileerd, vermoedelijk met de Basjkieren. Rond 830 wisten ze hun onafhankelijkheid van de Chazaren te bereiken en bewoonden dan eerst het gebied tussen de Dnjepr en de Don, later dat tussen de Don en de Donau. Dit laatste gebied staat bekend als de Etelköz, afgeleid van het Oud-Turkse etil (rivier) en het Hongaars köz (tussen). De Hongaren bestonden in deze tijd uit zeven stammen, Nyék, Megyer, Kürtgyarmat, Tarján, Jenő, Kér en Keszi. Opvallend is dat van deze namen er slechts twee Hongaars van oorsprong zijn, de andere vijf namen zijn Turks. Rond deze tijd stond aan het hoofd van de Hongaren een triumviraat, bestaande uit kende, gyula en harka.

Naar de Pannonische Vlakte

In 895 werden de Hongaren aangevallen door een ander ruitervolk uit het oosten, de Petsjenegen. Deze werden daartoe kennelijk aangezet door de tsaar van de Bulgaren, met wie de Hongaren in oorlog waren. Het Hongaarse leger vocht in het zuiden tegen de Bulgaren, en tegen de Petsjeneegse aanval waren ze daarom nauwelijks beschermd. Vele Hongaarse dorpen werden verwoest. De Hongaren, samen met de drie stammen van de Kabaren die zich bij hen hadden aangesloten, vertrokken hierop in 895-896 onder leiding van gyula Árpád uit hun land, over de Karpaten, richting de Pannonische vlakte. Die werd in die tijd betwist tussen het Oost-Frankische Rijk, het Bulgaarse Rijk en Moravië, maar Moravië was slechts zwak en voor de andere twee was het slechts een uithoek. Het was voor de Hongaren dan ook niet moeilijk het gebied in bezit te nemen.

Bestand:Honfoglalas.gif
De Pannonische vlakte schurkte aan tegen de koninkrijken Groot-Moravië, Oost-Frankenrijk en het Eerste Bulgaarse Rijk

De lokale, merendeels Slavische bevolking, bleef in het gebied en ging in het Hongaarse volk op. In 900 breidden de Hongaren hun gebied westwaarts uit door de hele Pannonische vlakte in te nemen, langs de Donau en haar zijrivier de Tisza. In 902 voegden de Hongaren de bosrijke omgeving van Wenen bij hun gebied. Niet veel later kwam daar ook nog Transsylvanië bij.

Vanuit hun nieuwe woongebied vielen de Hongaren dikwijls gebieden in Europa aan, vooral Oost-Francië. Ze waren gewoonlijk ingehuurd door een van de Europese vorsten tegen diens vijanden, maar het eerste doel was toch het vergaren van buit. Gewoonlijk werden de vijanden gedwongen tot het betalen van schatting aan de Hongaarse heersers. Aanvankelijk waren de Hongaren door hun originele tactieken vrijwel onoverwinnelijk: de troepen waren beweeglijk en vielen daardoor vrijwel altijd onverwacht aan. Daarnaast werd, als er toch een nederlaag dreigde, een terugtrekking gesimuleerd, om vervolgens de vijand, die in de achtervolging zijn samenhang verloor, alsnog aan te vallen en te verslaan. De eerste dergelijke aanval was al in 899 in dienst van keizer Arnulf van Karinthië tegen Italië.

Later kwamen hun rooftochten tot aan Denemarken, Andalusië, Rome en Constantinopel. De Rooms-Duitse keizer Hendrik I onderhandelde over een negen jaar durende wapenstilstand, kwestie van een leger te verzamelen om de Hongaren te verslaan bij Riade (933). De Hongaarse invallen begonnen opnieuw, maar zijn opvolger Keizer Otto I de Grote wist het leger massaal in te zetten om de Hongaren definitief te verslaan in de slag op het Lechveld (955). Nadien eindigden de Hongaarse aanvallen op het Heilige Roomse Rijk.

Naar de Balkan (tegen Bulgarije en het Byzantijnse Rijk) gingen ze nog enige tijd langer door, maar na 970, toen de Hongaren de Russische prins Svjatoslav I in een mislukte aanval op Byzantium gesteund hadden, waren ze ook daar voorbij.

Hongaarse staatsvorming

Na de dood van kende Kurszán nam gyula Árpád diens status over, en hij slaagde erin de titel voor zijn nageslacht te bezetten. Árpáds kleinzoon Taksony begon de transformatie van de Hongaren van een stammenverband naar een echt rijk. Taksonys zoon Géza zette een belangrijke stap door zichzelf en de Hongaren te laten dopen, waarbij Hongarije zich aansloot bij het westelijke christendom. Hij stichtte zijn hoofdstad in Esztergom aan de Donau. Géza's zoon Stefanus I van Hongarije maakte de transformatie van Hongarije van stammencollectie tot een gecentraliseerde, autocratisch geregeerde, christelijke staat definitief.

In het jaar 1000 werd hij met toestemming van paus Silvester II tot apostolisch koning van Hongarije gekroond. Volgens de overlevering werd Stefanus I gekroond met de Stefanskroon, genoemd naar zijn patroonheilige, de heilige Stefanus.

