Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Eemnes: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eemnes&oldid=39343312 20 nov 2013 LennartBolks 30 aug 2003 Pvt pauline okt 2009)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox gemeente Nederland
| naam = Eemnes
| bestandsnaam vlag = Eemnes vlag.svg
| vlagartikel = Vlag van Eemnes
| bestandsnaam wapen =Eemnes wapen.svg
| wapenartikel = Wapen van Eemnes
| locatie = LocatieEemnes
| provincie = {{NL-vlag|Utrecht (provincie)}}
| burgemeester = [[Roland van Benthem]] ([[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]])
| hoofdplaats = '''Eemnes'''
| breedtegraad =
| lengtegraad =
| verkeersader = {{Pictogram weg Nederland A-weg|1}} {{Pictogram weg Nederland A-weg|27}}
| netnummer = 035
| CBS=0317
| postcode = 3755
| website = [http://www.eemnes.nl/ www.eemnes.nl]
| partijen= Dorpsbelang <br /> VVD <br /> PvdA <br /> CDA <br /> D'66
| zetels= 13 <br /> 5 <br /> 3 <br /> 2 <br /> 2 <br /> 1
}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Eemnes-article.ogg|22489999}}
[[Bestand:2013-Eemnes.jpg|{{largethumb}}|''Topografische gemeentekaart van Eemnes, juli 2013.'']]
'''Eemnes''' of '''Eemnes-Buiten'''({{Audio|269_Eemnes.ogg|<small>uitspraak</small>}}) is een stad en [[gemeente (bestuur)|gemeente]] in de Nederlandse provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]]. De gemeente telt {{Statistiek gemeente Nederland inwoners|0317}} inwoners ({{Statistiek gemeente Nederland inwoners|TXT=Year}}, bron: [[Centraal Bureau voor de Statistiek|CBS]]) en heeft een oppervlakte van 33,67 [[vierkante kilometer|km²]] (waarvan 2,54 km² water). Binnen de gemeentegrenzen ligt ook nog de buurtschap [[Eemnes-Binnen]].


'''Eemnes of Eemnes-Buiten''' is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt 9.113 inwoners (1 januari 2019, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 33,67 km² (waarvan 2,64 km² water). Eemnes bestaat vanouds uit twee delen: Eemnes-Binnen, dat vooral bestaat uit een aantal boerderijen langs de Wakkerendijk, en het iets noordelijker gelegen Eemnes-Buiten (tegenwoordig vaak afgekort tot Eemnes) waar enkele forse nieuwbouwwijken zijn neergezet. In Eemnes-Buiten staat nog een aantal oude huisjes van de vroegere dorpskern, en een klein oud raadhuis aan de Wakkerendijk dat nu in gebruik is als restaurant Het Oude Raadhuis.
==Geschiedenis==
De naam Eemnes is een samentrekking van 'eem' (rivier) en het historische Nederlandse woord 'nes' (landtong). De naam wordt al in een oorkonde uit 1269 gebruikt.
===Gemeentewapen===
{{Zie hoofdartikel|Wapen van Eemnes}}
De drie personen op het wapen stellen drie bisschoppen voor, die de verzoening met de [[bisschop van Utrecht]] symboliseren.


== Geschiedenis ==
=== Beschrijving ===
In de Middeleeuwen was de monding van de Eem een moerassig gebied dat meestal onder water stond. Na de Allerheiligenvloed van 1170 daalde echter het waterpeil in het drassige gebied rond de Eemmond. Daardoor kon ontginning van het gebied plaatsvinden en ontstonden het dorp Ter Eem en Huis Ter Eem. De ontginning van het moerasgebied begon vanuit een landtong, een zogenaamde nes, in de binnenbocht van de Eem. De verkaveling vond plaats in westelijke richting vanaf de zomerdijk bij Ter Eem. Als noordgrens werd een zijdwende aangelegd. Deze liep oost-west, aan de noordzijde van de huidige Eemnesservaart ter hoogte van de Laarderweg. Eerst werd het gebied ten zuiden van de kade ontgonnen, en vervolgens het noordelijke deel, Eemnes Buitendijks. De naam Eemnes wordt voor het eerst genoemd in een document uit 1269. In de 14de eeuw verhuisden veel ontginners van Ter Eem naar Eemnes. De ontginning kwam steeds dichter bij de grens van Holland, wat soms leidde tot grensconflicten. De Graaf van Holland liet rond 1325 met leeuwenpalen een grens markeren. Deze rede liep op de plaats waar nu de Meentweg en de Wakkerendijk lopen. De nederzetting werd later het huidige Eemnes dat in 1339 al een eigen bestuur had met 13 schepenen. Het gebied ten westen van de rede werd door de graaf Oost-Holland genoemd. De Eemnessers hadden bisschop Jan van Diest toegezegd niet verder westwaarts te verhuizen. Na de dood van Jan van Diest vestigden de ontginners zich rond 1342 toch op de rede, waarover inmiddels en weg was aangelegd. Daarop brandde de nieuwe Utrechtse bisschop Jan van Arkel als straf hun bezittingen af, inclusief het pas gebouwde kerkje in de huidige Kerkstraat. Uiteindelijk zou met graaf Willem V in 1356 de vrede definitief worden.
Eemnes bestaat vanouds uit twee delen: ''[[Eemnes-Binnen]]'', dat vooral bestaat uit een aantal boerderijen langs de Wakkerendijk, en het iets noordelijker gelegen ''[[Eemnes-Buiten]]'' (tegenwoordig vaak afgekort tot Eemnes) waar enkele forse nieuwbouwwijken zijn neergezet. Beide stadsdelen hebben apart [[stadsrechten]] gekregen en maakten daarvoor deel uit van [[Eembrugge]]. In Eemnes-Buiten staat nog een aantal oude huisjes van de vroegere dorpskern, en een klein oud [[raadhuis]] aan de Wakkerendijk dat nu in gebruik is als restaurant Wakker.<br />


