Denise Tolkowsky

Denise Tolkowsky

Denise Tolkowsky (Brighton (GB), 11 augustus 1918 – Antwerpen (B), 9 maart 1991) was een Vlaamse pianiste en componiste.

Familie

Zij was de dochter van een verafgode vader, Samuel Tolkowsky, een belangrijk sponsor van de Koninklijke Vlaamse Opera uit een pioniersfamilie van de Antwerpse diamantslijpkunst. Diens grootouders waren afkomstig uit Krynki (Russisch keizerrijk) op de latere Pools – Wit-Russische grens. Haar bewonderde moeder was de Vlaamse toneelactrice en operazangeres Anna Kennes.

Opleiding

Zij was leerlinge van ondermeer Hendrik Van Schoor (notenleer), Emmanuel Durlet (piano), Edward Verheyden (harmonie) en Karel Candael (contrapunt en fuga) aan het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen. Ook volgde ze privélessen orkestratie bij Daniel Sternefeld en compositie bij Flor Alpaerts. Vooral deze laatste, een uitzonderlijk begaafd mens, pedagoog, befaamd componist en internationaal gewaardeerd dirigent heeft haar aangespoord te componeren.

Componiste

Zij componeerde meerdere balletten, o.a. "Van ’t kwezelke" dat in 1931 bekroond werd op de Internationale Danswedstrijd te Brussel, terwijl zij nog een leerlinge was aan het conservatorium. Haar voornaamste werk is "Hulde aan Béla Bartók" voor fluit, viool, piano en slagwerk. Dit werk werd op het "Internationaal Concours Viotti" in Italië bekroond met de zilveren medaille. Van haar hand verschenen ook enkele Nederlandstalige kunstliederen met pianobegeleiding. Ongetwijfeld behoorde Denise Tolkowsky tot de meest begaafde componisten van haar generatie.

Pianiste

Grote faam verwerft Denise Tolkowsky door haar optreden op talrijke concerten, o.a. ook met haar echtgenoot, de pianist Alex de Vries, met wie ze werken voor vier handen vertolkte. Later zal zij trouwens de prijs de Vries-Tolkowsky uitloven aan de student van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen, die het hoogst aantal punten behaalt voor de wedstrijd "Hoger diploma" (piano) en aan de laureaten van het concours Jong Talent te Brussel (alle instrumenten). De prijs Gaston Tolkowsky zal worden toegekend aan de laureaat van het examen "Hoger diploma" (orgel) van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen. Ook de moeder van Denise, Anna Kennes zal blijven voortleven in de prijs Anna Kennes, uitgeloofd tijdens de "Internationale Zangwedstrijd Mina Bolotine", ingericht door de "Lyrische kunst-Vrienden" te Antwerpen.

Oorlogsjaren

Zij huwde met de pianist Alex de Vries in 1941 in de synagoge op de hoek van de Oostenstraat en de Van Den Nestlei te Antwerpen, enkele dagen voordat daar een pogrom plaatsvond die dit gebedshuis ontoegankelijk zou maken. Enige tijd later ging het gezin in de clandestiniteit. Hoewel zij tijdens de Tweede Wereldoorlog werd aangegeven door een buurman die met de SS samenwerkte, kon zij ontsnappen.

Fonds 'Alex de Vries'

Haar echtgenoot Alex de Vries, auteur van een boek over het pianistiek geheugen en gerenommeerd pianoleraar, die kandidaten voor de Koningin Elisabeth Wedstrijd tot zijn leerlingen mocht rekenen, neemt vrijwillig afscheid van het leven op 22 mei 1964. Die wonde heeft Denise diep getroffen en een blijvend litteken veroorzaakt. Maar, moedig en dank zij een merkwaardige intuïtie, heeft zij, alhoewel zwaar aangeslagen, een besluit genomen. Vermits jonge kunstenaars - zoals Alex haar had geleerd – het zo moeilijk hebben, zal zij talentvolle musici bij de aanvang van hun loopbaan helpen. Zij zal ze begeleiden, bijstaan en mogelijkheden bieden. Daarom wordt een Fonds Alex de Vries opgericht voor steun aan jonge musici.

