Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Adolphe Quetelet: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Niet-bestaande bestanden verwijderd)
Geen bewerkingssamenvatting
 
Regel 1: Regel 1:
'''Lambert ''Adolphe'' Jacques Quetelet''' ([[Gent]], [[22 februari]] [[1796]] – [[Brussel-Stad|Brussel]], [[17 februari]] [[1874]]) was een [[België|Belgisch]] [[astronomie|astronoom]], [[wiskunde|wiskundige]], [[statistiek|statisticus]] en [[sociologie|socioloog]]. Hij was een van de eersten die statistische methoden in de [[sociale wetenschappen]] toepaste.
'''Lambert ''Adolphe'' Jacques Quetelet''' ([[Gent]], [[22 februari]] [[1796]] – [[Brussel (stad)|Brussel]], [[17 februari]] [[1874]]) was een [[België|Belgisch]] [[astronomie|astronoom]], [[wiskunde|wiskundige]], [[statistiek|statisticus]] en [[sociologie|socioloog]]. Hij was een van de eersten die statistische methoden in de [[sociale wetenschappen]] toepaste.


==Algemeen==
==Algemeen==
Quetelet ontving een [[doctoraat]] in de wiskunde in 1819 van de [[universiteit van Gent]]. Kort daarna wist hij de hoogwaardigheidsbekleders en donateurs te overtuigen een [[sterrenwacht]] te bouwen in [[Brussel-Stad|Brussel]]. Hij werd de eerste directeur. De sterrenwacht zou later verhuizen naar [[Ukkel]] en herdoopt worden tot [[Koninklijke Sterrenwacht van België]]. Quetelet verrichtte pionierswerk in de studie van [[Meteoor|meteoren]]. Tot dan hadden de meeste astronomen meteoren beschouwd als een [[Aardatmosfeer|atmosferisch]] verschijnsel dat buiten hun vakgebied lag.
Quetelet ontving een [[doctoraat]] in de wiskunde in 1819 van de [[universiteit van Gent]]. Kort daarna wist hij de hoogwaardigheidsbekleders en donateurs te overtuigen een [[sterrenwacht]] te bouwen in [[Brussel-Stad|Brussel]]. Hij werd de eerste directeur. De sterrenwacht zou later verhuizen naar [[Ukkel]] en herdoopt worden tot [[Koninklijke Sterrenwacht van België]]. Quetelet verrichtte pionierswerk in de studie van [[Meteoor|meteoren]]. Tot dan hadden de meeste astronomen meteoren beschouwd als een [[Aardatmosfeer|atmosferisch]] verschijnsel dat buiten hun vakgebied lag. In 1836 gaf Quetelet leiding aan een project van de regering van het jonge België om met behulp van [[meridiaanlijn]]en te komen tot een meer geordende tijdrekening op basis van de lokale [[middelbare zonnetijd]].
In 1836 gaf Quetelet leiding aan een project van de regering van het jonge België om met behulp van [[meridiaanlijn]]en te komen tot een meer geordende tijdrekening op basis van de lokale [[middelbare zonnetijd]].