Om de bewoners daarna aan zich te binden verleende hij Eemnes in 1352 stadsrechten. Ook mocht het verwoeste oude kerkje worden herbouwd. De kerk werd toegewijd aan de Heilige Nicolaas. Het zuidelijk deel van Eemnes zou echter bij Ter Eem blijven met de scheisloot tussen de percelen Wakkerendijk 178 en 180 als grens. Om buurgemeente Ter Eem tevreden te houden, mochten zij het zuidelijke deel van Eemnes houden. Het hele gebied ten noorden van de scheisloot zou later Eemnes-Buiten worden genoemd en het gebied ten zuiden ervan Eemnes-Binnen. In 1439 werd het gebied ten zuiden van de scheisloot om strategische redenen los gemaakt van de nederzetting Ter Eem (Eembrugge). Het gebied kreeg stadsrechten onder de naam Eemnes-Binnendijks. Het kreeg bovendien toestemming om een eigen kerk te bouwen. Deze Sint Pieterskerk werd in de volksmond het Dikke Torentje genoemd. Bij plunderingen door de voortdurende twisten tussen Holland en Utrecht werd Eemnes op 21 december 1481 door de Hollanders aangevallen en platgebrand. Deze inname en plundering van Eemnes vond plaats tijdens de Stichtse Oorlog (1481-83), en was een onderdeel van de Hoekse en Kabeljauwse twisten.
De naam Eemnes is een samentrekking van '[[eem]]' (rivier) en het historische Nederlandse woord '[[landtong|nes]]' (landtong). De naam wordt al in een oorkonde uit 1269 gebruikt.


Na de Reformatie bleef een groot deel van de bevolking rooms-katholiek. Zij kwamen bijeen in een schuurkerk aan de Wakkerendijk. Dit werd later een definitief kerkgebouw dat op de plaats stond van de huidige Grote of Sint-Nicolaaskerk aan de Kerkstraat.
===Geschiedenis===
In [[1339]] geeft de Graaf van Holland de Eemnessers vergunning om turf te steken ten Westen van de Wakkerendijk, waarna de Eemnessers bisschop [[Jan van Arkel (bisschop)|Jan van Arkel]] de rug toe keren. Er volgen enkele veldslagen waarbij de bisschop de Eemnessers wil onderwerpen. Na enkele zoenverdragen krijgt Eemnes-Buiten in [[1352]] bisschoppelijke stadsrechten en wordt afgescheiden van Eembrugge. De stad krijgt de grond tussen de Gooiergracht en de Eem.<br />


In 1589 werd de Eemnesservaart gegraven. Aan de oostzijde van de Wakkerendijk werd een haven aangelegd, met een marktveld ertussen. In de zomerdijk, aan het einde van de vaart, kwam toen een houten schutsluis. Zo konden schepen met hooi, bouwmaterialen en turf worden vervoerd via de Eem. In 1650 werd de houten sluis in de zomerdijk vervangen door een stenen sluis die in 1994 werd gerestaureerd. In 1811 werden Eemnes-Buiten en Eemnes-Binnen samengevoegd tot één gemeente Eemnes. De woningen van de 1148 inwoners stonden aan de westzijde van de Wakkerendijk en de Meentweg. Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 verloor de Wakkerendijk haar zeewaterkerende functie. De dijk werd deels afgegraven en na een ruilverkaveling werden dwarswegen naar de Eemnesserpolder aangelegd. Daarbij werden melkveehouderijen van de Wakkerendijk en de Meentweg verplaatst naar de polder. De boerderijen aan de westzijde van de Wakkerendijk verloren hun functie en kregen een woonbestemming.
Op [[7 september]] [[1439]] scheidt bisschop [[Rudolf van Diepholt]] Eemnes-Binnendijk af van Eembrugge. Deze nieuwe stad heet verder Eemnes-Binnendijk (en later Eemnes-Binnen) en krijgt haar eigen stadsrechten.<br />


