Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Blijde Inkomst
De Blijde Inkomst of Blijde Intrede was een middeleeuws gebruik waarbij een pas aangetreden vorst, landvoogd of andere hoogwaardigheidsbekleder een vreedzaam bezoek bracht aan de steden in zijn gebied en feestelijk onthaald werd door de lokale bevolking. In ruil voor erkenning van zijn macht legde de vorst veelal de eed af op de lokale rechten en privileges.[1] Vaak deed hij verschillende steden aan op een soort tournée. In tijden van onrust kon een intrede soms leiden tot gevangenneming, zoals Filips de Goede, Karel de Stoute en Maximiliaan I van Oostenrijk aan den lijve ondervonden.
In België zet het koningshuis dit gebruik voort. Een nieuwe koning maakt na zijn eedaflegging een Blijde Intrede in de verschillende provinciehoofdplaatsen van het land, normaal vergezeld door zijn echtgenote. De kroonprins maakt na zijn huwelijk een gelijkaardige tournée met zijn bruid. In Nederland heeft de nieuwe koning Willem-Alexander, na zijn inhuldiging in 2013, samen met koningin Maxima, naar analogie van dit gebruik, alle provincies bezocht.
Beroemde Blijde Intredes (selectie)
- 1301: Blijde Intrede in Vlaanderen van Filips de Schone, te Brugge, Gent, Dowaai, Rijsel, Doornik, Aardenburg, Kortrijk en Ieper
- 1356: Blijde Intrede van Johanna van Brabant en Wenceslas in Brussel
- 1407: Blijde Intrede van Jan zonder Vrees
- 142?: Blijde Intrede van Filips de Goede
- 1464: Blijde Intrede van Matthias Corvinus van Hongarije in Sopron
- 1467: Blijde Intrede van Karel de Stoute in Gent
- 1468: Blijde Intrede van Karel de Stoute Margaretha van York in Brugge
- 1478: Blijde Intrede van Maximiliaan I van Oostenrijk in Antwerpen
- 1493: Blijde Intrede van Maximiliaan I van Oostenrijk in Mechelen
- 1496: Blijde Intrede van Filips de Schone en Johanna van Castilië in Brussel
- 1507: Blijde Intrede van Margareta van Oostenrijk in Mechelen
- 1515: Blijde Intredes van Keizer Karel V in Brugge, Gent, Antwerpen en Leiden
- 1520: Blijde Intrede van Keizer Karel V in Brugge
- 1543: Blijde Intrede van Keizer Karel V in Brussel, herdacht door de Ommegang
- 1548: Blijde Intrede van Hendrik II van Frankrijk in Lyon
- 1549: Blijde Intrede van Keizer Karel V in Brussel
- 1549: Blijde Intredes van Filips II van Spanje in Brugge en Antwerpen
- 1550: Blijde Intrede van Hendrik II van Frankrijk in Rouen
- 1561: Blijde Intrede van Antoine Perrenot de Granvelle in Mechelen
- 1577: Blijde Intrede van Don Juan van Oostenrijk in Brussel
- 1578: Blijde Intrede van Keizer Matthias van Oostenrijk in Brussel
- 1582: Blijde Intrede van Frans van Anjou in Antwerpen, Brugge en Gent
- 1594: Blijde Intrede van Ernest van Oostenrijk in Brussel en Antwerpen
- 1596: Blijde Intrede van Albrecht van Oostenrijk in Brussel
- 1597: Blijde Intrede van proost Willem Veusels in Maastricht op 17 augustus 1597
- 1599-1600: Blijde Intredes van Albrecht van Oostenrijk en Isabella van Spanje in Leuven, Brussel, Mechelen, Antwerpen, Gent, Brugge, Doornik, etc.
