Ascese

Ascese (van het Griekse ἄσκησις, askèsis = oefening, training) is het streven naar of het beoefenen van een reine levenswandel door de eigen hartstochten en begeerten te beteugelen en zelftucht toe te passen. Ascese in de huidige betekenis kan gepaard gaan met zelfkastijding.

In India werd ascese waarschijnlijk al sinds tenminste 1500 voor Christus gepraktiseerd.

Het woord is afgeleid van het Griekse werkwoord ἀσκεῖν: oefenen. In de oudheid betekende het in Griekenland oorspronkelijk de training van atleten. Daarna werd het begrip uitgebreid tot de beoefening van wijsheid, deugd en vroomheid (zie o.m. de Stoa). In religieuze zin is het het streven naar beheersing of onderdrukking van natuurlijke behoeften om tot een vorm van reinheid te komen. Vasten en seksuele onthouding zijn in die zin vormen van ascese.

De doelen van een ascetische levenshouding kunnen verschillen. Het kan een vorm van boetedoening zijn, zichzelf offeren aan een godheid, een middel tot discipline voor het geestelijk leven, het verkrijgen van bovennatuurlijke krachten of het verwerven van verdienste voor het hiernamaals. Ook kan het zijn dat men het (eigen) lichaam of dit bestaan zelf slecht of waardeloos acht en de versterving zoekt.

In de bijbel is ascese geen doel op zich, aangezien de schepping als goed wordt voorgesteld en de mens daarin geen minderwaardig wezen is. Wel wordt in het Nieuwe Testament matigheid gepredikt. Het christendom kende echter wel (soms extreme) vormen van ascese zoals het kluizenaars- en kloosterbestaan, gebaseerd op geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid. Men heeft ascese veelal ook in verband gebracht met de gnosis. Sommige gnostische geschriften zijn inderdaad ascetisch gekleurd. De ascese was in sommige groeperingen populair, doch niet overal en in iedere gnostische beweging. Ook nu nog komt in verschillende culturen zelfkastijding voor als vorm van ascese.