Vanaf de zeventiger jaren van de twintigste eeuw werden meerdere woonwijken aangelegd en de Rijksweg A27 maakte dat Eemnes ruw doorsneden werd en meer gescheiden raakte van Laren.
Eeuwenlang proberen Holland en Utrecht de Eemnessers de baas te blijven, daar recht te spreken en vooral penningen op te halen. Regelmatig wordt de stad geplunderd en brandt een deel van de stad af. Voor de bisschop is het ook van belang controle over de Eem-mond te hebben, die hij regelmatig blokkeert om de aanvoer van goederen naar Amersfoort te vertragen.<br />
Op 21 december 1481 komt stadhouder [[Joost van Lalaing]] met een paar duizend man uit [[Gouda]] en neemt de stad Eemnes weer in. Het kost 72 doden, zoals te lezen is op een wandbord in de St. Nicolaaskerk.<br />
In [[1493]] besluit de [[Raad van Holland]] dat onder anderen de Eemnessers geen turf meer in het Gooi mogen steken.<br />
Er komt een korte rustperiode onder [[Keizer Karel V]], die heer van Holland is en sinds 1528 van Utrecht, maar na zijn overlijden in 1558 is die periode voorbij. Tijdens de godsdienst- en vrijheidsstrijd, waarbij [[Willem van Oranje]] vecht tegen de Spanjaarden, trekken Spaanse troepen rovend en brandstichtend door Holland. In 1543 wordt Eemnes echter ook geplunderd door de Gelderse legeraanvoerder [[Maarten van Rossum]]. De kerk in Eemnes-Buiten brandt in 1574 weer af.<br />
Op 10 april 1585 trekken weer plunderende Spanjaarden rond en doen Eemnes weer aan.
 
De eerste helft van de 17e eeuw is in Eemnes rustig. Eemnes-Binnen en -Buiten hebben samen nu meer dan duizend inwoners. De zuivelboeren hebben het goed, turf wordt aan andere steden verkocht, de vrouwen spinnen wol. Veel geld wordt besteed aan de strijd tegen het water, want in 1610 is de Wakkerendijk involge een storm doorbroken. Er wordt een watermolen gebouwd, de Wakkerendijk wordt verhoogd.
 
In 1673 trekt een Frans leger van 4000 man onder markies de Rochefort via Amersfoort en het Eemland naar Naarden. In september plunderen zij Eemnes-Binnen en -Buiten, ondanks het betaalde [[Beschermbrief|vrijstellingsgeld]]. Slechts de helft van de huizen en nog minder inwoners overleven dit.
 
In het begin van de 18e eeuw verkopen de Staten van Utrecht de beide Eemnessen als [[ambachtsheerlijkheid]] aan Ysaak van Norden, hij koopt ook het recht om predikanten aan te stellen. Hij overlijdt op 8 april 1716, waarna zijn vrouw de ambachtsvrouwe wordt. Zij overlijdt kinderloos op 25 maart 1735, beiden zijn begraven in de [[Nieuwe Kerk (Amsterdam)|Nieuwe Kerk]] in Amsterdam. De ambachtsheerlijkheid wordt per veiling voor 3000 gulden verkocht aan Cornelis Hasselaer. Hij woont op [[Kasteel Groeneveld (Baarn)|kasteel Groeneveld]] in Baarn, overlijdt in 1737 en wordt in de St. Nicolaaskerk in Eemnes begraven. Zijn zoon, 17 jaar oud, erft de ambachtsheerlijkheid.<br />
 
In [[1811]] voegt [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] de twee gemeentes Eemnes-Buiten en Eemnes-Binnen samen.
 
===Wateroverlast===
De geschiedenis van Eemnes wordt eeuwenlang bepaald door het water. Een zware storm in 1160 gevolgd door de [[Allerheiligenvloed (1170)|Allerheiligenvloed]] in 1170 slaan veen- en zandbanken weg en zo ontstaat het begin van de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]]. Dit is achteraf gunstig voor Eemnes, want de waterspiegel zakt 35 cm dus het veengebied krijgt betere afwatering. De [[Sint-Nicolaasvloed (1196)|St. Nicolaasvloed]] op 6 december 1196 en de [[Sint-Luciavloed (1287) |St. Luciavloed]] van 14 december 1287 vormen de Zuiderzee zoals die blijft totdat de [[Afsluitdijk]] aangelegd wordt. Rond 1300 wordt de eerste beschermende dijk in oost-west-lijn gelegd ter bescherming tegen de Zuiderzee. In 1651 wordt een sluis gebouwd.<br />Eind 17e eeuw wordt de Veendijk tweemaal verzwaard. Toch richt de watersnood van 1702 veel schade aan.
 