- 1635: Blijde Intrede van kardinaal-infant Ferdinand in Antwerpen
- 1794: Blijde Intrede van keizer Frans II in Brussel op 24 april 1794 (Laatste Habsburgse Intrede)
- 1891: Blijde Intrede van Adolf van Luxemburg in Luxemburg
- 1918: Blijde Intredes van koning Albert in Gent (13 november 1918), Antwerpen (19 november 1918) en Brussel (22 november 1918)
- 2000: Blijde Intredes van prins Filip en prinses Mathilde in Antwerpen (24 januari 2000), Gent (1 maart) en de andere provinciehoofdsteden.
- 2013: Blijde Intredes van koning Filip en koningin Mathilde in Leuven, Waver, Bergen, Hasselt, Antwerpen, Namen, Luik, Gent, Aarlen, Eupen en Brugge.
Charter van 1356
Ter gelegenheid van de Blijde Intrede in Brussel van Johanna van Brabant en haar man Wenceslas werd een charter toegestaan. Het vormt een belangrijk document in de middeleeuwse geschiedenis van de Lage Landen, dat de verhouding tussen de hertog van Brabant en zijn onderdanen regelde. Het werd uitgevaardigd op 3 januari 1356.
De ondertekening van de oorkonde geschiedde onder zware politieke druk van de Brabantse steden en landsheerlijkheden die zich het jaar ervoor (1355) symbolisch hadden verenigd in het Verbond van Brabantse Steden waarin zij elkaar (niet verder benoemde) steun beloofden en verklaarden bij elkaar te horen.
De Blijde Inkomst beperkte de macht van de vorst (de hertog van Brabant) door te stellen dat de hertog geen oorlog mocht voeren of belastingen mocht heffen zonder raadpleging en instemming van de steden en het gewest van Brabant. Het bevatte ook een ongehoorzaamheidsclausule die de onderdanen het recht gaf op verzet tegen de hertog van Brabant als deze zich niet aan de bepalingen van de Blijde Inkomst hield. In latere eeuwen hebben mensen zich regelmatig beroepen op de Blijde Inkomst om aan te tonen dat vorsten beperkt waren in hun macht. Met name het recht op verzet werd aangehaald. Zo werd in de Tachtigjarige Oorlog door veel opstandelingen verwezen naar de Blijde Inkomst. Een voorbeeld daarvan is dat in de Trouwe waerschouwinghe aen de goede mannen van Antwerpen (1581) wordt gesteld dat de Blijde Inkomst vaststelt dat de koning of landsheer 'slechts een dienaar van het recht, stadhouder van God, een herder van het volk, een vader van het land' was, die zijn macht ontleende aan de gewestelijke staten, die de hele gemeenschap vertegenwoordigden.
Verder bepaalde de Blijde Inkomst de ondeelbaarheid van het Brabantse grondgebied. Ook werd vastgelegd dat men Brabants burger moest zijn om in een bestuur plaats te nemen.
Al in juni 1356 werd het document genegeerd toen de Brabantse Successieoorlog uitbrak. Toch werd de geldigheid van het document door de opvolger van Johanna, Antoon van Bourgondië, opnieuw geactiveerd. Alle volgende vorsten, tot zelfs keizer Jozef II in de 18e eeuw, hebben bij hun inhuldiging als hertog van Brabant de eed van trouw aan de Blijde Inkomst afgelegd.
Dit document fungeerde als een soort grondwet, die de burgers beschermde tegen de vorstelijke willekeur.
Theorie over de oorsprong
Volgens de Franse historicus Michel Rouche ligt de oorsprong van de Blijde Intredes in de provincie Gallië van het laat-Romeinse rijk. Pas benoemde Romeinse bestuurders en ambtenaren deden in de hoofdstad van de civitas een adventus of intrede. Belangrijk was dat er hierbij gejuicht en toegeroepen werd (clamor).
Tegenwoordige tijd
Bij het Gebroeders van Limburgfestival wordt door de binnenstad een Blijde Inkomst gehouden waarin de middeleeuwse intocht van rond 1400 wordt uitgebeeld.
Zie ook
Literatuur
- Valerie Vrancken, De Blijde Inkomsten van de Brabantse hertogen. Macht, opstand en privileges in de vijftiende eeuw, 2018, ISBN 9789057187155
Bronnen
|