Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Leo Delwaide (burgemeester)
| Leo Delwaide | ||
| Volledige naam | Léonard Herman Joseph Delwaide | |
| Geboren | Rekem, 27 juli 1897 | |
| Overleden | Antwerpen, 13 juni 1978 | |
| Kieskring |  Antwerpen
| |
| Regio |  Vlaanderen
| |
| Land | .png){kind=small} België
| |
| Functie | Politicus Advocaat | |
| Partij | Katholiek Verbond van België / CVP | |
| Functies | ||
| 1932 – 1946 | Volksvertegenwoordiger | |
| 1933 – 1945 | Gemeenteraadslid Antwerpen | |
| 1939 – 1940 | Schepen Antwerpen | |
| 1940 – 1944 | Waarnemend burgemeester Antwerpen | |
| 1949 – 1968 | Volksvertegenwoordiger | |
| 1953 – 1978 | Gemeenteraadslid Antwerpen | |
| 1959 – 1978 | Schepen Antwerpen | |
| 1976 | Waarnemend burgemeester Antwerpen | |
Léonard Herman Joseph (Leo) Delwaide (Rekem, 27 juli 1897 – Antwerpen, 13 juni 1978) was een Belgisch advocaat en politicus voor het Katholiek Verbond van België en vervolgens de CVP.
Levensloop
Loe Delwaide was de oudste zoon van Leonard Delwaide (1869-1944), die sinds 1894 notaris in Rekem was, en Aurélie Vygen (1866-1964), afkomstig uit Geulle. Hij deed zijn humaniora in het Heilig Kruiscollege te Maaseik, het eerste Nederlandstalig college in België en na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in het Bisschoppelijk College Weert. Hij studeerde Letteren en Wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Utrecht, waar hij zijn kandidaats haalde. Na het einde van de Wereldoorlog studeerde hij verder aan de Katholieke Universiteit Leuven en promoveerde hij tot doctor in de rechten en licentiaat in het notariaat (1921). Omdat hij te jong was om het notariaat van zijn vader over te nemen, vestigde hij zich in Antwerpen als advocaat en trouwde met Josepha Verlinden (1906–2005).[1]
Hij werd na enkele jaren opgenomen in de leidende kringen van de Katholieke Partij in Antwerpen. In 1932 werd hij gemeenteraadslid en in 1939 schepen. Vanaf 1932 werd hij ook verkozen tot volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Antwerpen en behield dit mandaat tot in 1946.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd hij vanaf mei 1940 waarnemend burgemeester, toen zowel burgemeester Kamiel Huysmans als eerste schepen Adolf Molter de stad verlieten. Hij werd vanaf 8 december 1940 door secretaris-generaal Jean-François Vossen benoemd tot burgemeester van Antwerpen. Tijdens zijn burgemeesterschap werden de Jodensterren verdeeld door de Antwerpse ambtenaren en vonden drie Jodenrazzia’s (augustus – september 1942) in Antwerpen plaats.[2] Hierbij speelden burgemeester Delwaide en de Antwerpse autoriteiten een actieve rol. Zo werkte Delwaide als hoofd van de politie mee aan de jodenrazzia’s[3] en ging hij akkoord dat lijsten van vreemdelingen, met een bijzondere aandacht voor joden, aan de bezetter werden bezorgd.[4] Ook voor de oorlog had hij zich al laten opmerken door een xenofoob, anti-joods discours.[5] Toch wist Delwaide zich met een verzetsaureool te omgeven.[6] Toen de Duitse bezetter eind 1942 de medewerking van de politie bij de aanhouding van Belgische (niet-joodse) werkweigeraars vroeg, kwam aan de collaboratie immers een einde.[5] Delwaides deelname aan de Antwerpse jodenvervolging kwam pas aan het licht door historisch onderzoek vanaf het jaar 2000.[7] Zijn gelijknamige zoon, Baron Leo Delwaide Junior, later eveneens havenschepen van Antwerpen, heeft zich in weerwil van het historisch onderzoek steeds hevig verzet tegen de interpretatie dat zijn vader op een of andere manier heeft meegewerkt aan de Jodenvervolging.[8]
Delwaide was burgemeester gebleven na de oprichting van Groot-Antwerpen (een fusie die al voor de oorlog veel voorstanders had), in een schepencollege dat bestond uit acht vertegenwoordigers van de traditionele partijen en vijf Nieuwe Ordegezinden. Dat deze laatsten er niet in geslaagd waren een meerderheid te verkrijgen, werd als een overwinning van de traditionele partijen en meer bepaald van Delwaide beschouwd. In januari 1944 nam hij ontslag, samen met de andere niet-VNV-schepenen en dook onder.
Na de oorlog werd Delwaide geschorst en in verdenking gesteld. Hij verdedigde zich door de beschermende activiteiten te onderstrepen die hij had ontplooid en door te wijzen naar de ’politiek van het minste kwaad’ die hij had gevolgd. Hij werd als het ware geplebisciteerd door de bevolking, toen zijn vrouw in zijn plaats op de kieslijst voor de gemeenteverkiezingen voorkwam in 1946 en met een massaal aantal voorkeurstemmen verkozen werd. Zijn dossier werd korte tijd daarop zonder gevolg afgesloten.
Vanaf 1953 zetelde hij opnieuw in de gemeenteraad en vanaf 1959 was hij eerste schepen en schepen voor de haven, wat hij bleef tot aan zijn dood. Ook in 1976 was hij, na het overlijden van Lode Craeybeckx, korte tijd waarnemend burgemeester. In 1949 werd hij ook weer tot volksvertegenwoordiger gekozen en hij behield dit mandaat tot in 1968. In de Kamer was hij vooral betrokken bij zaken die de haven aanbelangden en bij de buitenlandse politiek van het land.
Bij koninklijk besluit van 5 december 1983 verkreeg zijn echtgenote het recht de titel van Barones te dragen voor de naam van wijlen haar echtgenoot.
Publicatie
- Vier jaar burgemeester van Antwerpen, Antwerpen, 1946
Literatuur
- Paul VAN MOLLE, Het Belgisch Parlement, 1894–1972, Antwerpen, 1972.
- Manu RUYS, Delwaide, Leo, in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Lannoo, Tielt, 1998. Herwerkte uitgave 2023.
- Lieven SAERENS, Vreemdelingen in een wereldstad: een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880–1944), Tielt, 2000.
- Nico WOUTERS, Oorlogsburgemeesters 40/44. Lokaal bestuur en collaboratie in België, Tielt, 2004.
Externe links
- Felixarchief.be(Dode link)
- Fiche Leo Delwaide; ODIS
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Voorganger: Camille Huysmans |
Waarnemend burgemeester van Antwerpen 1940 |
Opvolger: Leo Delwaide |
| Voorganger: Leo Delwaide (Antwerpen) Walter Colignon (Berchem) Lucien Van Beveren (Borgerhout) Alfons Schneider (Deurne) Jozef Aertssens (Ekeren) Victor De Bruyne (Hoboken) Alfons Van Tichel (Merksem) John Juchem (Mortsel) Georges Rollé (Wilrijk) |
Waarnemend burgemeester van Groot-Antwerpen 1941 - 1944 |
Opvolger: Jan Timmermans |
| Voorganger: Lode Craeybeckx |
Waarnemend burgemeester van Antwerpen 1976 |
Opvolger: Frans Detiège |
