|
|
| Regel 1: |
Regel 1: |
| :''(Zie : [[Recht (België)]], voor de plaats in België)''
| | #REDIRECT [[Recht]] |
| ----
| |
| Het '''recht''' is een systeem van regels waarmee de [[mens]] de [[samenleving]] ordent. Het recht ligt steeds vervat in een [[rechtsbron]]. Het recht kan worden onderverdeeld in verschillende disciplines, rechtstakken genoemd. De verschillende rechtstakken maken meestal het voorwerp uit van een aparte studieonderdeel in de Rechtenopleidingen aan de [[universiteit]]en, maar hangen allemaal samen.
| |
| | |
| ===Inleiding===
| |
| Gezien het belang van het recht voor een samenleving is het recht van oudsher een van de klassieke onderwerpen van de [[wetenschap]]. De oudste tot dusver gevonden rechtsbron is de [[Ur-Nammu van Ur|codex van Ur-Nammu]], koning van [[Ur (Sumer)|Ur]] (2500 BC).
| |
| | |
| De studie en de verklaring van het recht is het onderwerp van de [[rechtswetenschap]].
| |
| | |
| ==Indelingen==
| |
| Om het recht inzichtelijk te maken bedienen wij ons van een systeem van onderverdelingen in het recht, classificaties, aan de hand waarvan men van het algemene rechtsbegrip de weg kan vinden naar een specifiek onderdeel van het recht. Zo zijn er classificaties naar de bron, naar [[staat|land]], naar [[rechtssysteem]] (bijvoorbeeld [[continentaal recht|continentaal]] versus [[common law|angelsaksisch]]), of naar onderwerp.
| |
| | |
| Classificaties naar de [[formele bron|bron]]:
| |
| * [[natuurrecht]]
| |
| * [[positief recht]]
| |
| * [[gewoonterecht]]
| |
| | |
| Classificaties naar onderwerp:
| |
| * [[burgerlijk recht]]
| |
| * [[staatsrecht]]
| |
| * [[bestuursrecht]]
| |
| * [[strafrecht]]
| |
| en zo voort. Al die gebieden hebben dan nog weer een eigen onderverdeling.
| |
| | |
| Via de verschillende links op deze pagina wordt getracht zo veel mogelijk onderdelen van het recht toegankelijk te maken.
| |
| | |
| Die wetenschap houdt zich niet alleen bezig met de bestudering van bestaande regels [[positief recht]], maar ook met een scala van aanverwante onderwerpen (metajuridische disciplines):
| |
| * [[Rechtsfilosofie]]
| |
| * [[Rechtsgeschiedenis]]
| |
| * [[Rechtssociologie]]
| |
| * [[Rechtstheorie]]
| |
| | |
| Verwant aan de [[rechtsgeleerdheid]] is het vakgebied van de [[criminologie]].
| |
| | |
| ==Indelingen positief recht==
| |
| Traditioneel wordt het nationale recht ingedeeld in [[publiekrecht]] en [[privaatrecht]]. Het privaatrecht regelt de verhoudingen tussen particulieren onderling en het publiekrecht regelt het functioneren van de staat en de rechtsverhoudingen tussen particulieren en de staat op het moment dat de staat gebruik maakt van haar exclusieve bevoegdheden.
| |
| | |
| Tot het privaatrecht behoren onder meer het [[burgerlijk recht]] en het [[handelsrecht]] (of commercieel recht).
| |
| | |
| Het grondwettelijk recht of [[staatsrecht]], het [[fiscaal recht]] of belastingsrecht, het administratief recht of [[bestuursrecht]] en het [[strafrecht]] behoren tot het publiek recht.
| |
| | |
| Naast, en deels boven, het nationaal recht kent men ook nog het communautaire recht of [[Europees recht]] dat bestaat uit het primaire gemeenschapsrecht (verdragen) en het secundaire gemeenschapsrecht ([[Verordening (EG)|EG-verordeningen]] en [[Europese richtlijn|EG-richtlijnen]]).
| |
| | |
| Naast dit gemeenschapsrecht, en ook weer deels boven, staat het [[internationaal recht]] dat vooral zijn oorsprong vindt in bilaterale dan wel multilaterale [[verdrag]]en tussen staten.