===Kerken===
[[Bestand:Jan Fabius Eemnes Buiten 1856.jpg|{{Largethumb}}|Jan Fabius: Kerk in Eemnes-Buiten, 1856]]
'''Eemnes-Buiten''': De stad krijgt met de stadsrechten ook een nieuwe parochiekerk, die de oude houten kerk vervangt. Patroon van de kerk is de Heilige Nicolaas, beschermer tegen wateroverlast. In 1481 branden de kerk en bijna de hele stad af, als gevolg van de [[Hoekse en Kabeljauwse twisten]]. In 1521 begint men met de bouw van een nieuwe kerk die in 1525 klaar is; Johannes Nicolaas Nellarts is enkele jaren pastoor (minstens 1554-1559).<br />
 
De kerk wordt in 1574 door de Spanjaarden in brand gestoken. De kap en het tongewelf zijn verwoest. De kerk wordt snel herbouwd, waarschijnlijk gebruikmakend van de oude steunberen. Dit is de huidige [[Grote of Sint-Nicolaaskerk (Eemnes)|Grote of Sint-Nicolaaskerk]]. Op het doop- en koorhek en op de preekstoel staan data uit het begin van de 17e eeuw. De bouwstijl van de toren is afgeleid van de Utrechtse [[Dom van Utrecht|Domtoren]]. Een vrijwel identieke toren is gebouwd in [[Amerongen]]. In 1747 krijgt de toren een nieuwe [[windhaan]], in 1753 een nieuwe klok. In 1822 krijgt de kerk een orgel.<br />
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn beide klokken door de Duitsers verwijderd. Tijdens de restauratie in de jaren 1953-1958 is een nieuwe klok geplaatst. Bij de restauratie in 1977 is achter de wijzerplaat van de torenklok een houten wijzerplaat uit 1837 gevonden. Deze is nu ook vervangen. Ook het orgel wordt dan vervangen.<br />
 
'''Eemnes-Binnen''': In het begin van de 15e eeuw loopt Eemnes over naar Holland. Het leger van de bisschop roept de burgers tot de orde en ter verzoening krijgt Eemnes-Binnen in 1439 ook stadsrechten en het recht een kerk te bouwen, de huidige [[Nederlandse Hervormde Kerk|NH]] Petruskerk of Pieterskerk. Het wordt een eenbeukige bakstenen kerk. Tot 1550 is Mathijs Jansz pastoor, hij wordt opgevolgd door Willem Adriaensz, die in 1564 overlijdt. De volgende pastoor is Peter Simonsz. In 1637 maakt Evert Splinter uit Enkhuizen twee klokken voor de kerk.<br />
De [[ambachtsheer]] van Eemnes heeft in deze kerk een eigen gestoelte. Vanaf 1711 heeft hij het recht de predikant aan te stellen. In 1831 wordt een orgel overgenomen van Johannes Serlé uit Middelburg. L. van Dam en Zonen, orgelmakers te Leeuwarden, (ver)plaatsen het orgel.<br />
De conditie van het gebouw gaat hard achteruit, zodat in 1883 eindelijk e.e.a. gerestaureerd wordt.
Rond 1900 bezoekt de [[Emma der Nederlanden|koningin-moeder]] regelmatig de diensten en biedt aan anoniem de restauratie te betalen. In 1908 krijgt de kerk van haar predikant een orgel, gebouwd door Vermeulen uit [[Woerden]]. In 1921 brandt de kerk uit maar sommige zaken bleven bewaard, waaronder de haan op en het uurwerk in de toren, maar het orgel gaat verloren.
 
== Monumenten ==
Een deel van Eemnes is een [[Rijksbeschermd gezicht Eemnes - Buiten|beschermd dorpsgezicht]]. Verder zijn er in het dorp enkele tientallen rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en een oorlogsmonument, zie:
* [[Lijst van rijksmonumenten in Eemnes]]
* [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Eemnes]]
* [[Lijst van oorlogsmonumenten in Eemnes]]
 
==Politiek==
===Burgemeester===
De eerste door het volk gekozen burgemeester is Crommelin.<br />
Eemnes heeft van 1850-1895 een burgemeester gedeeld met de gemeente [[Baarn]]. Toen de twee gemeenten samen meer dan 5000 inwoners had, kreeg Eemnes een eigen burgemeester. Op 1 juli werd burgemeester [[Jonkheer|jhr.]] Cornelis Röell geïnstalleerd, hun voormalige burgemeester jhr. [[meester in de rechten|mr.]] [[Binnert Philip de Beaufort (burgemeester)|Binnert Philip de Beaufort]] bleef burgemeester van Baarn. Eemnes had toen 1261 inwoners.
 
