Renaissance

Piero della Francesca: "De ideale stad". De ideale wereld van de renaissance voldeed aan de mathematische wetten van het lineair perspectief.

De Renaissance is een in het 15e-eeuws Italië ontstane vernieuwing van kunst-en levensstijl, geïnspireerd op de voorbeelden uit de klassieke oudheid, die zich vanuit Zuid-Europa over de rest van West-Europa verspreidde. Als culturele beweging omvatte het een bloei van literatuur, wetenschappen en kunsten, met de het Toscaanse Florence als epicentrum.

Hoewel ook tijdgenoten het op die manier ervoeren, is het voorgestelde beeld van een 'hergeboorte' van kunsten en wetenschappen in een periode van de westerse geschiedenis volgend op de 'duistere middeleeuwen' echter lang niet onomstreden. Hoe dan ook was het voor West-Europa een periode van grote veranderingen. Tijdens de renaissance werden nieuwe werelddelen ontdekt, het geocentrisch astronomisch systeem van Ptolemaeus werd vervangen door dat van Copernicus, het feodale systeem brokkelde af en de handel groeide aan. De toepassing van uitvindingen en innovaties als papier, de drukpers, het kompas en buskruit drukten hun stempel op de samenleving. De inspirerende intellectuele lekenbeweging van de humanisten, met middeleeuwse voorlopers als Dante en Petrarca, maakte een einde aan het monopolie dat geleerde geestelijken op het gebied van hogere studie in de middeleeuwen hadden. Zij maakten de mens en zijn potentieel tot centrum van hun studie en grepen daarbij terug op antieke denkers. Wat ze hiermee wilden bereiken was een ontvoogding van de menselijke geest, die ongebonden door geloofsdogma's en strakke opgelegde structuren zich nu vrij zou kunnen ontwikkelen. Vrij onderzoek en een kritische studie van teksten was daarbij essentieel.

Renaissances

Met 'renaissance' (betekent "nieuwe geboorte" in het Frans ) wordt in het bijzonder een periode in de Europese geschiedenis tussen de veertiende en zestiende eeuw bedoeld. In het algemeen geldt de term ook voor andere uitbarstingen van creativiteit en culturele vernieuwing, zoals de zogenaamde Harlem Renaissance in het zwarte New York City in de jaren 1920, de Ierse literaire renaissance in de late negentiende en vroege twintigste eeuw, en de Karolingische renaissance in de achtste en negende eeuw in Europa. Dit artikel gaat over de Europese renaissance, de grote opleving van de kunsten en letteren, die onder invloed van klassieke voorbeelden begon in het 14e-eeuws Italië en zich vervolgens verspreidde over Europa tijdens de 15e en 16e eeuw.

Humanisme

Het humanisme is een groep van ethische theorieën die de mens centraal stellen. Humanisten gaan ervan uit dat mensen vooruitgang kunnen boeken door de toepassing van het menselijk intellect, zonder de noodzaak van enig religieus gezag. Het verwijst ook naar een literaire en wetenschappelijke beweging tijdens de renaissance, gekenmerkt door de vernieuwde studie van de Griekse en Romeinse wijsbegeerte, letteren en kunst.

Deze hernieuwde oriëntatie op de mens had ook gevolgen voor de keuze van onderwerpen die beeldende kunstenaars maakten. Terwijl in de middeleeuwen de artistieke creatie in wezen gericht was op de christelijke religie, ontstond er door de grotere macht van de Italiaanse steden een publiek van rijke mecenassen en kopers die hun huizen wilden decoreren met portretten en andere seculiere taferelen. Zo was er nu belangstelling voor humanistische thema's enerzijds (tolerantie, vrijheid van gedachte, vrede, onderwijs voor de ontwikkeling van het individu, etc.) en de antieke mythologie anderzijds. Ook de vernieuwing van de filosofie, die zich vooral op Aristoteles en Plato richtte, leverde kunstenaars nieuwe ideeën. In het neoplatonisme is de mens het middelpunt van het universum. Schilders en beeldhouwers aarzelden dan ook niet om de schoonheid van het naakte menselijke lichaam af te beelden. De studie van oude teksten en de vernieuwing van de filologie met Lorenzo Valla inspireerde architecten in de renaissance om zich te ontdoen van de gotische stijl. Zij maakten voor hun ontwerpen gebruik van de leer van Pythagoras en Vitruvius. Geleidelijk leek de menselijke geest zich van religieuze beperkingen vrij te maken en zich te wenden naar aards geluk, vrede en vooruitgang. Schrijvers en filosofen interesseerden zich nu voor alle domeinen van kennis. Ze kopieerden en vertaalden oude manuscripten en gingen op zoek naar nieuwe teksten. Deze vernieuwende ideeën verspreidden zich over het Europese continent door de toepassing van de drukkunst en via rondreizende humanisten. De eerste bibliotheken werden opgericht, zoals de Vaticaanse Apostolische Bibliotheek (circa 1450).

Zie ook

• Duitse renaissance
• Engelse renaissance
• Franse renaissance
• Italiaanse renaissance
• Noordelijke renaissance
• Renaissance in de Nederlanden
• Spaanse renaissance

Externe links

• Chronologische lijst van kunstenaars uit de vroege renaissance met veel links
• Chronologische lijst van kunstenaars uit de hoog-renaissance

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Renaissance op Wikimedia Commons.