De (destijds nieuwe) wetenschap van [[kansrekening]] en [[statistiek]] werd in die tijd vooral in de [[astronomie]] toegepast, om zo afwijkingsfouten te kunnen schatten. Quetelet behoorde met [[Francis Galton]] tot de eersten die wiskundige en statistische methoden in de sociale wetenschappen toepasten. Hij was zich bewust van de overweldigende complexiteit van sociale fenomenen en de vele [[variabele]]n waar metingen naar dienden te worden verricht. Zijn doel was de statistische regels te begrijpen die ten grondslag lagen aan deze fenomenen, bijvoorbeeld criminaliteitscijfers, huwelijkssluitingen en zelfmoordpercentages. Hij gebruikte grafieken om de gegevens van Frankrijk en België te vergelijken. Hij was vermoedelijk de eerste die grafieken gebruikte voor het weergeven van frequentieverdelingen.<ref>[http://www.fi.uu.nl/wiskrant/artikelen/hist_grafieken/quetelet/quetelet.html Adolphe Quetelet], Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht</ref> Deze ideeën waren behoorlijk controversieel in die tijd. De grootste kritiek was dat het tegen het concept van [[vrije wil]] in ging. In 1846 zette hij in België een moderne volkstelling op, die meer deed dan alleen mensen tellen, nadat hij eerder meewerkte aan de publicatie van de volkstelling in Nederland van 1830.<ref name="abs facts">[http://www.absolutefacts.nl/wetenschap/data/queteletadolphe1796.htm Adolphe Quételet (1796-1874)], Absolute Facts</ref>
De (destijds nieuwe) wetenschap van [[kansrekening]] en [[statistiek]] werd in die tijd vooral in de [[astronomie]] toegepast, om zo afwijkingsfouten te kunnen schatten. Quetelet behoorde met [[Francis Galton]] tot de eersten die wiskundige en statistische methoden in de sociale wetenschappen toepasten. Hij was zich bewust van de overweldigende complexiteit van sociale fenomenen en de vele [[variabele]]n waar metingen naar dienden te worden verricht. Zijn doel was de statistische regels te begrijpen die ten grondslag lagen aan deze fenomenen, bijvoorbeeld criminaliteitscijfers, huwelijkssluitingen en zelfmoordpercentages. Hij gebruikte grafieken om de gegevens van Frankrijk en België te vergelijken. Hij was vermoedelijk de eerste die grafieken gebruikte voor het weergeven van frequentieverdelingen.<ref>[http://www.fi.uu.nl/wiskrant/artikelen/hist_grafieken/quetelet/quetelet.html Adolphe Quetelet], Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht</ref> Deze ideeën waren behoorlijk controversieel in die tijd. De grootste kritiek was dat het tegen het concept van [[vrije wil]] in ging. In 1846 zette hij in België een moderne volkstelling op, die meer deed dan alleen mensen tellen, nadat hij eerder meewerkte aan de publicatie van de volkstelling in Nederland van 1830.<ref name="abs facts">[http://www.absolutefacts.nl/wetenschap/data/queteletadolphe1796.htm Adolphe Quételet (1796-1874)], Absolute Facts</ref>


Quetelets invloedrijkste boek was ''Sur l'homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale'', gepubliceerd in [[1835]]. Hierin is sprake van het begrip "de gemiddelde mens" (''l'homme moyen''). Deze fictieve persoon wordt gekarakteriseerd door de gemiddelde waarden van alle gemeten variabelen die aan menselijk gedrag ten grondslag liggen.
Quetelets invloedrijkste boek was ''Sur l'homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale'', gepubliceerd in [[1835]]. Hierin is sprake van het begrip ’de gemiddelde mens’ (''l’homme moyen''). Deze fictieve persoon wordt gekarakteriseerd door de gemiddelde waarden van alle gemeten variabelen die aan menselijk gedrag ten grondslag liggen.


Quetelet is ook bekend vanwege zijn introductie van de [[body mass index]] (ook wel [[Queteletindex]] genoemd). Verder was Quetelet een van de bezielers van de [[ULB]], samen met [[Auguste Baron]] en [[Pierre-Théodore Verhaegen]]. Tot slot was hij gedurende veertig jaar secretaris van ''l'Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique''. Als eerbetoon kreeg zijn standbeeld dan ook een prominente plaats aan het [[Academiënpaleis]].
Quetelet is ook bekend vanwege zijn introductie van de [[body mass index]] (ook wel Queteletindex genoemd). Verder was Quetelet een van de bezielers van de [[ULB]], samen met [[Auguste Baron]] en [[Pierre-Théodore Verhaegen]]. Tot slot was hij gedurende veertig jaar secretaris van ''l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique''. Als eerbetoon kreeg zijn standbeeld dan ook een prominente plaats aan het [[Academiënpaleis]].


