Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vererving van kleur en tekening bij het huishoen: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vererving_van_kleur_en_tekening_bij_het_huishoen&oldid=46838609 4 jun 2016 Opzwartbeek 26 mei 2016) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 3: | Regel 3: | ||
== Kleur en tekening van het gevederte == | == Kleur en tekening van het gevederte == | ||
===Oorsprong van de kleurslagen=== | ===Oorsprong van de kleurslagen=== | ||
De voorvader van het huishoen, het [[bankivahoen]] (Gallus gallus gallus), heeft een gevederte met vaste kleuren, die binnen de ondersoorten slechts geringe verschillen tonen. Bij de moderne huishoenders bestaat echter een enorme variatie aan kleuren en verenpatronen, die door de selectie | De voorvader van het huishoen, het [[bankivahoen]] (Gallus gallus gallus), heeft een gevederte met vaste kleuren, die binnen de ondersoorten slechts geringe verschillen tonen. Bij de moderne huishoenders bestaat echter een enorme variatie aan kleuren en verenpatronen, die door de selectie op verschillende kleurkenmerken in de loop van de millennia ontstaan zijn. | ||
===De biochemische achtergrond van de pigmentering=== | ===De biochemische achtergrond van de pigmentering=== | ||
Bepalend voor de kleur van het kippengevederte is de aanwezigheid of afwezigheid van twee | Bepalend voor de kleur van het kippengevederte is de aanwezigheid of afwezigheid van twee pigmenten: [[melanine|eumelanine]] en [[feomelanine]]. Eumelanine veroorzaakt een zwarte of diep donkerbruine kleur. Feomelanine zorgt voor een goudkleur die variëren kan van lichtgeel tot donkerrood. De afwezigheid van melaninen in de veren uit zich daarentegen in een witte kleur.<ref>[http://kippenjungle.nl/basisNL.htm Inleiding Genetica Kippenkleuren op www.kippenjungle.nl], opgeroepen op 24 mei 2016</ref> | ||
===Verschillen tussen haan en hen=== | ===Verschillen tussen haan en hen=== | ||
Afgezien van eenkleurige rassen en enkele rassen met [[hennevederigheid]], is de tekening van hanen en hennen van een ras duidelijk verschillend. Hanen bezitten siergevederte, de opvallend lange veren aan de hals en het achterste gebied van de rug, het zogenaamde hals- en zadelbehang, en langere staartveren. Het siergevederte van de haan is vaak duidelijk kleurrijker in vergelijking tot de gelijkmatigere tekening en kleur van hennen binnen dezelfde kleurslag. | Afgezien van eenkleurige rassen en enkele rassen met [[hennevederigheid]], is de tekening van hanen en hennen van een ras duidelijk verschillend. Hanen bezitten siergevederte, de opvallend lange veren aan de hals en het achterste gebied van de rug, het zogenaamde hals- en zadelbehang, en langere staartveren. Het siergevederte van de haan is vaak duidelijk kleurrijker in vergelijking tot de gelijkmatigere tekening en kleur van hennen binnen dezelfde kleurslag. | ||
===Wildkleur=== | ===Wildkleur=== | ||
[[Afbeelding:Red jungle fowl white background.png|miniatuur|Bankivahaan]] | [[Afbeelding:Red jungle fowl white background.png|miniatuur|Bankivahaan]] | ||
| Regel 15: | Regel 17: | ||
===Belang voor de hoenderteelt=== | ===Belang voor de hoenderteelt=== | ||
De wetenschappelijke activiteit betreffende de erfelijkheid bij huishoenders is meestal door de economische belangen van de industriële hoenderteelt bepaald en beperkte zich tot economisch relevante aspecten zoals de witte veerkleur van vleeshoenders. Parallel daartoe zijn veel genetische eigenaardigheden door de tentoonstellingsfokkerij aan het licht gekomen, die voor de veelal gecompliceerdere fokdoelen in dit gebied relevant zijn.<ref>Armin Six en Bettina Müller: Vererbung bei Hühnern und Wassergeflügel, Oertel + Spörer, Reutlingen 2007, pag. 94.</ref> | De wetenschappelijke activiteit betreffende de erfelijkheid bij huishoenders is meestal door de economische belangen van de industriële hoenderteelt bepaald en beperkte zich tot economisch relevante aspecten zoals de witte veerkleur van vleeshoenders. Parallel daartoe zijn veel genetische eigenaardigheden door de tentoonstellingsfokkerij aan het licht gekomen, die voor de veelal gecompliceerdere fokdoelen in dit gebied relevant zijn.<ref>Armin Six en Bettina Müller: Vererbung bei Hühnern und Wassergeflügel, Oertel + Spörer, Reutlingen 2007, pag. 94.</ref> | ||