| |
| | |
| ===Burgerlijk recht===
| |
| Het [[burgerlijk recht]] (ook wel het civiel of privaatrecht genoemd) regelt de rechtsverhoudingen tussen rechtssubjecten, zoals natuurlijke personen en rechtspersonen. Deelgebieden van het burgerlijk recht zijn onder andere het [[personen- en familierecht]], het [[rechtspersoon|rechtspersonenrecht]] (waaronder het [[Vereniging (rechtspersoon)|verenigingsrecht]] en het [[vennootschapsrecht]]), het [[goederenrecht]] (waaronder het [[eigendom]]srecht en de daarvan afgeleide goederenrechtelijke rechten), het [[verbintenissenrecht]] (waaronder de bijzondere overeenkomsten zoals koop en huur), het [[aansprakelijkheidrecht]] en het [[erfrecht]].
| |
| | |
| Centraal in het burgerlijk recht staat het Burgerlijk Wetboek. In [[België]] is het [[Burgerlijk Wetboek (België)|Burgerlijk Wetboek]] (afkorting: B.W.) geïnspireerd door de Code civil of de [[Code Napoleon]] uit [[1804]]. In [[Nederland]] is dit het [[Burgerlijk Wetboek (Nederland)|(nieuw) Burgerlijk Wetboek]] waar [[Eduard Meijers]] de grondlegger van is. Dit wetboek is een structurele herziening van het oude Burgerlijk Wetboek, dat evenals het Belgische op de Code Civil gebaseerd was.
| |
| | |
| ===Sociaal recht===
| |
| Het sociaal recht is de verzamelterm voor de regels die de sociale grondrechten verder uitwerken.
| |
| Het omvat de regels over de verhoudingen tussen werkgevers en werknemers (collectief en individueel [[arbeidsrecht]]) en de regels bedoeld die de sociale risico's door maatschappelijke solidariteit opvangen ([[sociaal zekerheidsrecht]] en de sociale vangnetten of sociale bijstand).
| |
| | |
| ===Strafrecht===
| |
| In het [[strafrecht]] zijn de regels vastgelegd waaraan burgers zich moeten houden. Houdt iemand zich niet aan deze regels, dan pleegt hij volgens de wet een strafbaar feit. Bij een vermoeden van een strafbaar feit kan hij door het openbaar ministerie vervolgd worden en moet, wanneer het [[Openbaar Ministerie]] dat beslist, als [[verdachte]] voor de rechter verschijnen. Daarvoor wordt eerst een opsporingsonderzoek verricht door de [[politie]] of gespecialiseerde inspectiediensten. De keten van strafrecht, ofwel de strafrechtsketen beschrijft de meest gebruikelijke procedure, welke wordt doorlopen wanneer iemand berecht wordt voor de door hem begane misdaad.
| |
| | |
| In het strafrecht kan men twee takken onderscheiden: enerzijds het materieel strafrecht (dit is de beschrijving van strafbare gedragingen en hun straffen) en anderzijds het formeel strafrecht (dit zijn de procedures ter afdwinging van het materieel strafrecht). Het materieel strafrecht wordt in België geregeld door het Strafwetboek (afkorting: Sw.). Het formeel strafrecht wordt ook de strafvordering genoemd en wordt in België geregeld door het Wetboek van Strafvordering (afkorting: Sv.).
| |
| | |
| ''In het artikel [[Strafrecht (Nederland)]] wordt de strafrechtsketen besproken.''
| |
| | |
| ===Staatsrecht===
| |
| Het [[staatsrecht]] beschrijft de organisatie van de staat in al zijn geledingen. Het omvat de regels die voorschrijven hoe de overheidsorganen samengesteld worden, op welke manier ze besluiten moeten nemen en tegenover wie ze verantwoording moeten afleggen.
| |
| De staat wordt onderverdeeld in de [[wetgevende macht|wetgevende]], de [[uitvoerende macht|uitvoerende]] en de [[rechterlijke macht]].