===Gemeenteraad===
De [[gemeenteraad]] van Eemnes bestaat uit 13 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
{| class="wikitable"
!colspan="16"|'''Gemeenteraadszetels'''
|-
|'''Partij'''||'''1998'''||'''2002'''||'''2006'''||'''2010'''
|-
|Dorpsbelang||4||4||3||5
|-
||[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]||3||3||4||3
|-
|[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]||4||3||2||2
|-
|[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||-||-||2||2
|-
|[[Democraten 66|D66]]-[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||2||1||-||-
|-
|Hartgroen||-||2||2||-
|-
|[[Democraten 66|D66]]||-||-||-||1
|-
|'''Totaal'''||'''13'''||'''13'''||'''13'''||'''13'''
|}
 
===Gemeentehuis===
Eemnes-Buiten had vroeger een raadhuis aan de Wakkerendijk. Het latere gemeentehuis aan de Laarderweg 24a is inmiddels afgebroken en wordt vervangen door een nieuw dorpscentrum met winkels. Op 7 oktober 2009 is het nieuwe gemeentehuis aan de Zuidersingel 1-5 in gebruik genomen; hier is tevens het BEL-kantoor gevestigd, waardoor het samenwerkingsverband tussen de drie zelfstandige gemeenten [[Blaricum]], Eemnes en [[Laren (Noord-Holland)|Laren]] zichtbaar is geworden. Het kantoor is ontworpen door het Amsterdamse bureau ADP Architecten.
 
== Onderwijs en sport ==
Eemnes kent momenteel zes basisscholen. Eén van deze basisscholen is [[Protestants onderwijs|protestants-christelijk]], één [[Rooms-katholieke Kerk|katholiek]] en twee [[Openbaar onderwijs|openbaar]]. Verder zijn er nog twee scholen die het [[Jenaplanonderwijs|Jenaplan-principe]] als leidraad gebruiken. Er zijn geen [[middelbare school|middelbare scholen]].
 
In Eemnes is de [[Goyer Golf & Country Club]], waar [[golfprofessional]] [[Ruud Bos (golfer)|Ruud Bos]] de leiding van de golfschool heeft.
 
[[SV Eemnes]] is de voetbalvereniging van Eemnes.
 
==Geboren==
* [[Bert Boer]] (1945-2009), predikant
* [[Henk van Dorp (journalist)|Henk van Dorp]] (1940), journalist en televisiepresentator
* [[Erik van Muiswinkel]] (1961), kleinkunstenaar
* [[Willem van Radelant]], rechtsgeleerde tijdens de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]]
 
==Bekende bewoners==
* [[Chris Beekman]], schilder, vanaf 1916
* [[Piet Klaasse]],
* [[Bob de Lange]],
* [[Dik Bruynesteijn]],
* [[Henk v/d Horst]],
* [[Ruud van Hemert]],
* [[Michiel Schapers]],
* [[Jan Bos]], schaatser
 
==In de media==
* In Eemnes staat de luxe villa van het tv-programma [[De Gouden Kooi]] uit 2008 waarin tien deelnemers zich lieten opsluiten. Het huis doet anno 2010 dienst als de studio van het televisieprogramma [[Koffietijd (televisieprogramma)|Koffietijd]].
* Uit onderzoek van het programma [[Nederland van boven]] is gebleken dat Eemnes de best bereikbare plaats van Nederland is. Gemiddeld kun je vanuit Eemnes met de auto in 78 minuten elke andere plaats in Nederland bereiken. Wanneer de reiziger afhankelijk is van het openbaar vervoer is vanuit Eemnes de gemiddelde reistijd naar de rest van Nederland bijna twee uur. Enkel Utrecht is met openbaar vervoer beter bereikbaar.
 
==Zie ook==
* [[Vlag van Eemnes]]
* [[Wijken en buurten in Eemnes]]
* [[Lijst van burgemeesters van Eemnes]]
* [[Lijst van burgemeesters van Baarn]]


==Externe links==
==Externe links==
* [http://www.eemnes.nl Website van de gemeente Eemnes]
* [http://www.eemnes.nl Website van de gemeente]
* [https://web.archive.org/web/20160607095010/http://www.historischekringeemnes.nl/KRONIEK%20EEMNES%20%28HKE%29.pdf Kroniek van de Historische Kring Eemnes]
* [http://de-eem.nl De Eem in beeld]
* [http://www.historischekringeemnes.nl/KRONIEK%20EEMNES%20(HKE).pdf Kroniek van de Historische Kring Eemnes]
* [http://www.nhkerk-eemnes.nl/ Grote Kerk in Eemnes-Buiten]
* [http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.freewebs.com/schmidt-orgel/Brugkerk1934.JPG&imgrefurl=http://www.freewebs.com/schmidt-orgel/nieuwgebouwdeorgels.htm&usg=__NZy-ZKXcyREva7TIq104rF45eXg=&h=507&w=356&sz=40&hl=nl&start=153&tbnid=LZP01590tUbydM:&tbnh=131&tbnw=92&prev=/images%3Fq%3Dkerk%2Beemnes%26ndsp%3D20%26hl%3Dnl%26lr%3Dlang_nl%26sa%3DN%26start%3D140%26newwindow%3D1 Orgel uit Middelburg]
 
{{Appendix|2=
* J.C.F. baron d'Aulnis de Bourouill: Geschiedenis van Eemnes (auteur is de vader van [[Ferdinand Folef d'Aulnis de Bourouill (1850-1925)|burgemeester d'Aulnis]])
}}
{{Navigatie provincie Utrecht}}
{{Commonscat|Eemnes}}
{{Navigatie gemeente Eemnes}}
{{Coördinaten|52_15_14_N_5_15_26_E_type:adm2nd_scale:25000_region:NL|52° 15' NB, 5° 15' OL}}