==Relevante genen== | ==Relevante genen== | ||
Het genoom van het huishoen is sinds enige jaren compleet ontcijferd. Ook de chromosomale positie van de voor kleur en tekening relevante genen is voor het grootste deel bepaald.<ref>{{en}}[http://the-coop.org/poultrygenetics/index.php?title=Chicken_Chromosome_Linkages Lijst met de belangrijkste bekende genen van het huishoen en hun chromosomale locatie], opgeroepen op 26 mei 2016</ref> De onderstaande relevante genen worden met de afkortingen van de Engelstalige begrippen aangeduid.<ref>[http://kippenjungle.nl/Overzicht.htm#kippengenen Lijst van genen op www.kippenjungle.nl], opgeroepen op 24 mei 2016</ref> | Het genoom van het huishoen is sinds enige jaren compleet ontcijferd. Ook de chromosomale positie van de voor kleur en tekening relevante genen is voor het grootste deel bepaald.<ref>{{en}}[http://the-coop.org/poultrygenetics/index.php?title=Chicken_Chromosome_Linkages Lijst met de belangrijkste bekende genen van het huishoen en hun chromosomale locatie], opgeroepen op 26 mei 2016</ref> De onderstaande relevante genen worden met de afkortingen van de Engelstalige begrippen aangeduid.<ref>[http://kippenjungle.nl/Overzicht.htm#kippengenen Lijst van genen op www.kippenjungle.nl], opgeroepen op 24 mei 2016</ref> | ||
===E ("Extended black")=== | ===E ("Extended black")=== | ||
Bepaalt de uitbreiding van zwart in de tekening. Er bestaan meerdere allelen: E (egaal zwart), E<sup>r</sup> (berken), E<sup>wh</sup> (tarwe), e (columbia) en e+ (wildtype). Het wildtype vererft autosomaal [[recessief (genetica)|recessief]]. | Bepaalt de uitbreiding van zwart in de tekening. Er bestaan meerdere allelen: E (egaal zwart), E<sup>r</sup> (berken), E<sup>wh</sup> (tarwe), e (columbia) en e+ (wildtype). Het wildtype vererft autosomaal [[recessief (genetica)|recessief]]. | ||
===Co ("Columbia")=== | ===Co ("Columbia")=== | ||
Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan. Vererft autosomaal [[Dominant (genetica)|dominant]]. | Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan. Vererft autosomaal [[Dominant (genetica)|dominant]]. | ||
| Regel 24: | Regel 29: | ||
===Db ("Dark brown")=== | ===Db ("Dark brown")=== | ||
Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan, vergelijkbaar met Co. Vererft autosomaal dominant. | Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan, vergelijkbaar met Co. Vererft autosomaal dominant. | ||
===Pg ("Pattern gene")=== | ===Pg ("Pattern gene")=== | ||
[[Afbeelding:White chicken.PNG|miniatuur|De werking van het Pg-gen in het verenpatroon van het [[Hollands hoen]]]] | [[Afbeelding:White chicken.PNG|miniatuur|De werking van het Pg-gen in het verenpatroon van het [[Hollands hoen]]]] | ||
| Regel 30: | Regel 36: | ||
===Ml ("Melanosis")=== | ===Ml ("Melanosis")=== | ||
Versterkt het zwart in de tekening. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft autosomaal dominant. | Versterkt het zwart in de tekening. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft autosomaal dominant. | ||
===Cha ("Charcoal")=== | ===Cha ("Charcoal")=== | ||
Versterkt het zwart in de tekening, hoewel minder dan Ml. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft incompleet autosomaal recessief. | Versterkt het zwart in de tekening, hoewel minder dan Ml. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft incompleet autosomaal recessief. | ||
===Mh ("Mahogany")=== | ===Mh ("Mahogany")=== | ||
[[Afbeelding:Rhode Island Red.jpg|miniatuur|De roodbruine kleur van de Rhode Island Red, door het Mg-gen veroorzaakt]] | [[Afbeelding:Rhode Island Red.jpg|miniatuur|De roodbruine kleur van de Rhode Island Red, door het Mg-gen veroorzaakt]] | ||
| Regel 38: | Regel 46: | ||
===Di ("Dilution")=== | ===Di ("Dilution")=== | ||
Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant. | Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant. | ||
===Ig ("Inhibitor of gold")=== | ===Ig ("Inhibitor of gold")=== | ||
Verandert goudkleur in citroenkleur. Vererft autosomaal recessief. | Verandert goudkleur in citroenkleur. Vererft autosomaal recessief. | ||
===Cb ("Champagne blonde")=== | ===Cb ("Champagne blonde")=== | ||
Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant. | Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant. | ||
===S ("Silver")=== | ===S ("Silver")=== | ||
