Egocentrisme

Egocentrisme is een term uit de psychologie, aangaande dat een persoon zijn eigen visie, beredeneringen en belangen centraal stelt en er vaak van uitgaat dat zijn visie ook de visie van anderen is, met als gevolg een verminderd vermogen om zich in een ander of diens standpunten of gevoel te verplaatsen (empathie). Er wordt verondersteld dat bij egocentrisme de zogenaamde theory of mind een rol speelt. Dit is het vermogen om het gedachtenpatroon van een ander te kunnen overzien of construeren en tot op zekere hoogte een reactie te kunnen voorspellen. In principe zijn vrijwel alle mensen enigszins egocentrisch, wat overeenkomt met de meeste dieren, behalve dan het woordelijk beredenerende bewustzijn van de mens dat de voorkeur geeft aan het eigen correct geachte denken.

Egocentrisme dient niet te worden verward met egoïsme. Bij egoïsme is iemand wel op de hoogte van de wensen van een ander, maar niet bereid concessies te doen. De verwarring heeft als keerzijde dat men veelal niet de eigen egocentrische manier van denken inziet, vanwege dat dan aan egoïstische aspecten wordt gedacht, waar men zich dan meteen van distantieert, en zo niet tot andere inzichten komt. Naar mate een egocentrisch perspectief hardnekkiger wordt/is, vormt zich een algehele vorm van tunnelvisie, waarbij elke andere manier van denken of suggesties van anderen daartoe wordt gereduceerd tot wat binnen de eigen beperkte visie begrepen of geassocieert wordt.

Bij een aantal psychische aandoeningen komt egocentrisme voor. Bij aandoeningen als anti-sociale en narcistische persoonlijkheidsstoornis kan iemand zich sympathiek en meelevend opstellen, maar meestal blijkt dit gefingeerd te zijn om een bepaald doel te bereiken. Ook bij bepaalde autismespectrumstoornissen is sprake van een egocentrisch wereldbeeld. Voor een juiste algehele visie is namelijk een ontwikkelde persoonlijke intelligentie benodigd, om niet automatisch een egocentrisch denken te ontwikkelen. Dit is bij mensen die binnen het autismespectrum vallen meestal onderontwikkeld, wat hen moeilijk zichzelf en anderen laat doorgronden. Vaak zijn andere gedeelten van de meervoudige intelligentie dan juist méér ontwikkeld. Sommigen met het Aspergersyndroom hebben wél persoonlijke inzichten kunnen vormen, wat dan vanwege het begrijpend denken ontstaat door het herkennen en begrijpen van de waarnemingen (i.p.v. beredeneringen bepalend te laten zijn voor wat wordt waargenomen).

Zie ook

• Ego (doorverwijzing).