| |
| Voorbeelden van overheidsorganen zijn het [[parlement]], de [[regering]] en de besturen van de [[gemeente (bestuur)|gemeente]]n, de [[provincie]]s en de [[waterschap]]pen.
| |
| | |
| In België ligt het staatsrecht vervat in de Grondwet (afkorting: G.W.).
| |
| | |
| ===Bestuursrecht===
| |
| Het [[bestuursrecht]] of administratief recht regelt de verhoudingen tussen de [[overheid]] (de 'administratie') en de burgers. De [[overheid]] mag in beginsel alleen beslissingen over burgers of hun eigendommen nemen, wanneer de [[wet]] de [[overheid]] daartoe legitimeert. Burgers kunnen tegen [[beschikking]]en (schriftelijke besluiten met een rechtsgevolg) van de overheid opkomen bij de bestuurs[[rechter]]. Tegen feitelijk handelen van de overheid kan een burger opkomen bij de burgerlijke [[rechter]].
| |
| | |
| ===Procesrecht (in België soms gerechtelijk recht) ===
| |
| Het [[procesrecht]] regelt hoe een procedure voor een gerechtelijke instantie verloopt. Ieder rechtsgebied kent zijn eigen regels. Dat zijn zowel regels met betrekking tot de wijze waarop een procedure verloopt, als regels over hoe de rechterlijke instantie een procedure moet behandelen.
| |
| | |
| Het maakt het mogelijk dat materiële rechtsregels kunnen afgedwongen worden. Het omvat niet alleen regels inzake een geschil en een geding, maar ook regels inzake de 'rechtsvordering' van de rechtssubjecten, de 'rechterlijke organisatie', de 'rechtsmacht' en de 'bevoegdheid van de hoven en de rechtbanken', 'executie' en 'arbitrage'.
| |
| | |
| De organisatie van de rechtbanken wordt in België geregeld door het [[Gerechtelijk Wetboek (België)|Gerechtelijk Wetboek]]. Het Gerechtelijk Wetboek regelt ook de procedures voor de burgerlijke rechtbanken en hoven. De procedures voor strafrechtbanken en -hoven in België wordt geregeld door het Wetboek van Strafvordering (afkorting: Sw.). Nederland kent het [[Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering]] het [[Wetboek van Strafvordering (Nederland)|Wetboek van Strafvordering]] en de [[Wet Rechterlijke Organisatie]]. Ook de [[Algemene Wet Bestuursrecht]] geeft regels van procesrecht.
| |
| | |
| ===Belastingrecht===
| |
| Onder de term [[belastingrecht]] of fiscaal recht wordt verstaan het geheel aan regels over de heffing en de invordering van [[belasting (fiscaal)|belastingen]].
| |
| | |
| Sommige belastingen zoals de [[Omzetbelasting|btw]] en [[Douanewetgeving|Invoerrechten]] worden door de belastingplichtige zelf berekend en betaald. De belastingplichtige wordt in dat geval ook wel de ''afdrachtplichtige'' genoemd. De heffing van andere belastingen is een zaak van de belastinginspecteur, die door middel van een aanslag vaststelt hoeveel belasting iemand verschuldigd is. De ontvanger draagt er zorg voor dat het verschuldigde geld ook daadwerkelijk wordt betaald. Aangezien belastingheffingen in de verhouding overheid-burger plaatsvinden, is belastingrecht in feite onderdeel van het bestuursrecht (of publiekrecht). Belastingrecht kent echter sterk afwijkende procesregels en heeft als discipline een heel ander karakter. Belastingjuristen moeten bijvoorbeeld naast juridische kennis ook economische en boekhoudkennis hebben.
| |
| | |
| ==Aanverwante onderwerpen==
| |
| ''Zie ook: [[Wet]]''
| |
| | |
| ===Algemeen===
| |
| * [[Dwingend recht]] en [[Regelend recht]]
| |
| * [[Jurisprudentie]]
| |
| * [[Lijst van rechterlijke uitspraken (Nederland)]]
| |
| * [[Rechtsgeleerdheid]]
| |
| * [[Rechtspersoon]]
| |
| * [[Soeverein]]
| |
| | |
| ===Rechtstakken===
| |
| Een aantal van onderstaande rechtstakken wordt soms als onderdeel van een andere rechtstak beschouwd, zo zijn in Nederland het [[familierecht]] en het [[arbeidsrecht]] onderdeel van het [[Burgerlijk recht]].