Zie verder: geschiedenis van Hongarije

Bekende en beroemde Hongaren

panoramisch 360° schilderij uit 19e eeuw - De nederzetting in de Pannonische vlakte onder leiding van Árpád, te bezichtigen in het Nationaal Geschiedkundig Herdenkingspark van Hongarije

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º nepszamlalas.hu
  2. º webrzs.stat.gov.rs
  3. 3,0 3,1 Officiële schattingen gebaseerd op immigratiegegevens
  4. º ww12.statcan.ca
  5. º Officiële schattingen op basis van buitenlandse census
  6. º ukrcensus.gov.ua
  7. º Comunidade Húngara radicada no Brasil
  8. º Bund Ungarischer Organisationen in Deutschland
  9. º Officiële schattingen gebaseerd op lokale census
  10. º minstens 62.000 - Officiële schattingen gebaseerd op lokale censussen en lokale Hongaarse organisaties
  11. º Officiële gegevens gebaseerd op immigratiegegevens
  12. º dzs.hr
  13. º stat.si
  14. º Cijfers gelden alleen voor mensen met de Hongaarse nationaliteit. Census 2001 (via CIA World Factbook)
  15. º CIA World Factbook
  16. º [1]
  17. º [2]
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
Afrika:Algerijnen · Angolezen · Beniners · Botswanen · Burkinezen · Burundezen · Centraal-Afrikanen · Comorezen · Congolezen · Djiboutianen · Egyptenaren · Equatoriaal-Guineeërs · Eritreeërs · Ethiopiërs · Gabonezen · Gambianen · Ghanezen · Guineeërs · Guinee-Bissauers · Ivorianen · Kaapverdiërs · Kameroeners · Kenianen · Lesothanen · Liberianen · Libiërs · Malagassiërs · Malawiërs · Malinezen · Marokkanen · Mauritaniërs · Mauritianen · Mozambikanen · Namibiërs · Nigerezen · Nigerianen · Oegandezen · Rwandezen · Santomezen · Senegalezen · Seychellers · Sierra Leoners · Sudanezen · Somaliërs · Swaziërs · Tanzanianen · Togolezen · Tsjadiërs · Tunesiërs · Zambianen · Zimbabwanen · Zuid-Afrikanen
Azië:Afghanen · Armeniërs · Azerbeidzjanen · Bahreini · Bengalen · Bhutanezen · Birmezen · Bruneiers · Cambodjanen · Chinezen · Filipijnen · Georgiërs · Indiërs · Indonesiërs · Irakezen · Iraniërs · Israëliërs · Japanners · Jemen · Jordaniërs · Kazachen · Kirgiezen · Koeweiters · Laotianen · Libanezen · Maldiviërs · Maleiers · Mongolen · Nepalezen · Noord-Koreanen · Oezbeken · Omanieten · Oost-Timorezen · Pakistanen · Palestijnen · Qatarezen · Russen · Saoedi's · Singaporezen · Sri Lankanen · Syriërs · Tadzjieken · Taiwanezen · Thai · Turken · Turks-Cyprioten · Turkmenen · Inwoners van de Verenigde Arabische Emiraten · Vietnamezen · Zuid-Koreanen
Europa:Albanezen · Andorrezen · Armeniërs · Azerbeidzjanen · Belgen · Bosniërs · Britten · Bulgaren · Denen · Duitsers · Esten · Finnen · Fransen · Grieken · Grieks-Cyprioten · Hongaren · IJslanders · Ieren · Italianen · Kazachen · Kosovaren · Kroaten · Letten · Liechtensteiners · Litouwers · Luxemburgers · Macedoniërs · Maltezen · Moldaviërs · Monegasken · Montenegrijnen · Nederlanders · Noren · Oekraïners · Oostenrijkers · Polen · Portugezen · Roemenen · Russen · San Marinezen · Serviërs · Slovenen · Slowaken · Spanjaarden · Tsjechen · Turken · Wit-Russen · Zweden · Zwitsers
Noord-Amerika:Amerikanen · Antiguanen · Antillianen · Bahamanen · Barbadanen · Belizanen · Canadezen · Costa Ricanen · Cubanen · Dominicanen (Dominica) · Dominicanen (Dominicaanse Republiek) · Salvadoranen · Grenadanen · Guatemalanen · Haïtianen · Hondurezen · Jamaicanen · Mexicanen · Nicaraguanen · Panamezen · Inwoners van Saint Kitts en Nevis · Saint Lucianen · Inwoners van Saint Vincent en de Grenadines · Trinidadanen
Zuid-Amerika:Argentijnen · Bolivianen · Brazilianen · Chilenen · Colombianen · Ecuadoranen · Guyanen · Paraguayanen · Peruanen · Surinamers · Uruguayanen · Venezolanen
Oceanië:Australiërs · Fijiërs · Indonesiërs · Kiribatiërs · Marshalleilanders · Micronesiërs · Nauruanen · Nieuw-Zeelanders · Oost-Timorezen · Palauers · Bewoners van Papoea-Nieuw-Guinea · Salomonseilanders · Samoanen · Tonganen · Tuvaluanen · Vanuatuanen
rel=nofollow