[[Afbeelding:Campine Golden-Silver.jpg|miniatuur|[[kempisch hoen|Kempische hoenders]] zonder (boven) en met (onder) zilverfactor S]] | [[Afbeelding:Campine Golden-Silver.jpg|miniatuur|[[kempisch hoen|Kempische hoenders]] zonder (boven) en met (onder) zilverfactor S]] | ||
Maakt goudkleur wit. Recessief geschlachtsgebonden verervend. | Maakt goudkleur wit. Recessief geschlachtsgebonden verervend. | ||
===B ("Barred")=== | ===B ("Barred")=== | ||
Veroorzaakt een patroon van dwarse lichte en donkere strepen op de veren. Dominant geschlachtsgebonden verervend. | Veroorzaakt een patroon van dwarse lichte en donkere strepen op de veren. Dominant geschlachtsgebonden verervend. | ||
===Choc ("Chocolade")=== | ===Choc ("Chocolade")=== | ||
Verdunt zwarte regio's tot een bruine kleur. Vererft recessief geschlachtsgebonden. | Verdunt zwarte regio's tot een bruine kleur. Vererft recessief geschlachtsgebonden. | ||
===I ("Inhibitor")=== | ===I ("Inhibitor")=== | ||
[[Afbeelding:Pollo broiler.jpg|miniatuur|Vleeskippen zijn meestal dominant wit]] | [[Afbeelding:Pollo broiler.jpg|miniatuur|Vleeskippen zijn meestal dominant wit]] | ||
Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals C. Vererft autosomaal dominant. Er bestaan ook andere allelen: I<sup>d</sup> (bruinkleuring of beigekleuring van zwarte regio's) en I<sup>s</sup> (grijsblauwe kleur van zwarte regio's). | Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals C. Vererft autosomaal dominant. Er bestaan ook andere allelen: I<sup>d</sup> (bruinkleuring of beigekleuring van zwarte regio's) en I<sup>s</sup> (grijsblauwe kleur van zwarte regio's). | ||
===Bl ("Blue")=== | ===Bl ("Blue")=== | ||
Verandert zwart in grijs in heterozygote dieren. Bepaalt in de homozygote vorm een splashpatroon. Vererft incompleet autosomaal dominant. | Verandert zwart in grijs in heterozygote dieren. Bepaalt in de homozygote vorm een splashpatroon. Vererft incompleet autosomaal dominant. | ||
===Mo ("Mottled")=== | ===Mo ("Mottled")=== | ||
Veroorzaakt witte verenpunten. Vererft autosomaal recessief. | Veroorzaakt witte verenpunten. Vererft autosomaal recessief. | ||
===C ("Coloured")=== | ===C ("Coloured")=== | ||
Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals I. Vererft autosomaal recessief. | Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals I. Vererft autosomaal recessief. | ||
===Lav ("Lavender")=== | ===Lav ("Lavender")=== | ||
Verdunt zwart tot parelgrijs, verdunt goud tot isabel. Vererft autosomaal recessief. | Verdunt zwart tot parelgrijs, verdunt goud tot isabel. Vererft autosomaal recessief. | ||
==Zie ook== | ==Zie ook== | ||
*[[Lijst van kippenrassen]] | *[[Lijst van kippenrassen]] | ||
Huidige versie van 9 jun 2016 om 02:34
De vererving van kleur en tekening bij het huishoen berust op een groot aantal verschillende genen die de werking van melanine in de veren of delen van veren reguleren. Zij is zowel van belang voor de industriële hoenderteelt alsmede voor de fok van rashoenders.
Kleur en tekening van het gevederte
Oorsprong van de kleurslagen
De voorvader van het huishoen, het bankivahoen (Gallus gallus gallus), heeft een gevederte met vaste kleuren, die binnen de ondersoorten slechts geringe verschillen tonen. Bij de moderne huishoenders bestaat echter een enorme variatie aan kleuren en verenpatronen, die door de selectie op verschillende kleurkenmerken in de loop van de millennia ontstaan zijn.
De biochemische achtergrond van de pigmentering
Bepalend voor de kleur van het kippengevederte is de aanwezigheid of afwezigheid van twee pigmenten: eumelanine en feomelanine. Eumelanine veroorzaakt een zwarte of diep donkerbruine kleur. Feomelanine zorgt voor een goudkleur die variëren kan van lichtgeel tot donkerrood. De afwezigheid van melaninen in de veren uit zich daarentegen in een witte kleur.[1]
Verschillen tussen haan en hen
Afgezien van eenkleurige rassen en enkele rassen met hennevederigheid, is de tekening van hanen en hennen van een ras duidelijk verschillend. Hanen bezitten siergevederte, de opvallend lange veren aan de hals en het achterste gebied van de rug, het zogenaamde hals- en zadelbehang, en langere staartveren. Het siergevederte van de haan is vaak duidelijk kleurrijker in vergelijking tot de gelijkmatigere tekening en kleur van hennen binnen dezelfde kleurslag.