In 1841 nam Quetelet het initiatief voor de oprichting van de Centrale Commissie voor de Statistiek, die werd opgevolgd door de Hoge Raad voor de Statistiek, het eerste grote openbare statistische instituut ter wereld.<ref name="abs facts" /><ref name="statbel">[https://web.archive.org/web/20141227194134/http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/organisatie/statbel/quetelet/moderne_statistiek/ Grondlegger van de moderne statistiek], Statistics Belgium</ref>
In 1841 nam Quetelet het initiatief voor de oprichting van de Centrale Commissie voor de Statistiek, die werd opgevolgd door de Hoge Raad voor de Statistiek, het eerste grote openbare statistische instituut ter wereld.<ref name="abs facts" /><ref name="statbel">[https://web.archive.org/web/20141227194134/http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/organisatie/statbel/quetelet/moderne_statistiek/ Grondlegger van de moderne statistiek], Statistics Belgium</ref>
Regel 30: Regel 29:
*''Histoire des sciences mathématiques et physiques chez les Belges'', Brussel ([[1864]])
*''Histoire des sciences mathématiques et physiques chez les Belges'', Brussel ([[1864]])
*''Science mathématiques et physiques chez les Belges au commencement du 19e siècle'', Brussel ([[1866]])
*''Science mathématiques et physiques chez les Belges au commencement du 19e siècle'', Brussel ([[1866]])
*''Sur l'homme et le développement de ses facultés, ou essai de physique sociale'', 2 dl. [[Parijs]] ([[1835]])
*''Sur l’homme et le développement de ses facultés, ou essai de physique sociale'', 2 dl. [[Parijs]] ([[1835]])
*''Lettre au duc régnant du Saxe-Coburg sur la théorie des probabilitités'', Brussel ([[1846]])
*''Lettre au duc régnant du Saxe-Coburg sur la théorie des probabilitités'', Brussel ([[1846]])
*''Du système sociale et des lois qui le régissent'', Parijs ([[1848]])
*''Du système sociale et des lois qui le régissent'', Parijs ([[1848]])
*''L'anthropométrie ou le mesure des differentes facultés de l'homme'', Brussel ([[1871]])
*''L’anthropométrie ou le mesure des differentes facultés de l’homme'', Brussel ([[1871]])
*''[http://books.google.be/books?id=jhYOAAAAQAAJ&printsec=frontcover Annuaire de l'Observatoire]'', ([[1834]] ff.), Tijdschrift onder zijn leiding (verschillende jaargangen full text online raadpleegbaar bij [[Google Books]])
*''[http://books.google.com/books?id=jhYOAAAAQAAJ&printsec=frontcover Annuaire de l’Observatoire]'', ([[1834]] ff.), Tijdschrift onder zijn leiding (verschillende jaargangen full text online raadpleegbaar bij [[Google Books]])


== Externe links ==
== Externe links ==
*[https://web.archive.org/web/20141227164524/http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/organisatie/statbel/quetelet/ Adolphe Quetelet] ([[Nationaal Instituut voor de Statistiek|NIS]])
*[https://web.archive.org/web/20141227164524/http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/organisatie/statbel/quetelet/ Adolphe Quetelet] ([[Nationaal Instituut voor de Statistiek|NIS]])
*[http://famousbelgians.net/quetelet.htm famousbelgians.net]
*[http://famousbelgians.net/quetelet.htm famousbelgians.net]
 
{{Commonscat|Adolphe Quételet}}
{{Appendix}}
{{Appendix}}
 
{{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q20012|DBNL=quet002|LCCN=n/50/050539}}
{{Commonscat|Adolphe Quételet}}
{{DEFAULTSORT:Quetelet, Ad}}
{{DEFAULTSORT:Quetelet, Ad}}
[[Categorie:Belgisch astronoom]]
[[Categorie:Belgisch astronoom]]
Regel 51: Regel 49:
[[Categorie:Belgisch persoon in de 19e eeuw]]
[[Categorie:Belgisch persoon in de 19e eeuw]]
[[Categorie:Belgisch systeemwetenschapper]]
[[Categorie:Belgisch systeemwetenschapper]]
{{kiem}}

Huidige versie van 29 nov 2020 om 16:26

Lambert Adolphe Jacques Quetelet (Gent, 22 februari 1796Brussel, 17 februari 1874) was een Belgisch astronoom, wiskundige, statisticus en socioloog. Hij was een van de eersten die statistische methoden in de sociale wetenschappen toepaste.

Algemeen

Quetelet ontving een doctoraat in de wiskunde in 1819 van de universiteit van Gent. Kort daarna wist hij de hoogwaardigheidsbekleders en donateurs te overtuigen een sterrenwacht te bouwen in Brussel. Hij werd de eerste directeur. De sterrenwacht zou later verhuizen naar Ukkel en herdoopt worden tot Koninklijke Sterrenwacht van België. Quetelet verrichtte pionierswerk in de studie van meteoren. Tot dan hadden de meeste astronomen meteoren beschouwd als een atmosferisch verschijnsel dat buiten hun vakgebied lag. In 1836 gaf Quetelet leiding aan een project van de regering van het jonge België om met behulp van meridiaanlijnen te komen tot een meer geordende tijdrekening op basis van de lokale middelbare zonnetijd.

