Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Rede (beelddenken)
 Zie ook :Rede, voor andere betekenissen van "rede" (doorverwijzing). |
De rede, of ratio is het vermogen om via een discursief denkproces (stap voor stap) tot een oplossing te komen, zodat intuïtie hierbij geen rol mag spelen.
De filosofische stroming van het rationalisme hecht veel waarde aan de rede. Rationalisme is de filosofische tegenhanger van het empirisme. Deze kwestie gaat over de bron van kennis : de ratio of de (zintuiglijke) ervaring. Wel is het zo dat naast het beredenerende denken (wat het merendeel van de mensen doet), er ook begrijpend denken is. Dit zijn "beelddenkers" die alle nieuwe informatie of waarnemingen tot zich nemen, door het te begrijpen of herkennen, wat zich vertaalt in een (zeer snelle) reeks van begrippen, beelden, gevoelens of eerdere ervaringen. Die diverse gewaarwordingen gebeuren op een onbewuste (intuïtieve) manier. De bewuste manier van denken betreft dan ook meer het "beredenerende denken", welke door middel van het beredeneren middels woorden geschiedt. Deze ontwikkeling van denken (woordelijk) wordt door mensen zo aangeleerd door de opvoeding en de manier van onderwijs. De mens (in het algemeen) heeft blijkbaar de neiging (voorkeur) om nieuwe ervaringen of andere informatie éérst te beredeneren (lineaire (rechtlijnige) gedachtengang), waarna vervolgens het bijhorende begrip ervaren wordt. De begrijpend denker (niet-beredenerend) slaat de woorden over (eigenlijk, "leert het niet aan"), maar denkt in begrippen of gehelen van begrippen (zonder woorden of rede). Het daar uit voort vloeiende effect is dat door het onderbewustzijn de diverse begrippen over alles samenhang krijgen, en dus één geheel van begrippen, die bij elkaar passen, horen (bevestigen). Dit neemt vrijwel alle vragen weg en daarmee ook onzekerheden (immers : volledig begrijpen = zekerheid).
Vanwege de egocentrische aard (over het algemeen) van mensen (evenals de meeste dieren), denkt men zelf meestal goed te denken / beredeneren, wat gezien de veelheid aan meningen al niet kan kloppen. Het denken middels beredeneringen is wat deze wetenschap zo individueel maakt oftewel egocentrisch. Dit is ook de reden dat mensen veelal pas van die gedachten en overtuigingen afstappen als ze met de realiteit geconfronteerd worden. Veelal wordt dan ook drastisch overgestapt op andere beredenerende (expliciete) manieren van denken-doen-en-laten (dit is bijvoorbeeld duidelijk te herkennen bij het beredenerende voetbal waarbij specifieke manieren van trainen en spelen doen overtuigen in de beste (enig juiste) manier van doen (spel). Hierbij sluit men dus de toeval, die sowieso in elk moment schuilt, alsook ongeluk uit, sterker nog, wordt het bijvoorbeeld door trainers, coaches, supporters (vrijwel alle betrokkenen) opgevat als een falen met verwijten als gevolg, wat dus niet per se zo hoeft te zijn).
De beoefening van de rechtswetenschap wordt wel ars aequi et boni genoemd, dat vrij vertaald wordt als de kunst van het redelijke en billijke. Letterlijk betekent het de kunst van het rechtvaardige en het goede, waarbij rechtvaardigheid een subcategorie van redelijkheid is.
Geschiedenis
In de middeleeuwse filosofie definiëerde men in navolging van Aristoteles de mens als een animal rationale, ofwel een redelijk wezen. De rede was volgens hen dus het vermogen dat de mens van andere diersoorten onderscheidde. Overigens moet 'dier' hier niet te letterlijk opgevat worden: het latijnse animal komt van anima, dat ziel betekent. De categorie animal omvat in de middeleeuwse betekenis dus alle bezielde, ofwel levende wezens.
De Rede nam een belangrijke plaats in in de Verlichting. Het zuivere gebruik van verstand en rede zal volgens de verlichtingsfilosofen leiden tot een Verlichte samenleving. Immanuël Kant maakt in zijn Kritik der reinen Vernunft een exclusief onderscheid tussen het vermogen van de rede en het vermogen van het verstand. Het verstand, zo stelt Kant, is het 'vermogen der regels', ofwel het 'vermogen om middelijke (niet te verwarren met onmiddellijke) afleidingen te maken'.
Zie ook
Literatuur
- Stephen Toulmin, Terug naar de rede (Return to Reason), 2001, ISBN 90 391 0816 1