Wildkleur
De kleurvarianten die met de kleur van het bankivahoen overeenkomen, worden meestal als "patrijs" of "wildtype" aangeduid. De allelen van het bankivahoen worden als basis voor de genetica van het huishoen genomen. Om dit bij de verschillende allelen kenbaar te maken, wordt de "oorsprongsvariant" veelal met een plusteken (+) voorzien.
Belang voor de hoenderteelt
De wetenschappelijke activiteit betreffende de erfelijkheid bij huishoenders is meestal door de economische belangen van de industriële hoenderteelt bepaald en beperkte zich tot economisch relevante aspecten zoals de witte veerkleur van vleeshoenders. Parallel daartoe zijn veel genetische eigenaardigheden door de tentoonstellingsfokkerij aan het licht gekomen, die voor de veelal gecompliceerdere fokdoelen in dit gebied relevant zijn.[2]
Relevante genen
Het genoom van het huishoen is sinds enige jaren compleet ontcijferd. Ook de chromosomale positie van de voor kleur en tekening relevante genen is voor het grootste deel bepaald.[3] De onderstaande relevante genen worden met de afkortingen van de Engelstalige begrippen aangeduid.[4]
E ("Extended black")
Bepaalt de uitbreiding van zwart in de tekening. Er bestaan meerdere allelen: E (egaal zwart), Er (berken), Ewh (tarwe), e (columbia) en e+ (wildtype). Het wildtype vererft autosomaal recessief.
Co ("Columbia")
Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan. Vererft autosomaal dominant.
Db ("Dark brown")
Bepaalt de uitbreiding van zwart in borst en vleugels bij de haan, vergelijkbaar met Co. Vererft autosomaal dominant.
Pg ("Pattern gene")
Bepaalt de omzoming van veren bij hennen. Bij hanen ontstaat omzoming alleen in combinatie met andere genen. Vererft autosomaal dominant.
Ml ("Melanosis")
Versterkt het zwart in de tekening. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft autosomaal dominant.
Cha ("Charcoal")
Versterkt het zwart in de tekening, hoewel minder dan Ml. In combinatie met andere genen ook bepalend voor complexere tekeningen. Vererft incompleet autosomaal recessief.
Mh ("Mahogany")
Verandert goudkleurige verenregio's in roodbruin. Vererft autosomaal dominant.
Di ("Dilution")
Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant.
Ig ("Inhibitor of gold")
Verandert goudkleur in citroenkleur. Vererft autosomaal recessief.
Cb ("Champagne blonde")
Maakt goudkleur lichter. Vererft autosomaal dominant.
S ("Silver")
Maakt goudkleur wit. Recessief geschlachtsgebonden verervend.
B ("Barred")
Veroorzaakt een patroon van dwarse lichte en donkere strepen op de veren. Dominant geschlachtsgebonden verervend.
Choc ("Chocolade")
Verdunt zwarte regio's tot een bruine kleur. Vererft recessief geschlachtsgebonden.
I ("Inhibitor")
Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals C. Vererft autosomaal dominant. Er bestaan ook andere allelen: Id (bruinkleuring of beigekleuring van zwarte regio's) en Is (grijsblauwe kleur van zwarte regio's).
Bl ("Blue")
Verandert zwart in grijs in heterozygote dieren. Bepaalt in de homozygote vorm een splashpatroon. Vererft incompleet autosomaal dominant.
Mo ("Mottled")
Veroorzaakt witte verenpunten. Vererft autosomaal recessief.
C ("Coloured")
Bepaalt de witte kleur van de oorspronkelijk zwarte regio's, zoals I. Vererft autosomaal recessief.
Lav ("Lavender")
Verdunt zwart tot parelgrijs, verdunt goud tot isabel. Vererft autosomaal recessief.
Zie ook
Externe link
- Basiskennis genetica van kippenkleuren op www.kippenjungle.nl, opgeroepen op 4 juni 2016
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Inleiding Genetica Kippenkleuren op www.kippenjungle.nl, opgeroepen op 24 mei 2016
- º Armin Six en Bettina Müller: Vererbung bei Hühnern und Wassergeflügel, Oertel + Spörer, Reutlingen 2007, pag. 94.
- º (en) Lijst met de belangrijkste bekende genen van het huishoen en hun chromosomale locatie, opgeroepen op 26 mei 2016
- º Lijst van genen op www.kippenjungle.nl, opgeroepen op 24 mei 2016
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)