|
|
| Regel 1: |
Regel 1: |
| In dit artikel wordt een overzicht gegeven van '''kritiek op het libertarisme'''. Het [[libertarisme]] is een politiek-filosofische stroming, waar door velen uitgebreid kritiek op is geuit. | | In dit artikel wordt een overzicht gegeven van '''kritiek op het libertarisme'''. Het [[libertarisme]] is een politiek-filosofische stroming, waar door velen uitgebreid kritiek op is geuit. |
|
| |
|
| ==Monopolievorming== | | == Algemene kritiek == |
| '''Kritiek:''' De vrije markt leidt tot schadelijke [[monopolie]]s. Ook de Founding Fathers van de Amerikaanse Republiek vonden dat de staat een taak had bij het voorkomen van nadelige effecten van de vrije markt. De Amerikaanse grondwet is daarom niet puur libertarisch, hoezeer hij maar een beperkte rol voor de staat weglegt. Aan het einde van de [[19e eeuw]] leidde de niet-inmenging van de staat ook in de VS tot kartel en monopolie-vorming. Als reactie daarop werden anti-trust wetten aangenomen en die hebben de macht van de rijke 'industriebaronnen' gebroken. In de slotjaren van het tweede millennium is de discussie rond de rol van de staat jegens handelsmonopolies weer opgelaaid, met name rond de monopoliepositie van het machtige [[software]]bedrijf [[Microsoft]] van [[Bill Gates]]. Daaruit blijkt dat ook nu nog de staat een nuttige taak heeft in het beteugelen van monopolies.
| | Veel mensen vragen zich af hoe het mogelijk is dat een libertarische samenleving kan functioneren. Zo wees de Engelse filosoof [[Thomas Hobbes]] al op de 'oorlog van allen tegen allen', waarin niemand echt gelukkig zal zijn, die in een wetteloze samenleving zal ontstaan. Volgens Hobbes heeft de mensheid een [[sociaal contract]] afgesloten waarbij ze een deel van hun vrijheid uit de [[natuurstaat]] inleveren in ruil voor bepaalde rechten en verantwoordelijkheden. Libertariërs ontkennen het sociaal contract of streven naar opheffing ervan. |
|
| |
|
| '''Verweer libertariërs:''' Dat de Founding Fathers de vrije markt wilden beteugelen klopt grotendeels niet. De grondwet laat alleen enige ruimte voor regulering van het economische verkeer tussen de staten onderling. Het verweer van libertariërs tegen het risico van monopolievorming is dat de meeste monopolies alleen stand kunnen houden ''dankzij'' de overheid, bijvoorbeeld door [[subsidie|subsididies]] aan 'eigen' nationale bedrijven, tariefmuren voor (goedkopere) buitenlandse producten en diensten, [[patent]]rechten die door overheden afgedwongen worden (hoewel sommige libertariërs wel voor patenten zijn), en ook hoge belastingen en regulering die voor nieuwkomers meer (financiële) problemen opleveren dan voor grote, draagkrachtige en 'gearriveerde' bedrijven. Monopolie zou in dat geval niet een probleem van de [[markt (economie)|markt]] zijn, maar juist een probleem van teveel staatsbemoeienis en daardoor te weinig marktwerking. Daarnaast wijzen libertariërs erop dat de staat zelf bepaalde monopolies instelt, zoals op het gebied van wegen, luchthavens, waterleiding en politie. Bovendien worden deze monopolies met de hard hand van de wet beschermd: het is verboden om concurrerende dienstverlening aan te bieden op dit soort terreinen. En concurrentie op vele andere gebieden, zoals onderwijs en gezondheidszorg, wordt maar ten dele toegestaan. Het is aan de andere kant niet verboden om met (zogenaamde) marktmonopolies als Microsoft de concurrentie aan te gaan. In [[2004]] blijkt dat ook het 'monopolie' van Microsoft vanzelf, los van de tegen het bedrijf genomen anti-monopoliemaatregelen, tekenen van [[erosie]] begint te tonen. Dit laat zien dat een 'marktmonopolie' (een bedrijf dat een groot marktaandeel heeft dankzij het voeren van een succesvolle concurrentiestrijd, en niet dankzij speciale van de staat gekregen privileges) alleen kan blijven bestaan zolang ze in de ogen van de consumenten een hoge kwaliteit levert tegen een redelijke prijs. Als de concurrentie verbetert, stort het monopolie vanzelf ineen. Volgens libertariërs beperken anti-kartelwetten juist de concurrentie in plaats van de concurrentie te stimuleren. Zij stellen dat het juist een wenselijk resultaat is dat het beste bedrijf een groot marktaandeel krijgt, en dat de beste de 'concurrentiestrijd' wint is juist de bedoeling van het concurrentieproces. In het geval van Microsoft waren het vooral de minder succesvolle concurrenten die om maatregelen tegen Microsoft vroegen, juist omdat zij '''beschermd''' wilden worden tegen de concurrentie door Microsoft; ze wilden dus juist het concurrentieproces verzwakken in plaats van versterken. Libertariërs zijn dan ook voor het afschaffen van de [[NMA]] (Nederlandse Mededingingsautoriteit).
