Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Curtis (Middeleeuwen)

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Curtis is in de middeleeuwen de Latijnse naam voor een wel of niet versterkt hoofdhof van waaruit het omliggende gebied werd bestuurd. Het middeleeuwse Latijnse woord curtis of cortis wordt in verband gebracht met het klassieke cors of cohors.

De curtis was het centrum van het domein waaraan horige goederen toebehoorden. Het was de plaats waar de cijzen en andere rechten van niet-horige goederen werden betaald. Vanuit de curtis werd er over de hofgenoten en de horigen en hun goederen het lage recht gesproken. Een curtis stond administratief onder de landsheer.

Uit de oudste bewaarde landsheerlijke rekening van 1294/95 blijkt dat de graven van Gelre en Zutphen ongeveer zeventig curtes bezaten. In Arnhem was de curtis 'Prümer hof' het bestuurlijke middelpunt van bezittingen en horigen, tijnsplichtigen en leenplichtigen. Uit een gezamenlijke dijkbrief van 2 februari 1328 van de graven van Gelre en Kleef blijkt dat de Lymers in dat jaar 26 curtes of hoven telt. Uit de dijkbrief blijkt dat de graven de 26 hoven (curtes) en hun eigenaren zullen beschermen en verdedigen, speciaal tegen watersnood. Uit de brief is af te leiden dat 'de' 26 hoven destijds de enige hoven waren in de Lymers.

Naast een curtis sprak men van een 'curtis dominicata'. Een curtis waar een dominus zetelde die machtiger was dan de curtisbewoners. Groessen was een 'curtis dominicata'. De curtes zijn afhankelijk van de streek ridderhofstad of havezate gaan heten. In het Kleefse gebied ook wel Rittersitze. Veel curtes zijn uitgegroeid tot havezaten of kastelen. Bijvoorbeeld Kasteel Biljoen te Velp.

In 826 ruilden Lodewijk de Vrome en graaf Boso de curtis Biella in Noord Italie voor de villa Beek bij Nijmegen. De in de oorkonde omschreven curtis in Biella bevatte een vroonhof met 8 mansi en een kapel.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  • Vereniging Gelre, Bijdragen en Mededelingen 1898-1998,(DVD 3 uitgaven in 1), in volgorde van relevantie de eerste 10: 1936 Gelre deel XXXIV, 1917 Gelre deel XX, 1933 Gelre deel XXXVI, 1945/46 Gelre deel XLVIII, Gedenkwaardigheden I, 1912 Gelre deel XV, 1959 Gelre deel LVIII, 1961 Gelre deel LX, 1962 Gelre deel LXI, 1953 Gelre deel LIII, etc.
  • L.S. van Meihuizen, De rekening betreffende het graafschap Gelre 1294/95, Werken van Gelre deel 26 (Arnhem 1953)
  • Jonkvrouwe Dr. J.M. van Winter, Ministerialiteit en ridderschap in Gelre en Zutphen, Werken van Gelre deel 32 (Arnhem 1962)
  • Aart Noordzij, Gelre. Dynastie, land en identiteit in de late middeleeuwen, Werken van Gelre deel 59 (Arnhem 2009)
  • Jan Vredenberg, eindred., Kastelen in Gelderland, Stichting Matrijs, 2013 Utrecht
  • P. Leupen, De Karolingische villa Beek en de stamvader van de Bosoniden, BMGN 92 afl. 3 (1976)
rel=nofollow