| |
| | |
| '''Burgerlijk recht of civiel recht'''
| |
| * [[Arbeidsrecht]]
| |
| * [[Auteursrecht]]
| |
| * [[Databankenrecht]]
| |
| * [[Familierecht]]
| |
| * [[Goederenrecht]]
| |
| * [[Handelsrecht]]
| |
| * [[Intellectueel eigendomsrecht]] (zie ook [[Licentie]])
| |
| * [[Jeugdbeschermingsrecht]] (België)
| |
| * [[vennootschapsrecht]] of [[rechtspersoon|rechtspersonenrecht]]
| |
| * [[Verbintenissenrecht]]
| |
| * [[Verkeersrecht]]
| |
| '''Publiekrecht'''
| |
| * [[Belastingrecht]]
| |
| * [[Bestuursrecht]]
| |
| * [[Sociaal zekerheidsrecht]]
| |
| * [[Staatsrecht]]
| |
| * [[Strafrecht]] (zie ook [[criminologie]])
| |
| | |
| ===Het Nederlands rechtssysteem===
| |
| * [[Nederland - Justitie en Politie]]
| |
| * [[Nederlands Recht]]
| |
| * [[Nederlandse Grondwet]]
| |
| * [[Nederlandse wetgeving]]
| |
| ** [[Civiel recht (Nederland)]]
| |
| ** [[Strafrecht (Nederland)]]
| |
| * [[Rechterlijke Macht]]
| |
| ** [[Rechter]]
| |
| ** [[Officier van justitie]]
| |
| | |
| ===Het Belgische rechtssysteem===
| |
| * [[Belgisch Recht]]
| |
| * [[Belgische Grondwet]]
| |
| * [[Gerechtelijk wetboek (België)|Gerechtelijk Wetboek]]
| |
| | |
| * [[Arbeidsrechtbank]]
| |
| * [[Grondwettelijk Hof]]
| |
| * [[Hof van Assisen]]
| |
| * [[Hof van Cassatie]]
| |
| * [[Jeugdrechtbank]]
| |
| * [[Politierechtbank]]
| |
| * [[Rechtbank van Eerste Aanleg]]
| |
| * [[Rechtbank van koophandel]]
| |
| * [[Strafrecht (België)]]
| |
| * [[Strafuitvoeringsrechtbank]]
| |
| * [[Vredegerecht]]
| |
| | |
| ===Internationaal===
| |
| * [[Amnesty International]]
| |
| * [[Europees recht]]
| |
| ** [[Douanewetgeving]]
| |
| ** [[Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen]]
| |
| * [[Internationaal recht]]
| |
| * [[Rechten van de Mens]]
| |
| ** [[Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens]]
| |
| ** [[Universele Verklaring van de Rechten van de Mens]]
| |
| * [[Rechtstellende actie]]
| |
| * [[Sharia]]
| |
| | |
| ===Geschiedenis===
| |
| * [[Canoniek recht]]
| |
| * [[Romeins recht]]
| |
| * [[Stadsrechten]]
| |
| | |
| ===Belangrijke personen===
| |
| * [[Thomas van Aquino]] met zijn ''[[Summa Theologica]]'' (basis van het [[thomisme]])
| |
| * [[Hugo de Groot]] met zijn ''[[De iure belli ac pacis]]'' (basis van het moderne [[internationaal recht|volkenrecht]])
| |
| * [[Justinianus I|Keizer Justinianus]] met zijn [[Corpus Iuris Civilis]] (basis van veel [[burgerlijk recht]])
| |
| * [[Charles Montesquieu]] met zijn ''[[Over de geest van de wetten]]'' (basis van de [[scheiding der machten]])
| |
| * [[Aristoteles]]
| |
| * [[Plato]] met zijn ''[[Wetten (Plato)|Wetten]]''
| |
| * [[Socrates]]
| |
| | |
| [[Categorie:Recht]]
| |
| [[Categorie:Mens en Maatschappij]]
| |
