Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jef Bourgeois
Joseph Jean (Jef) Bourgeois (Brussel, 26 oktober 1896 - Anderlecht, 6 maart 1986) was een Brussels kunstschilder. Hij heeft zich ingezet voor het behoud van het Koninklijk Poppentheater Toone te Brussel.
Biografie
Bourgeois werd geboren in de Menslievendheidsstraat te Brussel. Hij was de enige zoon van Alexandre Joseph Bourgeois (leerlooier en straatveger) en Rosine Walravens. Het gezin was arm. Vader verdiende 2,75 Belgische Frank per dag en moest daarvan een gezin met 5 kinderen onderhouden.
Hij volgde zijn opleiding bij Pieter Braecke in de gemeentelijke tekenschool van Sint-Joost-ten-Node. Omstreeks 1913, op 17-jarige leeftijd, trad hij in dienst als artiest/ontwerper bij Philippe Wolfers, beeldhouwer-goudsmid-juwelier, gevestigd in Arenbergstraat te Brussel, bekend van zijn art nouveau-juwelen. Bourgeois bleef er zijn hele loopbaan. Al snel ontdekte hij ook een andere passie: in zijn vrije tijd schilderde hij vooral figuren uit de Marollen, Marionetten van Toone, bloemen en interieurs. Bourgeois bezocht een aantal gerenommeerde schilders en wist zich verder te bekwamen. Hij had een naïeve schilderstijl met een voorkeur voor in het oog springende kleuren. Inspiratie vond hij bij Breugel voor wie hij een passionele adoratie koesterde.
Bourgeois huwde op 3 maart 1919 met Elisa Stellamans. Met haar kreeg hij een jaar later een zoon: Eugène Alexandre Bourgeois.
Omstreeks 1920 woonde hij in een kleine arbeiderswoning in de Warschaugang-Impasse de Varsovie, Hoogstraat, gelegen in een arme buurt. Hier was ook het marionettentheater Toone (Toone VI Pierre Welleman) gevestigd. De toegangsdeur is nog zichtbaar, geïncorporeerd in de gevel van Hoogstraat 188.
Jef Bourgeois was ook een verwoed verzamelaar van plaatselijke kunstobjecten die hij kocht op de markt op het Vossenplein in Brussel. Hij was zo actief in het gemeenschapsleven van de Brusselse wijk Marollen dat hij de bijnaam Prins van de Marollen kreeg. Zo raakte hij ook betrokken bij het marionettentheater van Toone dat hij verscheidene malen van de ondergang wist te redden. Jef Bourgeois werd de eerste conservator van theater Toone.
Op 8 november 1944 sloeg in de Brusselse vijfhoek een V1-bom in, waarbij de woning, het museum en het atelier van Bourgeois volledig werden verwoest. Nagenoeg al zijn schilderijen en tekeningen gingen daarbij verloren. Enkele schilderijen zijn gespaard gebleven omdat hij bij gebrek aan geld soms met zijn schilderijen betaalde, bijvoorbeeld toen hij zijn kostuums liet maken. Koningin Elizabeth deed hem naar aanleiding van deze tragedie een gift opdat hij zijn atelier-museum weer zou kunnen opbouwen. Jef Bourgeois woonde daarna in de Hoogstraat te Brussel in een klein appartement op de eerste verdieping. Dat appartementje deed ook dienst als atelier en museum, dat hij gaandeweg weer wat kon opbouwen.
In 1970 vergastte koningin Fabiola hem met een bezoek. In 1962 won hij een schilderswedstrijd die georganiseerd was door de antiquairs van de Zavel. Bourgeois, die door het overlijden van zijn vrouw in 1954 weduwnaar was, ging in 1962 samenwonen met Françoise Chavée. Ze verhuisden in 1965 naar een ruimer appartement aan de Hoogstraat. In dat gebouw was eerder bioscoop Rialto gevestigd. In 1976 werd aan het gebouw een plaat met het opschrift Jef Bourgeois artiste peintre, conservateur des marionettes Toone en een afbeelding van Jef met zijn typische hoed bevestigd. Deze plaat prijkt anno 2018 nog aan deze gevel. Jef Bourgeois overleed in 1986 te Anderlecht en werd begraven in Brussel.
Het Toone theater
Jef Bourgeois was lange tijd de drijvende kracht van marionettentheater Toone, en heeft er enkele malen voor gezorgd dat het behouden bleef. Dit poppentheater is ruim 450 jaar oud en bood ten tijde van Filips II satirisch volksverzet tegen de Spaanse bezetter, eerst met toneelspelers, later met houten marionetten. Door de opkomst van film, musical, radio en televisie sloten de meeste poppentheaters, zo ook bijna het theater Toone. Toen in 1927 de Brusselse overheid het theater wilde sluiten om gezondheidsredenen (koude, vocht, schimmel…), besloot de eigenaar Daniel Vanlandewijck zijn 250 marionetten te verkopen aan derden. Jef Bourgeois nam vervolgens echter het initiatief zo veel mogelijk marionetten en rekwisieten te recupereren. Hij richtte in 1931, samen met Marc Wolfers (financierder) en Richard Dupierreux (kunstcriticus), "de Vrienden van de Marionette" op met als doel de marionettentraditie en de Toonedynastie te redden. Hij kreeg van veel kanten steun, onder meer van de schrijver Michel de Ghelderode en Adolphe Max, de burgemeester van Brussel. Bourgeois schilderde daarnaast nieuwe marionetten en decors. In 1931 werd het nieuwe theater geopend. Teruglopende belangstelling noopten de eigenaren in 1963 het theater wederom te sluiten. Bourgeois, destijds conservator van het theater, vreesde dat een verhuizing het definitieve einde zou betekenen voor het Toone Theater. Hij richtte in 1963 de “Vrienden van Toone” op en zette wederom zijn schouders onder de redding van het theater. De marionetten worden gered en in 1966 is het theater heropend, zij het op een andere locatie.
Bronnen
- (fr) Georges Lebouc: "Bruxelles occupée ou la vie quotidienne sous l’occupation allemande", Blz 167. e-boek, ISBN 9782511026182
- Pieter Serrien ”Elke dag angst - De terreur van de V-bommen op België (1944-1945)”, isbn 9789492159588
- José Géal Toone VII