[[Categorie:Plaats in Utrecht]] [[Categorie:Eemnes]]
[[Categorie:Plaats in Utrecht]]
[[Categorie:Eemnes| ]]

Versie van 8 jan 2020 21:44

Eemnes
Gemeente in Nederland
Vlag van de gemeente Eemnes Wapen van de gemeente Eemnes
(Details) (Details)
Locatie van de gemeente Eemnes
Situering
Provincie Utrecht
Algemeen
Oppervlakte 33,67 km²
- land 31,03 km²
- water 2,64 km²
Inwoners (1 april 2011) 8.852? (285 inw/km²)
Hoofdplaats Eemnes
Belangrijke verkeersaders A1 A27
Politiek
Burgemeester (lijst) Roland van Benthem (VVD)
Zetels
Dorpsbelang
VVD
PvdA
CDA
D'66		 13
5
3
2
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen (2006) € 14.400 per inw.
Gem. WOZ-waarde (2008) € 319.000
WW-uitkeringen (2007) 12 per 1000 inw.
Autobezit (2007) 475 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 3755
Netnummer(s) 035
CBS-code 0317
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.eemnes.nl
Portaal  Portaalicoon   Nederland
rel=nofollow
rel=nofollow
Bestand:2013-Eemnes.jpg
Topografische gemeentekaart van Eemnes, juli 2013.

Eemnes of Eemnes-Buiten( uitspraak ) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt 8.852 inwoners (1 april 2011, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 33,67 km² (waarvan 2,54 km² water). Binnen de gemeentegrenzen ligt ook nog de buurtschap Eemnes-Binnen.

Geschiedenis

Gemeentewapen

Zie Wapen van Eemnes voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De drie personen op het wapen stellen drie bisschoppen voor, die de verzoening met de bisschop van Utrecht symboliseren.

Beschrijving

Eemnes bestaat vanouds uit twee delen: Eemnes-Binnen, dat vooral bestaat uit een aantal boerderijen langs de Wakkerendijk, en het iets noordelijker gelegen Eemnes-Buiten (tegenwoordig vaak afgekort tot Eemnes) waar enkele forse nieuwbouwwijken zijn neergezet. Beide stadsdelen hebben apart stadsrechten gekregen en maakten daarvoor deel uit van Eembrugge. In Eemnes-Buiten staat nog een aantal oude huisjes van de vroegere dorpskern, en een klein oud raadhuis aan de Wakkerendijk dat nu in gebruik is als restaurant Wakker.

De naam Eemnes is een samentrekking van 'eem' (rivier) en het historische Nederlandse woord 'nes' (landtong). De naam wordt al in een oorkonde uit 1269 gebruikt.

Geschiedenis

In 1339 geeft de Graaf van Holland de Eemnessers vergunning om turf te steken ten Westen van de Wakkerendijk, waarna de Eemnessers bisschop Jan van Arkel de rug toe keren. Er volgen enkele veldslagen waarbij de bisschop de Eemnessers wil onderwerpen. Na enkele zoenverdragen krijgt Eemnes-Buiten in 1352 bisschoppelijke stadsrechten en wordt afgescheiden van Eembrugge. De stad krijgt de grond tussen de Gooiergracht en de Eem.

Op 7 september 1439 scheidt bisschop Rudolf van Diepholt Eemnes-Binnendijk af van Eembrugge. Deze nieuwe stad heet verder Eemnes-Binnendijk (en later Eemnes-Binnen) en krijgt haar eigen stadsrechten.

Eeuwenlang proberen Holland en Utrecht de Eemnessers de baas te blijven, daar recht te spreken en vooral penningen op te halen. Regelmatig wordt de stad geplunderd en brandt een deel van de stad af. Voor de bisschop is het ook van belang controle over de Eem-mond te hebben, die hij regelmatig blokkeert om de aanvoer van goederen naar Amersfoort te vertragen.
Op 21 december 1481 komt stadhouder Joost van Lalaing met een paar duizend man uit Gouda en neemt de stad Eemnes weer in. Het kost 72 doden, zoals te lezen is op een wandbord in de St. Nicolaaskerk.
In 1493 besluit de Raad van Holland dat onder anderen de Eemnessers geen turf meer in het Gooi mogen steken.
Er komt een korte rustperiode onder Keizer Karel V, die heer van Holland is en sinds 1528 van Utrecht, maar na zijn overlijden in 1558 is die periode voorbij. Tijdens de godsdienst- en vrijheidsstrijd, waarbij Willem van Oranje vecht tegen de Spanjaarden, trekken Spaanse troepen rovend en brandstichtend door Holland. In 1543 wordt Eemnes echter ook geplunderd door de Gelderse legeraanvoerder Maarten van Rossum. De kerk in Eemnes-Buiten brandt in 1574 weer af.
Op 10 april 1585 trekken weer plunderende Spanjaarden rond en doen Eemnes weer aan.

