Rob Graafland

Jhr. Robert Archibald Antonius Joan (Rob) Graafland (Maastricht, 26 november 1875 – Heerlen, 28 april 1940) was een Nederlandse kunstschilder.

Jeugd en opleiding

Zijn vader, Jonkheer Joan Graafland, was commissionair - bankier, maar eveneens een heraldicus die twee geïllustreerde boekwerken publiceerde: "Limburgsche Wapens" in samenwerking met J.M.v.d. Venne, en "Encyclopédie Héraldique", zowel in Frans als in Nederlands, dat na zijn overlijden door H. Stalins voor de druk gereed werd gemaakt. Tevens brandschilderde Johan houten wapenborden met behulp van brandstift en kleuren.

In 1890 verhuisde het gezin Graafland van Maastricht naar Amsterdam waar Rob tegelijkertijd de Rijks Normaalschool voor Teekenonderwijzers en de Quellinusschool doorliep. Vervolgens liet hij zich in 1895 aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam inschrijven. Zijn leermeesters waren de professoren Augustus Allebé en Carel Dake.

Leraarschap

Na zijn studie keerde Graafland in 1898 naar Maastricht terug als tekenleraarnaar aan het Stadstekeninstituut aldaar. Zijn twee collega's waren de beeldhouwer Frans van de Laar en Willem Sprenger. Er was in die dagen weinig of geen cultureel leven in Maastricht. Behalve schilderkunst doceerde Rob Graafland ook muziek en literatuur. De gebroeders Mathias en Pierre Kemp raakten hierdoor met de "kleengedichten" van Guido Gezelle bekend, hetgeen een grote invloed op hun literaire ontwikkeling zou hebben.

Zondagsschilderschool

Het Stadsteekeninstituut voegde in 1902 een schildercursus aan haar opleiding toe, de Zondagsschool voor Decoratieve Kunsten (Zondagsschilderschool), en Graafland werd als leraar aangesteld die de meest talentvolle leerlingen uitkoos. Onder hen bevonden zich o.a. Edmond Bellefroid, Jean Grégoire, Charles Hollman, Han Jelinger en Henri Jonas. In de winter schilderden Graafland en zijn leerlingen in de Augustijnerkerk, in de zomer schilderden ze in de natuur "en plein air". Vanaf 1911 schilderden ze in de Italiaanse tuin van Graafland op Sint Pieter nabij Maastricht.

Huwelijk en inspiratie

Datzelfde jaar trad Graafland in het huwelijk met Maria Duquesne. Op hun huwelijksreis bezocht het echtpaar o.a. Italië, een land dat Graafland hogelijk zou inspireren. In 1903 werd een dochter Suzanna geboren en in 1906 een zoon Charles. Datzelfde jaar, 1906, vertrok Graafland naar Amerika Hij reisde alleen en het was zijn doel Amerikaanse kunstbroeders te ontmoeten. Het kan zijn dat Graafland met Antoon Molkenboer correspondeerde die van 1905 tot 1910 in Amerika verbleef. De twee kenden elkaar van de Rijks Normaalschool voor Teekenonderwijs. Graafland verbleef er op zijn minst enkele maanden. Met zijn Amerikaanse collega's schilderde hij "en plein air" in het veld. Zo bezocht hij o.a. Staten Island (New York). Eenmaal terug in Maastricht moest Graafland het grote vrijstaande huis dat hij in 1902 naar eigen ontwerp aan de Scharnerweg had laten bouwen, als gevolg van financiële problemen verkopen. Het gezin Graafland verhuisde naar België, eerst naar Luik en daarna naar Wandre, dichtbij Maastricht, vanwaar Graafland zijn lessen aan het Stadstekeninstituut te Maastricht voortzette. Ook de lessen van de Zondagsschilderschool vonden normaal doorgang. In 1911 verhuisde het gezin Graafland naar St. Pieter bij Maastricht. Het grote huis had een parkachtige tuin die Graafland in een Italiaanse tuin veranderde. Het huis werd een trefpunt voor kunstenaars in Maastricht.

Glorietijd

De periode die nu aanbrak was de glorietijd voor Rob Graafland. Begonnen met voornamelijk in Rembrandt-achtige stijl te schilderen was hij tot een romantische impressionist uitgegroeid. Zijn werken richten zich op de schoonheid van het leven. Vele van zijn vroegere doeken vernietigde hij. Bij Graafland op Sint Pieter ontmoetten Maastrichtse kunstenaars elkaar, en ook ontmoette men elkaar in Café Suisse op het Vrijthof te Maastricht.

Limburgse Kunstkring en waardering

In 1910 richtten Graafland, Jan Bakhoven, Guillaume Eberhard, Herman Gouwe, Henri Jonas, J. van der Kooy, Jos Narinx en Vic Reinders de Limburgsche Kunstkring op. Graafland wordt de eerste voorzitter. De eerste tentoonstelling vond plaats in maart van dat jaar in de Dominicanenkerk te Maastricht. In 1912 won Graafland de Bronzen Medaille van de stad Amsterdam voor zijn schilderij "Lezend Meisje". In 1916 werd hem door H.M. Koningin Wilhelmina de Gouden Medaille voor zijn doeken "Levensvreugde" en "Meisjes in de Zon" toegekend. In 1917 ging Henri Jonas in Amsterdam aan de Rijksacademie studeren. Rob Graafland was erin geslaagd een stipendium van de stad Maastricht voor hem te krijgen.

Depressie

Graafland had thans het hoogtepunt van zijn carrière bereikt, maar plotseling kwam er een einde aan dit alles. Graafland verloor veel geld op het einde van de Eerste Wereldoorlog en een depressie openbaarde zich die alsmaar erger werd. Soms waren er dagen dat hij niet meer kon werken, en die dagen werden maanden, jaren. Graafland ging daarom op zijn 44ste met pensioen. De familie Graafland verhuisde terug naar Maastricht. Graafland zou tot 1934 niet meer in staat zijn te schilderen. Maar toch bleef hij in andere opzichten actief. Hij werd tekenleraar aan de R.K. Huishoudschool; voorzitter van de Schoonheidscommissie in Maastricht en Valkenburg-Houthem; en was nog steeds werkzaam als illustrator van kinderboeken en tijdschriften. Graafland heeft zijn hele leven geillustreerd. Graaflands depressie bereikte een hoogtepunt in 1933, en hij werd eerst in Apeldoorn en daarna in Vught in een kliniek opgenomen. Als gevolg van een daad van agressie tegen zichzelf verloor hij zijn rechteroog. Merkwaardig genoeg verdween de depressie daarna vrij snel; Graafland was genezen. Onmiddellijk keerde de drang om te schilderen terug en de familie Graafland verhuisde naar Vught. Maar Graafland was niet meer dezelfde als voor zijn ziekte.

Later werk en overlijden

Graafland legde zich thans vooral op portretschilderen toe. In 1938 verhuisde hij naar Den Haag. Hier ontstonden werken als "De Stervende Zwaan". Veel van deze doeken zijn op 3 maart 1945 tijdens het geallieerde bombardement op Bezuidenhout verloren gegaan. In 1939 keerde Graafland de drukte van Den Haag de rug toe en betrok hij weer zijn vroegere woning te Vught. In 1940 begon een kwaadaardige ziekte Graafland's gestel te ondermijnen. In korte tijd verzwakte hij snel. Graafland werd in het Sint Joseph ziekenhuis van Heerlen opgenomen waar hij in de ochtend van 28 april 1940 op de operatietafel overleed.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Mathias Kemp door A. Gorissen
• Verzameld Werk door Pierre Kemp