Amp Smit

Antonie Theodorus (Amp) Smit (Utrecht, 6 mei 1903 – Amsterdam, 25 maart 1976) was een veelzijdig Nederlands kunstenaar. Hij begon als tekenaar en decorateur, maar ontplooide zich al snel tot dichter, plateelschilder en –ontwerper, beeldhouwer, grafisch ontwerper, etaleur, emailleur, houtskooltekenaar en schilder (olieverf en aquarel)

Levensloop

Jeugd en studie

Amp Smit is geboren in Utrecht op 6 mei 1903 als Antonie Theodorus Smit. Zijn vader, Anton Smit, was tekenleraar, leidde een schildersbedrijf en werkte als vaste winkeldecorateur bij de Firm De Gruyter.

In zijn jeugd was Amp Smit een zorgenkindje; hij heeft amper de Spaanse griep overleefd.

Amp Smit volgde een opleiding aan de Kunstnijverheidsschool in Utrecht en het Instituut Piersma; de Lerarenopleiding voor Lagere en Middelbare Aktes voor Hand- en Decoratief Tekenen. Hij vervolgde zijn opleidng op de Rijksakademie van beeldende kunsten (1920-1922). Hij kwam in contact Antoon Derkinderen die de Rijksacademie leidde en inspireerde.

Tijdens zijn studie heeft Amp Smit enkele wanddecoraties ontworpen en uitgevoerd voor onder andere Theater Tuschinski in Amsterdam en Hotel L'Europe in Utrecht. Ook ontwierp hij glas- en loodramen en tegeltableaus voor De Gruyter en Krasnapolsky. Amp Smit volgde tevens lessen kostuumleer.

Carriere tot 1930

In Amps werk uit de periode tot 1930 zijn talloze inspiraties en stijlen zichtbaar. Invloed op Smit hadden Derkinderen, Jan Toorop, Willem van Konijnenburg en R.N. Roland Holst. Hij kreeg in de periode tevens belangstelling voor de onderwijshervormer Kees Boeke en stromingen als de theosofie en nam deel aan kampen van Krishnamurti in 1919 in Ommen. Stilistisch voelde hij zich bovendien verwant met de Amsterdamse school hetgeen vooral tot uiting kwam in zijn grafisch werk. Vanwege zijn interesse in klederdrachten besloot hij een studiereis naar Spakenburg te maken. Hij portretteerde daar een groot deel van de bevolking, veelal vissers, in houtskool. Zijn expositie van dit werk in 1927 was zeer succesfol, ook financieel.

Hij kreeg geregeld opdrachten voor De Gruyter, zoals tegeltableaus, en ontwierp daarnaast glas- en loodramen. De ontwerpen voor de wanden van Hotel L’Europe in Utrecht maakte in 1928 sprankelden van exotisme en hadden een esoterische en erotische ondertoon.

Smit werkte en studeerde ook in het buitenland. Hij verbleef in Parijs en Antwerpen en later in Berlijn, waar hij zich inschreef aan de Kunstakademie Am Knie. Hij werkte in Berlijn aan muurschilderingen voor een bioscoop in de Uhlandstrasse en maakte reclameschilderingen op straatmuren. Om meer inkomen te hebben om met zijn in Berlijn gevonden vrouw te kunnen trouwen, werkte hij in Nederland bij o.a. Dirk-Jan van der Laan. Ook ontwierp hij in 1929 glas- en loodramen voor Krasnapolsky en werkte hij als schilder in Tuschinsky. In 1929 vestigde hij zich met zijn geliefde in Reewijk.

Op aanraden van zijn vader zocht hij vast werk en vond dit bij de Goudse plateelfabriek Zuid-Holland. waar hij ging werken op de ontwerpafdeling. Op bestaande modellen paste hij verschillende technieken uit het decorateursvak toe. Hij gebruikte sjablonen in combinatie met spuit- en spatwerk. De decoraties zijn het best te omschrijven als abstract, mystiek maar ook ritmisch. De korte tijd dat hij werkzaam was in de fabriek (maart 1929- oktober 1930) zijn het best te omschrijven als een creatieve explosie. Hij ontwierp ook zelf modellen van vazen, kandelaars en sculpturen en beschilderde en ontwiep patronen. Door de crisis moest Amp vertrekken bij het bedrijf. Na zijn vertrek werden zijn modellen nog lange tijd geproduceerd en zijn werk uit die periode is nu een geliefd verzamelobject van plateelaardewerk.

