Landelijk Kunstenaars Genootschap de Ploegh

Landelijk Kunstenaars Genootschap de Ploegh is een vereniging met ruim 100 leden en een galerie in Amersfoort, gevestigd in Cultuurhuis naast Flint. Zie voor informatie over de huidige vereniging, organisatie, leden en exposities www.deploegh.nl. De vereniging is ontstaan in 1975 uit een fusie van het Amersfoorts Kunstenaars Genootschap (AKG opgericht in 1934) en Kunstenaarsgroep De Ploegh (opgericht in 1945).

Amersfoorts Kunstenaars Genootschap 1934 -1975

Het Amersfoortsch Kunstenaars Gilde (vanaf 1945 Genootschap) bestaat vóór de oorlog uit ongeveer 30 á 40 kunstenaars. Min of meer bekende namen van leden uit die tijd zijn de schilders Jacob Nieweg, Willem van Dam, Albert Fiks, Greet Feuerstein, Edith Pijpers en Sara van Heukelom, de glaskunstenaar Andries Copier en de keramist Chris Lanooy. Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, wordt exposeren moeilijker en vanaf april 1942 worden er helemaal geen tentoonstellingen meer gehouden. Na de oorlog hervat het AKG zijn activiteiten. In de loop van de jaren groeit het ledenaantal fors en wordt de herkomst ervan steeds landelijker. In 1974 telt de vereniging 85 leden, onder wie slechts vijf uit Amersfoort, verreweg de meeste kunstenaars komen uit Amsterdam en Utrecht. Tot het Genootschap treden ook steeds meer beeldhouwers toe, onder wie inmiddels bekende namen als Pieter d'Hondt, Nic Jonk, Hans Bayens, Frank Letterie, Arie Teeuwisse en Jan Meefout.

Kunstenaarsgroep De Ploegh 1945-1975

Kunstenaarsgroep De Ploegh wordt najaar 1945 opgericht door een groep jonge Amersfoorters die elkaar in de oorlog gevonden hadden in het illegale bestaan als kunstenaar. Oprichters zijn Max Keuris, Toon Tieland en Johan (die Joop genoemd werd) Traarbach. Ze kiezen voor de naam De Ploegh, met een h op het eind om de groep niet te verwarren met de al veel langer bestaande Groningse kunstenaarsvereniging De Ploeg. De groep bestaat een jaar na de oorlog uit 12 schilders die zich afzetten tegen het AKG, dat bekend staat als een tamelijk gesloten club die strenge academische kwaliteitsnormen hanteert, terwijl de Ploegh-jongeren autodidact zijn en wat moderner en progressiever dan de leden van het AKG. Dat is ook een van de belangrijkste redenen dat een samenwerking tussen beide groepen, iets wat de gemeente Amersfoort erg graag wil, maar moeizaam van de grond komt. Het ledental van De Ploegh stijgt in de loop van de jaren '50 en begin '60 snel naar 39 leden in 1964 ( 16 uit Amersfoort en 23 'van buiten'), onder wie nieuwe namen als de schilder Engelbert L'hoëst en de glazenier Alex Luigjes sr.

Beide verenigingen hebben een eigen expositieruimte en met elkaar samenwerken, mogelijk zelfs fuseren, ligt nog steeds gevoelig. In 1959 wordt in Amersfoort het Rietveldpaviljoen opgeleverd en daarin wordt de eerste kunsthal van Nederland gevestigd: De Zonnehof. Beide kunstenaarsverenigingen mogen daarin jaarlijks ieder een grote ledententoonstelling houden. Als de gemeente in 1974 De Zonnehof niet meer twee keer per jaar voor deze exposities wil afstaan en de subsidie daarvoor dreigt in te trekken, komt de fusie toch van de grond en ontstaat op 1 maart 1975 het Amersfoorts Kunstenaars Genootschap de Ploegh.

Amersfoorts Kunstenaars Genootschap de Ploegh 1975-2013

De expositieruimte, het Ploeghhuis op Muurhuizen 159, blijkt al gauw te klein en de twee- tot driewekelijks wisselende tentoonstellingen vragen zoveel werk dat het bestuur besluit een betaalde galeriehouder aan te stellen. Vanaf 1979 zijn het er zelfs twee: Ellen Heilijgers en Margot Fretz. Zij professionaliseren de administratie en de documentatie, activeren de leden en verzorgen stockpresentaties op de nieuwe locatie Grote Spui 13. Ook het bestuur wordt geprofessionaliseerd, o.a. met de invoering van een planning- en controlcyclus en de positionering van een onafhankelijke ballotagecommissie. De verkoop groeit door de nieuwe aanpak, maar zeker ook als gevolg van nieuwe initiatieven van de overheid die in de jaren '80 steeds meer geld in beeldende kunst steekt, o.a. door de stichting van een netwerk van artotheken per provincie. In Amersfoort komt er ook een artotheek die voor de opbouw van een uitleencollectie veel werken koopt uit de stockpresentaties van AKG de Ploegh. In 1984 besluit het bestuur in te gaan wonen bij Museum Flehite. De huurprijs is lager dan op de Grote Spui en de mogelijkheden tot museale samenwerking zijn aantrekkelijk. Burchard Elias, directeur van Museum Flehite, en Margot Fretz, inmiddels directeur van Galerie de Ploegh, organiseren in de periode tot 2004 samen vrijwel jaarlijks een grote solotentoonstelling in het museum met een overzicht van het werk van een belangrijk AKG de Ploegh-lid. Daarnaast organiseren ze samen nog een flink aantal thematentoonstellingen. Meteen vanaf de intrek in 1984 wordt met een, naar later blijkt, zeer succesvol project gestart: de Grafiekmanifestatie. Onder de titel 'Grafiek voor 95 piek' biedt elke deelnemende kunstenaar van AKG de Ploegh een grafisch werk aan voor de kleine prijs van 95 gulden. Al vrij snel wordt het 'Grafiek voor 100 piek' en zo komt er elk jaar wel een klein bedrag bij. In 2023 is de veertigste Grafiekmanifestatie (die inmiddels Prints & Multiples heet en de aanbiedingsprent € 155 kost) gehouden en deze manifestatie is nog steeds een groot succes, waarvoor kunstliefhebbers uit het hele land naar Amersfoort afreizen.

Ook met De Zonnehof, het museum voor moderne en eigentijdse kunst in Amersfoort, wordt samengewerkt, in de jaarlijkse ledenexpositie en in een aantal thematentoonstellingen. Verder stond en staat Galerie de Ploegh jaarlijks op diverse beurzen, waarvan de Affordable Art Fair in Amsterdam vanaf 2011 een vaste is.

In de loop van 2002 ontstaat door een beleidswijziging van het bestuur van Museum Flehite een 'conflict of interest' met Galerie de Ploegh. Museum Flehite wil voortaan zelf kunst gaan verkopen en de commerciële activiteiten van de galerie overnemen. De Ploegh wil alleen samenwerken op basis van gelijkwaardigheid. De beide besturen komen er niet uit en Galerie de Ploegh verhuist in 2004 noodgedwongen naar De Hazelaar in Soest. Daar verblijft de Galerie tot 2015, het jaar waarin De Ploegh terugkeert naar de stad waar het allemaal begonnen is: Amersfoort. De galerie bevindt zich in Cultuurhuis naast Flint. Zie voor informatie over de huidige vereniging, organisatie, leden en exposities www.deploegh.nl

Bronnen

• Palet van de 20ste eeuw. Honderd jaar beeldende kunst in Amersfoort door Burchard Elias en Lex van de Haterd, Amersfoort 2013, p. 67-75 en p. 108-153.
• 75 jaar De Ploegh door Lex van de Haterd, Amersfoort 2021, p. 5-13.