De eerste helft van de 17e eeuw is in Eemnes rustig. Eemnes-Binnen en -Buiten hebben samen nu meer dan duizend inwoners. De zuivelboeren hebben het goed, turf wordt aan andere steden verkocht, de vrouwen spinnen wol. Veel geld wordt besteed aan de strijd tegen het water, want in 1610 is de Wakkerendijk involge een storm doorbroken. Er wordt een watermolen gebouwd, de Wakkerendijk wordt verhoogd.

In 1673 trekt een Frans leger van 4000 man onder markies de Rochefort via Amersfoort en het Eemland naar Naarden. In september plunderen zij Eemnes-Binnen en -Buiten, ondanks het betaalde vrijstellingsgeld. Slechts de helft van de huizen en nog minder inwoners overleven dit.

In het begin van de 18e eeuw verkopen de Staten van Utrecht de beide Eemnessen als ambachtsheerlijkheid aan Ysaak van Norden, hij koopt ook het recht om predikanten aan te stellen. Hij overlijdt op 8 april 1716, waarna zijn vrouw de ambachtsvrouwe wordt. Zij overlijdt kinderloos op 25 maart 1735, beiden zijn begraven in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De ambachtsheerlijkheid wordt per veiling voor 3000 gulden verkocht aan Cornelis Hasselaer. Hij woont op kasteel Groeneveld in Baarn, overlijdt in 1737 en wordt in de St. Nicolaaskerk in Eemnes begraven. Zijn zoon, 17 jaar oud, erft de ambachtsheerlijkheid.

In 1811 voegt Napoleon de twee gemeentes Eemnes-Buiten en Eemnes-Binnen samen.

Wateroverlast

De geschiedenis van Eemnes wordt eeuwenlang bepaald door het water. Een zware storm in 1160 gevolgd door de Allerheiligenvloed in 1170 slaan veen- en zandbanken weg en zo ontstaat het begin van de Zuiderzee. Dit is achteraf gunstig voor Eemnes, want de waterspiegel zakt 35 cm dus het veengebied krijgt betere afwatering. De St. Nicolaasvloed op 6 december 1196 en de St. Luciavloed van 14 december 1287 vormen de Zuiderzee zoals die blijft totdat de Afsluitdijk aangelegd wordt. Rond 1300 wordt de eerste beschermende dijk in oost-west-lijn gelegd ter bescherming tegen de Zuiderzee. In 1651 wordt een sluis gebouwd.
Eind 17e eeuw wordt de Veendijk tweemaal verzwaard. Toch richt de watersnood van 1702 veel schade aan.

Kerken

Bestand:Jan Fabius Eemnes Buiten 1856.jpg
Jan Fabius: Kerk in Eemnes-Buiten, 1856

Eemnes-Buiten: De stad krijgt met de stadsrechten ook een nieuwe parochiekerk, die de oude houten kerk vervangt. Patroon van de kerk is de Heilige Nicolaas, beschermer tegen wateroverlast. In 1481 branden de kerk en bijna de hele stad af, als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In 1521 begint men met de bouw van een nieuwe kerk die in 1525 klaar is; Johannes Nicolaas Nellarts is enkele jaren pastoor (minstens 1554-1559).

De kerk wordt in 1574 door de Spanjaarden in brand gestoken. De kap en het tongewelf zijn verwoest. De kerk wordt snel herbouwd, waarschijnlijk gebruikmakend van de oude steunberen. Dit is de huidige Grote of Sint-Nicolaaskerk. Op het doop- en koorhek en op de preekstoel staan data uit het begin van de 17e eeuw. De bouwstijl van de toren is afgeleid van de Utrechtse Domtoren. Een vrijwel identieke toren is gebouwd in Amerongen. In 1747 krijgt de toren een nieuwe windhaan, in 1753 een nieuwe klok. In 1822 krijgt de kerk een orgel.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn beide klokken door de Duitsers verwijderd. Tijdens de restauratie in de jaren 1953-1958 is een nieuwe klok geplaatst. Bij de restauratie in 1977 is achter de wijzerplaat van de torenklok een houten wijzerplaat uit 1837 gevonden. Deze is nu ook vervangen. Ook het orgel wordt dan vervangen.