Ontwikkeling na 1930

Amp Smit woonde na zijn ontslag bij Plateelbakkerij Zuid Holland in Bilthoven samen met zijn vrouw Gretchen Weese en hun eerste zoon Antonie Gunther Hij voerde veel portretopdrachten uit, gaf tekenles en modelleerde. Uiteindelijk verhuisde hij vlak voor de oorlog (1939) naar Amsterdam.

Hij weigerde zich gedurende de Tweede Wereldoorlog in te schrijven bij de ‘Kultuurkamer’, wat door het nationaalsocialistische regime voor beroepskunstenaars verplicht gesteld werd. Smit heeft in de oorlogsjaren gewerkt als reclameontwerper en etaleur bij de levensmiddelenfirma Zijlstra in Amsterdam.

De de oorlog begon Smit bij gebrek aan een atelier thuis met het emailleren van voorwerpen en plaquettes. Ook maakte hij houtskooltekeningen, getekend op krantenpapier. Hij huurde in 1948 een eigen atelier in de Van Der Hoopstraat in Amsterdam en begon twee jaar later (1950) met olieverf te schilderen. Hij trainde zichzelf om met zijn linkerhand te gaan schilderen, omdat zijn rechterhand inmiddels te zeer ging beven door de ziekte van Parkinson. Hierdoor ontstond een andere stijl, waarbij hij o.a. geïnspireerd werd door Picasso, Chagall en Fernand Léger.

Ook maakte hiju kleine aquarellen die via Amsterdamse kunsthandels werden verkocht. Hij werd lid van de kunstenaarsverenigingen Arti et Amicitiae, De Onafhankelijke, De Stuwing, en St. Lucas, waar hij geregeld exposeerde.

Hij exposeerde veel op tentoonstellingen en won in 1956 de eerste prijs voor de schilderkunst van het Unesco Centrum Nederland vamwege het 10-jarig bestaan. Tot zijn dood in 1976 bleef Amp Smit beroepskunstenaar.

Levensfilosofie

'Eenvoud is onuitputtelijk' is een uitspraak van Krishnamurti en is typerend voor de kunstenaar Amp Smit. Gedurende zijn leven heeft hij een onuitputtelijke inspiratie gehad en die kenmerkt zich door de hoeveelheid kunstwerken die hij gemaakt heeft. Zijn werk heeft als onderwerp De Mens in al zijn dagelijkse bezigheden.

Kunstvormen en technieken

Smit beoefende de volgende kunstvormen en beroepen:

Tentoonstellingen

• Vanaf 1950 Arti et Amicitiae; Amsterdam
• 1952 Arti; Nobelstraat 27; Utrecht
• 1956 Oudemanhuispoort; Leiden
• 1957 De Kelder; Hilversum
• 1957 Lustrum studentenvereniging Catena; Leiden
• 1959 De Groene Fles; Almelo
• 1960 Guildhall Galaries; Chicago; USA
• 1967 Gemeentehuis; Weesp
• 1970 Architect Zandstra; Amsterdam
• 1975 Museum ‘t Coopmanshuys; Franeker
• 2016 Museum Gouda; Gouda
• Talloze groepstentoonstellingen van o.a. Arti et Amicitiae; St. Lucas; De Stuwing; De Onafhankelijken.

Bronnen en literatuur

• Pieter Scheen Lexicon deel 2 pag. 358
• C.A. Scharten 1996 pag. 130
• P.M.J.E. Jacobs 2000 deel5 pag 435
• Brievenboek “Kleine Liebe ist Grosse Liebe” 2010
• Monografie van Jan Juffermans 1975
• RKD; Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis Den Haag
• Vormen uit Vuur; Tijdschrift nr. 230 (?????)
• Website Amp Smit; [1]