De (destijds nieuwe) wetenschap van kansrekening en statistiek werd in die tijd vooral in de astronomie toegepast, om zo afwijkingsfouten te kunnen schatten. Quetelet behoorde met Francis Galton tot de eersten die wiskundige en statistische methoden in de sociale wetenschappen toepasten. Hij was zich bewust van de overweldigende complexiteit van sociale fenomenen en de vele variabelen waar metingen naar dienden te worden verricht. Zijn doel was de statistische regels te begrijpen die ten grondslag lagen aan deze fenomenen, bijvoorbeeld criminaliteitscijfers, huwelijkssluitingen en zelfmoordpercentages. Hij gebruikte grafieken om de gegevens van Frankrijk en België te vergelijken. Hij was vermoedelijk de eerste die grafieken gebruikte voor het weergeven van frequentieverdelingen.[1] Deze ideeën waren behoorlijk controversieel in die tijd. De grootste kritiek was dat het tegen het concept van vrije wil in ging. In 1846 zette hij in België een moderne volkstelling op, die meer deed dan alleen mensen tellen, nadat hij eerder meewerkte aan de publicatie van de volkstelling in Nederland van 1830.[2]

Quetelets invloedrijkste boek was Sur l'homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale, gepubliceerd in 1835. Hierin is sprake van het begrip ’de gemiddelde mens’ (l’homme moyen). Deze fictieve persoon wordt gekarakteriseerd door de gemiddelde waarden van alle gemeten variabelen die aan menselijk gedrag ten grondslag liggen.

Quetelet is ook bekend vanwege zijn introductie van de body mass index (ook wel Queteletindex genoemd). Verder was Quetelet een van de bezielers van de ULB, samen met Auguste Baron en Pierre-Théodore Verhaegen. Tot slot was hij gedurende veertig jaar secretaris van l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique. Als eerbetoon kreeg zijn standbeeld dan ook een prominente plaats aan het Academiënpaleis.

In 1841 nam Quetelet het initiatief voor de oprichting van de Centrale Commissie voor de Statistiek, die werd opgevolgd door de Hoge Raad voor de Statistiek, het eerste grote openbare statistische instituut ter wereld.[2][3]

Verder heeft hij samen met de naar België uitgeweken Franse wiskundige Germinal Pierre Dandelin, de zogenaamde stelling van Quetelet-Dandelin geformuleerd, ook wel de Belgische stelling genoemd. Deze stelling legt het verband tussen de verschillende soorten kegelsneden enerzijds en de stand van het vlak en de openingshoek van de kegel waarmee ze geconstrueerd worden anderzijds.

Trivia

  • Hij eindigde in 2005 op nr. 86 in de Vlaamse versie voor De Grootste Belg.
  • Aan het begin van het academiejaar 2006-2007 werd de nieuwe aula van de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Gent naar Adolphe Quetelet vernoemd.
  • Een van de grote vergaderzalen van Eurostat in Luxemburg is naar hem genoemd. De stad Gent heeft een Lambert Queteletstraat, en ook de gemeenten Edegem, Seneffe en Sint-Joost-ten-Node hebben straten naar hem genoemd.
  • Op de Koornmarkt in Gent is aan de gevel van zijn geboortehuis in 1947 een gedenkplaat aangebracht.
  • Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van zijn overlijden verkochten de Belgische posterijen in 1974 een zegel van 10 frank met zijn beeltenis.
  • Hij gaf les aan de Koninklijke Militaire School te Brussel
  • Tot in de jaren 1980 had de faculteit wetenschappen van de universiteit Gent één leerstoel die bevoegd was voor zowel sterrenkunde als kansrekening.

Werk van Quetelet

  • Astronomie élémentaire, 2 dl. Brussel (1826)
  • Positions de Physique, 3 dl. Brussel (1834)
  • Sur le climat de la Belgique. 2 dl. Brussel (1849-57)
  • Histoire des sciences mathématiques et physiques chez les Belges, Brussel (1864)
  • Science mathématiques et physiques chez les Belges au commencement du 19e siècle, Brussel (1866)
  • Sur l’homme et le développement de ses facultés, ou essai de physique sociale, 2 dl. Parijs (1835)
  • Lettre au duc régnant du Saxe-Coburg sur la théorie des probabilitités, Brussel (1846)
  • Du système sociale et des lois qui le régissent, Parijs (1848)
  • L’anthropométrie ou le mesure des differentes facultés de l’homme, Brussel (1871)
  • Annuaire de l’Observatoire, (1834 ff.), Tijdschrift onder zijn leiding (verschillende jaargangen full text online raadpleegbaar bij Google Books)

Externe links

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Adolphe Quételet op Wikimedia Commons.

rel=nofollow

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Adolphe Quetelet, Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht
  2. 2,0 2,1 Adolphe Quételet (1796-1874), Absolute Facts
  3. º Grondlegger van de moderne statistiek, Statistics Belgium
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow