Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Oom: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Een oom is familie en broer van iemands vader of moeder. ([http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oom&oldid=16924994]))
 
(+cat)
 
(14 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Een '''oom''' is een nauwe [[familie (verwanten)|familierelatie]], hij is de [[broer]] van iemands [[vaderschap|vader]] of [[moeder]]. De [[echtgenoot]] van een tante is een aangetrouwde oom, evenals die van een bloedeigen homoseksuele oom.
Een '''oom''' of '''nonkel''' is een derdegraads bloedverwantschap. De broer van iemands vader of moeder is een oom. De echtgenoot van een oom of [[tante]] is een aangetrouwde oom of een aangetrouwde tante.


De [[etymologie]] van het woord is die van het [[Middelnederlands]]e ''oem'' in het derde kwart van de 13e eeuw en ''oom'' aan het eind van die eeuw. Het is verwant met het [[Oudfries]]e ''em'', het [[Oudengels]]e ''eam'' en [[Oudhoogduits]]e ''oheim'', en betekent van oorsprong "moeders broeder". Ook het [[Gotisch (taal)|Gotische]] ''awo'', dat "[[Oma|grootmoeder]]" betekent, is te herleiden tot het [[Latijn]]se ''avunculus'', "moedersbroeder".
==Etymologie==
Het woord gaat terug naar het Middelnederlandse ''oem'' en is verwant met het [[Oudfries]]e ''em'', het [[Oudengels]]e ''eam'' en [[Oudhoogduits]]e ''oheim.'' De oorspronkelijk betekenis is "moeders broeder".<ref>[[Jan de Vries (taalkundige)|J. de Vries]] & F. de Tollenaere, Etymologisch woordenboek, Utrecht: Het Spectrum, 1995, 19e druk, blz. 270.</ref>


In Belgisch-Nederlandse [[spreektaal]] wordt ook het woord '''nonkel''' gebruikt. Dat is etymologisch een [[Assimilatie (taalkunde)|assimilatie]] van het [[Nederlands]]e lidwoord "den" met het Franse "oncle".
In Belgisch-Nederlandse spreektaal wordt ook het woord ''nonkel'' gebruikt. Dat is etymologisch een assimilatie van het Nederlandse lidwoord "den" met het Franse "oncle".<ref>[http://reijnhoudt.nl/pastoorponcke/lettern.html Reijnhoudt.nl: Vlaamse woorden met een N]</ref> Dit oncle gaat terug op het Latijnse ''avunculus'', dat moeders broeder betekent.<ref>Het Latijnse woord voor oom van vaderszijde is ''patruus''.</ref> Het woord avunculus hangt samen met ''avus'' en ''av(i)a'', de Latijnse woorden voor resp. grootvader en -moeder.


Het woord nonkel wordt ook meer algemeen gebruikt voor "[[vriendelijkheid|vriendelijke]] ([[oudere|oude]]) man" en heeft dan ongeveer de waardering die door sommigen wordt gegeven aan "ome" in het noorden van het Nederlandse taalgebied. Een "hoge ome" is daarentegen een hoge pief, een man in een duur pak die zich boven anderen verheven acht, voor wie men echter niet veel [[respect]] opbrengt. De uitdrukking wordt ook wel eens aangetroffen in de politiek, met name op provinciaal en gemeentelijk niveau, maar weinig in de academische wereld.
==Woordgebruik==
Het woord nonkel wordt ook meer algemeen gebruikt voor "vriendelijke (oude) man" en heeft dan ongeveer de waardering die door sommigen wordt gegeven aan "ome" in het noorden van het Nederlandse taalgebied. Een "hoge ome" is daarentegen een maatschappelijk hoofdplaats persoon voor wie men echter niet veel respect opbrengt.  


Een oom die in het [[klooster]] getreden is of [[priester]] geworden is, noemt men in [[Rooms-katholieke Kerk|katholieke]] kringen '''heeroom''', naar de oude aanspreektitel voor priesters [[heer (priester)|heer]].
Een oom die in tot een kloosterorde is toegetreden is of priester geworden is, noemt men in katholieke kringen een '''heeroom''', naar de oude aanspreektitel voor priesters ''heer''].
==In de cultuur==
===Nederland===
* ''Ome Joop'' was een [[koosnaam]] voor [[Joop den Uyl]], al voor hij premier werd in [[1973]].
*''[[De Film van Ome Willem|De Film van ome Willem]]'' was van 1974 tot 1990 een populair [[kinderprogramma]] van de [[VARA]] met [[Edwin Rutten]] als ome Willem.
* ''Ome Joop'' ("Nee nou wordt ie mooi!") was een personage uit de [[Dik Voormekaar Show]], gespeeld door [[André van Duin]] vanaf circa 1974.
* ''Ome Joop'' is de titel van een lied van de Nederlandse zanger [[Alexander Curly]] uit [[1975]].
* ''Oom [[Dagobert Duck|Dagobert]]'' is de gierige, steenrijke oom van [[Kwik, Kwek en Kwak]] uit de [[Donald Duck (figuur)|Donald Duck]]-verhalen van [[Walt Disney]]
* ''Heeroom in Picardië'' is een roman van [[Martin Sommer]] uit [[2004]].


===België===
Een '''grootoom''' of '''oudoom''' is een oom van iemands vader of moeder, dus een (al dan niet aangetrouwde) broer van iemands grootvader of grootmoeder.
* ''Nonkel Henri'' is in [[België]] de licht [[ironie|ironische]] bijnaam van [[Henri d'Udekem d'Acoz]], broer van de vader van [[Mathilde d'Udekem d'Acoz|Prinses Mathilde]].
*''[[Nonkel Bob]]'' en ''[[Tante Terry]]'' ([[Bob Davidse]] en [[Terry Van Ginderen]]) presenteerden in de jaren 1950 en 1960 een door de jeugd zeer gewaardeerd jeugdprogramma op de Vlaamse televisie.
*''[[Nonkel Jef]]'' is een bekende [[televisieserie]], uitgezonden op de Vlaamse zender [[Vlaamse Televisie Maatschappij|VTM]] vanaf [[1995]]. De rol van de [[Kempen (gebied)|Kempen]]se [[keuterboer]] Jef Melkenbeek werd zeven jaar lang gespeeld door [[Ivo Pauwels]].


===In andere talen===
Een '''suikeroom''' is een rijke oom van wie men een erfenis verwacht.
*  Een ''Dutch uncle'' is in het [[Engels]] iemand die onverbiddelijke en ferme kritieken levert, maar met welwillende en educatieve bedoelingen, als ware hij een oom. De [[uitdrukking|zegswijze]] is mogelijk ontstaan in de 17e eeuw toen de [[Engels-Nederlandse Oorlogen|betrekkingen met Engeland]] wat minder waren en had oorspronkelijk waarschijnlijk een meer [[belediging|beledigende]] betekenis.
 
* ''[[Uncle Sam]]'' is sinds de [[Oorlog van 1812]] in Amerika de personificatie van de (overheid van de) [[Verenigde Staten]].
Een '''Dutch uncle''' (Nederlandse oom) is in de Engelse taal  iemand die onverbiddelijke en ferme kritieken levert, maar met welwillende en educatieve bedoelingen, als ware hij een oom. De zegswijze is mogelijk ontstaan in de 17e eeuw toen de betrekkingen tussen Engeland en Nederland wat minder waren en had oorspronkelijk waarschijnlijk een meer beledigende betekenis.<ref>[http://www.word-detective.com/back-h.html Word-detective.com: All Things Dutch]</ref>
 
[[Categorie:Familie]]
{{Appendix}}
 
[[Categorie:Verwantschap]]
[[ Categorie:Familie]]

Huidige versie van 6 jan 2016 om 22:28

Een oom of nonkel is een derdegraads bloedverwantschap. De broer van iemands vader of moeder is een oom. De echtgenoot van een oom of tante is een aangetrouwde oom of een aangetrouwde tante.

Etymologie

Het woord gaat terug naar het Middelnederlandse oem en is verwant met het Oudfriese em, het Oudengelse eam en Oudhoogduitse oheim. De oorspronkelijk betekenis is "moeders broeder".[1]

In Belgisch-Nederlandse spreektaal wordt ook het woord nonkel gebruikt. Dat is etymologisch een assimilatie van het Nederlandse lidwoord "den" met het Franse "oncle".[2] Dit oncle gaat terug op het Latijnse avunculus, dat moeders broeder betekent.[3] Het woord avunculus hangt samen met avus en av(i)a, de Latijnse woorden voor resp. grootvader en -moeder.

Woordgebruik

Het woord nonkel wordt ook meer algemeen gebruikt voor "vriendelijke (oude) man" en heeft dan ongeveer de waardering die door sommigen wordt gegeven aan "ome" in het noorden van het Nederlandse taalgebied. Een "hoge ome" is daarentegen een maatschappelijk hoofdplaats persoon voor wie men echter niet veel respect opbrengt.

Een oom die in tot een kloosterorde is toegetreden is of priester geworden is, noemt men in katholieke kringen een heeroom, naar de oude aanspreektitel voor priesters heer].

Een grootoom of oudoom is een oom van iemands vader of moeder, dus een (al dan niet aangetrouwde) broer van iemands grootvader of grootmoeder.

Een suikeroom is een rijke oom van wie men een erfenis verwacht.

Een Dutch uncle (Nederlandse oom) is in de Engelse taal iemand die onverbiddelijke en ferme kritieken levert, maar met welwillende en educatieve bedoelingen, als ware hij een oom. De zegswijze is mogelijk ontstaan in de 17e eeuw toen de betrekkingen tussen Engeland en Nederland wat minder waren en had oorspronkelijk waarschijnlijk een meer beledigende betekenis.[4]

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º J. de Vries & F. de Tollenaere, Etymologisch woordenboek, Utrecht: Het Spectrum, 1995, 19e druk, blz. 270.
  2. º Reijnhoudt.nl: Vlaamse woorden met een N
  3. º Het Latijnse woord voor oom van vaderszijde is patruus.
  4. º Word-detective.com: All Things Dutch
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Oom&oldid=185809"