Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Christus gekruisigd
| Christus gekruisigd | ||
| ||
| Museum | Koninklijk Museum voor Schone Kunsten | |
| Locatie | Antwerpen | |
| Kunstenaar | Antonello da Messina | |
| Jaar | 1475 | |
| Type | Olieverf op hout | |
| Afmetingen | 52,5 × 42,5 cm | |
Christus gekruisigd is een van de weinige gesigneerde werken van de Italiaanse kunstenaar Antonello da Messina.
Achtergrond
Antonello slaagt erin om typisch Vlaamse en Italiaanse kenmerken in zijn schilderijen te verenigen zonder zijn persoonlijkheid te verliezen. De optische realiteit koppelt hij aan een visie van het wereldbeeld (van die tijd), maar vooral streeft hij naar een soevereine ordening. Hij werd beïnvloed door het werk van Jan Van Eyck dat via kooplieden van Brugge naar Italië (Napels) werd gebracht.
Het schilderij is gesigneerd en gedateerd op een ’cartelino’. Op de voorgrond van het schilderij staat een afgebroken stuk kruishout waarop een velletje perkament is opgehangen. Met een vergrootglas kan je volgende tekst lezen: „1475/Antonello/Messaneus/me pinxit”.
Het is waarschijnlijk één van de laatste werken van Antonello. Christus gekruisigd is het toppunt van al zijn werken. Hij geeft zijn onderwerp weer met een bewonderenswaardige eenvoud, klaarheid en sereniteit. De ware betekenis van Christus’ offerdood wordt voorgesteld aan de hand van een evangelisch verhaal.
Door de lijnvoering, de kleur, de constructie komt hij tot een evenwichtige compositie. Op het einde van de middeleeuwen wordt een uitgebreide symboliek gebruik. Die is tijdsgebonden en werd later niet meer gebruikt. De verklaring van die symboliek kan wel veel verheldering brengen, maar is niet noodzakelijk omdat hij zijn werk opbouwt met gevoel, kracht, verbeelding en zin voor geometrische ordening.
In het midden, tegen een hoge, lichte hemel komt de voorstelling van Christus aan het kruis. Daarnaast aan beide zijden de kromgebogen lichamen van de moordenaars. Aan de voet van het kruis zitten Maria en Johannes perfect in compositorisch evenwicht. Maria zit geknield, de handen gevouwen en in zichzelf gekeerd. Johannes, de apostel, bidt en kijkt zijn Meester aan.
Antonello beperkt, in tegenstelling tot andere schilders, het aantal treurende personages die het lot van Christus bewenen. Hij beheerst de emoties en vermijdt nadruk te leggen op de expressie van de gruwelijke marteldood.
Zijn kracht ligt precies in een tegenstelling tussen de gemoedelijkheid van het thema en de sereniteit waarmee de personages het onafwendbaar lijden van Christus aanvaarden. De spil waar alles rond draait is de figuur van Christus, die door de dood uit zijn lijden verlost werd. Zijn hoofd rust op zijn rechterschouder, de ogen neergeslagen. Uit de zijwonde sijpelt bloed. Verder is zijn lichaam behoorlijk gaaf gebleven, en alle sporen van de strijd zijn uitgewist door de dood, zoals het past voor Gods Zoon.
De moordenaar, Dysmas, aan Christus’ rechterzijde, heeft zich tot de waarheid bekeerd. Gestas daarentegen worstelt nog met de dood. Het bloed blijft stromen en de huid is rozig. Zijn lichaam staat gespannen en de kraaien vliegen om zijn hoofd. Dit is een symbool van de zondaar die geen berouw kent.
Vooraan zie je het galgenveld. Daarachter ontvouwt zich een landschap met dalen en heuvels en middenin een baai. Ook hier vind je harmonie terug. Het landschap is in perspectief weergegeven. Op de voorgrond heb je bruine tinten die in de diepte overgaan tot geel en groen en steeds ijler worden tot het landschap aan de horizon de hemel raakt. De figuren worden kleiner en minder gedetailleerd naarmate het landschap verder loopt. Op de achtergrond zie je ook het volk terug naar huis gaan.
De rechterzijde van Christus is die van het goede, de linkerzijde is die van het kwade. De compositie is dan ook opgemaakt vanuit de figuur van Christus. In de verte zie je links (de rechterzijde van Christus) de versterkte tempelbouw als symbool van de Roomse kerk. Aan de andere kant zie je de ruïne van een synagoge. De watervlakte op de achtergrond is hoogstwaarschijnlijk de golf van Messina, de geboorteplaats van de schilder.
Bron
- Dr. Gilberte Gepts, Conservator Koninklijk Museum voor Schone kunsten te Antwerpen. Uit: Openbaar kunstbezit Vlaanderen, jaargang 1971