Eemnes-Binnen: In het begin van de 15e eeuw loopt Eemnes over naar Holland. Het leger van de bisschop roept de burgers tot de orde en ter verzoening krijgt Eemnes-Binnen in 1439 ook stadsrechten en het recht een kerk te bouwen, de huidige NH Petruskerk of Pieterskerk. Het wordt een eenbeukige bakstenen kerk. Tot 1550 is Mathijs Jansz pastoor, hij wordt opgevolgd door Willem Adriaensz, die in 1564 overlijdt. De volgende pastoor is Peter Simonsz. In 1637 maakt Evert Splinter uit Enkhuizen twee klokken voor de kerk.
De ambachtsheer van Eemnes heeft in deze kerk een eigen gestoelte. Vanaf 1711 heeft hij het recht de predikant aan te stellen. In 1831 wordt een orgel overgenomen van Johannes Serlé uit Middelburg. L. van Dam en Zonen, orgelmakers te Leeuwarden, (ver)plaatsen het orgel.
De conditie van het gebouw gaat hard achteruit, zodat in 1883 eindelijk e.e.a. gerestaureerd wordt. Rond 1900 bezoekt de koningin-moeder regelmatig de diensten en biedt aan anoniem de restauratie te betalen. In 1908 krijgt de kerk van haar predikant een orgel, gebouwd door Vermeulen uit Woerden. In 1921 brandt de kerk uit maar sommige zaken bleven bewaard, waaronder de haan op en het uurwerk in de toren, maar het orgel gaat verloren.

Monumenten

Een deel van Eemnes is een beschermd dorpsgezicht. Verder zijn er in het dorp enkele tientallen rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en een oorlogsmonument, zie:

Politiek

Burgemeester

De eerste door het volk gekozen burgemeester is Crommelin.
Eemnes heeft van 1850-1895 een burgemeester gedeeld met de gemeente Baarn. Toen de twee gemeenten samen meer dan 5000 inwoners had, kreeg Eemnes een eigen burgemeester. Op 1 juli werd burgemeester jhr. Cornelis Röell geïnstalleerd, hun voormalige burgemeester jhr. mr. Binnert Philip de Beaufort bleef burgemeester van Baarn. Eemnes had toen 1261 inwoners.

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Eemnes bestaat uit 13 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:

Gemeenteraadszetels
Partij 1998 2002 2006 2010
Dorpsbelang 4 4 3 5
VVD 3 3 4 3
CDA 4 3 2 2
PvdA - - 2 2
D66-PvdA 2 1 - -
Hartgroen - 2 2 -
D66 - - - 1
Totaal 13 13 13 13

Gemeentehuis

Eemnes-Buiten had vroeger een raadhuis aan de Wakkerendijk. Het latere gemeentehuis aan de Laarderweg 24a is inmiddels afgebroken en wordt vervangen door een nieuw dorpscentrum met winkels. Op 7 oktober 2009 is het nieuwe gemeentehuis aan de Zuidersingel 1-5 in gebruik genomen; hier is tevens het BEL-kantoor gevestigd, waardoor het samenwerkingsverband tussen de drie zelfstandige gemeenten Blaricum, Eemnes en Laren zichtbaar is geworden. Het kantoor is ontworpen door het Amsterdamse bureau ADP Architecten.

Onderwijs en sport

Eemnes kent momenteel zes basisscholen. Eén van deze basisscholen is protestants-christelijk, één katholiek en twee openbaar. Verder zijn er nog twee scholen die het Jenaplan-principe als leidraad gebruiken. Er zijn geen middelbare scholen.

In Eemnes is de Goyer Golf & Country Club, waar golfprofessional Ruud Bos de leiding van de golfschool heeft.

SV Eemnes is de voetbalvereniging van Eemnes.

Geboren

Bekende bewoners

In de media

  • In Eemnes staat de luxe villa van het tv-programma De Gouden Kooi uit 2008 waarin tien deelnemers zich lieten opsluiten. Het huis doet anno 2010 dienst als de studio van het televisieprogramma Koffietijd.
  • Uit onderzoek van het programma Nederland van boven is gebleken dat Eemnes de best bereikbare plaats van Nederland is. Gemiddeld kun je vanuit Eemnes met de auto in 78 minuten elke andere plaats in Nederland bereiken. Wanneer de reiziger afhankelijk is van het openbaar vervoer is vanuit Eemnes de gemiddelde reistijd naar de rest van Nederland bijna twee uur. Enkel Utrecht is met openbaar vervoer beter bereikbaar.

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  • J.C.F. baron d'Aulnis de Bourouill: Geschiedenis van Eemnes (auteur is de vader van burgemeester d'Aulnis)
rel=nofollow
Vlag van NederlandGemeenten in de provincie UtrechtVlag van Utrecht (provincie)

Amersfoort · Baarn · Bunnik · Bunschoten · De Bilt · De Ronde Venen · Eemnes · Houten · IJsselstein · Leusden · Lopik · Montfoort · Nieuwegein · Oudewater · Renswoude · Rhenen · Soest · Stichtse Vecht · Utrecht · Utrechtse Heuvelrug · Veenendaal · Vianen · Wijk bij Duurstede · Woerden · Woudenberg · Zeist
Nederland: Provincies · Gemeenten

rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Eemnes op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Plaatsen en wijken in de gemeente Eemnes

Hoofdplaats: Eemnes-Buiten
Buurtschap: Eemnes-Binnen
Utrecht: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten

rel=nofollow
52° 15' NB, 5° 15' OL
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Eemnes&oldid=304173"