Gaston Tolkowsky is de eerste voorzitter. Later zal Henryk Szeryng die taak waarnemen. Beiden waren medestichters, samen met Emil Gilels, Jean-Pierre Rampal, Carlo Zecchi, Suzanna Rüzickova, Meiko Miyazawa. Het Fonds Alex de Vries in de Sint-Vincentiusstraat 11 te Antwerpen wordt gedeeltelijk als beroemd muzieksalon ingericht, terwijl in het huis studenten (Kind van het Fonds genaamd) en musici uit alle hoeken van de wereld afkomstig en zelfs talrijke kunstenaars verblijven en concerteren. Voor haar kennen "muziek en vriendschap" geen grenzen.

Vanaf 1966 is Denise de spil van het Fonds. Om haar draait alles. Zij is de musicienne, maar ook de gastvrouw, die toonkunstenaars van over heel de wereld ontvangt, begeleidt, aanmoedigt, gelukwenst en optredens bezorgt. Zo wordt het "Fonds Alex de Vries" in Antwerpen een uitzonderlijk belangrijke bron van muzikaal leven, zo werden honderden muzikanten bijgestaan, zo werden vele concerten ingericht en door het Fonds bekostigd.

Vanaf 1975 wordt het nieuws omtrent het Fonds kenbaar gemaakt langs een maandschrift "Consonant". Denise de Vries is daar redactiesecretaris, hoofdredacteur, beheerder, drukker, uitgever, verzender en telefoniste.

Activiteit voor muziekverenigingen

Onvermoeibaar gaat, vanaf 1979, Denise bedrijvig worden in de internationale vereniging Live Music Now, en neemt er vanaf 1980 de functie op van directrice voor de Vlaamse regio. Live Music Now werd door Sir Yehudi Menuhin gecreëerd met de bedoeling beginnende musici de mogelijkheid te bieden op concerten op te treden om aldus kwaliteitsuitvoeringen te brengen op plaatsen waar dit tevoren nooit gebeurde zoals in hospitalen, fabrieken, hotels, tehuizen voor ouderen, herstellenden, gehandicapten, enz. Dit werd ervaren als de praxis van het humanisme.

Koninklijke steun

Denise Tolkowsky was meermaals eredame van Koningin Fabiola. Bovendien bezocht de Koningin herhaalde keren en met intense belangstelling het Fonds Alex de Vries.

Begraafplaats

Bij haar overlijden in 1991 worden de activiteiten niet verder gezet en wordt het Fonds opgeheven. Zij is begraven op de begraafplaats Schoonselhof (Perk R, rij 4).

Kinderen van het Fonds

Talrijke 'Kinderen van het Fonds' groeiden uit tot betekenisvolle musici. Onder de voormalige beschermelingen van het Fonds vinden we:

• Mark Drobinsky, cello
• Mikhail Faerman, piano
• Maria Meerovich, piano
• Amira Metodieva, harp
• Meiko Miyazawa, piano
• Miltos Mumulides, klarinet
• Kuniko Nagata, viool
• Luis Quezada, viool
• Henry Raudales, viool
• Galina Stamenova, viool
• Michiko Tsuda, piano
• Cecil Vidal, viool

Voornaamste werken

• Balletten:
  • Van ’t Kwezelke, (1931)
  • Le Jeu du Coeur;
  • Van Aarde en Mensen.
• Vocale muziek: Het Kamp, voor mezzo sopraan en kamerorkest op tekst van Marcel Coole, (1939)
• Talrijke liederen met pianobegeleiding;
• Voor Kamerorkest: Adagio voor snaren;
• Hulde aan Bela Bartok voor fluit viool, piano en slagwerk, 1950.
• Voor piano:
  • Sonatine
  • Rhythmic
  • Etudes
  • Preludes
  • Concerto voor piano en orkest, (1958)
  • Variaties op een Russisch thema, (1961)

Externe link

Mina Bolotine

Elisa Anna Kennes