| | Volgens het libertarisme mag men alleen [[geweld]] initiëren wanneer een ander eerst geweld heeft geïnitieerd tegen desbetreffende persoon of zijn eigendom. Veel critici wijzen erop dat het in een libertarisch systeem niet mogelijk is deze theorie te handhaven, omdat er immers geen enkele reden is voor mensen om zich hieraan te houden. De meeste uitgewerkte libertaristische theorieën bouwen echter ook een juridisch apparaat in, met een politie ter handhaving. Deze heeft dan wel zeer minimale taken. |
|
| |
|
| ==Verval na de gouden eeuw==
| | Verder menen critici dat libertariërs de bewijslast omdraaien: libertaristen zeggen dat een samenleving zonder regering mogelijk is en het aan de critici overlaten te bewijzen dat dat niet het geval is. |
| '''Kritiek:''' Het verval na de Nederlandse Gouden Eeuw tijdens de [[18e eeuw]], werd niet alleen veroorzaakt door de groeiende verstikkende macht van de rijke elite, maar was ook een resultaat van de vrije markt. De nog steeds aanzienlijke winsten werden namelijk steeds meer in [[prestigeobject]]en zoals grote [[burcht (kasteel)|landhuizen]] gestoken of belegd in veilige en gevestigde ondernemingen, vaak ook nog in het buitenland en met name [[Groot-Brittannië]], en niet meer teruggesluisd als nieuwe (risico) investeringen in handel en innovatie in eigen land.
| |
|
| |
| '''Verweer libertariërs:''' In een werkelijk vrije markt kunnen slimme ondernemers altijd winst blijven maken door zo goed mogelijk op de wensen van consumenten in te spelen. Dat doen ze door te investeren in handel en innovatie. Handel en innovatie worden juist belemmerd als succesvolle bedrijven met wetten tegen nieuwe concurrenten beschermd worden. Alleen dan hoef je niet te blijven investeren en innoveren om concurrend en winstgevend te blijven. Hoe minder de staat ingrijpt in de economie, hoe meer prikkel bedrijven hebben om te investeren en innoveren.
| |
|
| |
|
| ==De wereld is van oorsprong al libertarisch== | | == Kritiek uit linkse hoek == |
| '''Kritiek:''' Een ander punt dat tegen het libertarisme kan worden ingebracht is dat de '[[natuurstaat]]' van de mensheid al libertarisch is. In de natuurstaat waren er geen wetten, dus iedereen had volledige vrijheid. Uiteindelijk heeft de mensheid ervoor gekozen de samenleving in te richten zoals het nu is. Zoiets zal zich waarschijnlijk herhalen wanneer de wereld libertarisch wordt. Mensen zullen zich ofwel verenigen en overheden stichtten, ofwel zal het [[recht van de sterkste]] zegenvieren en de sterkste zal de autoriteit worden die libertariërs zo verafschuwen.
| | [[links (politiek)|Linkse]] critici menen dat in een regeringsloze samenleving het behoud van eigendom niet mogelijk is. Eigendom bestaat volgens hen slechts wanneer er een instantie (de regering) erkent dat het eigendom van een persoon is. Zonder regering valt die maatstaf weg en kan men niet bewijzen dat iets eigendom van een bepaalde persoon is. De meeste libertaristen pleiten dan ook voor een minimale overheid, die slechts het eigendom van burgers beschermd, inclusief hun zelfeigendom, het eigendom van het eigen lichaam en leven. |
|
| |
|
| '''Verweer libertariërs:''' Vele libertariërs menen dat rechten en moraliteit iets universeels zijn. Ze beroepen zich dan ook bijvoorbeeld op het [[natuurrecht]], dat onafhankelijk staat van elke geschreven wet, en slecht 'ontdekt' hoeft te worden. Ook [[vrijheid]] valt hieronder. Er is echter geen reden om aan te nemen dat juist een centraal gezag dit moet handhaven. Mensen kunnen best vrijwillig een keuze maken om zich door een particuliere organisatie te laten verdedigen tegen inbreuk op persoonlijk en materieel eigendom.
| | Verder wijzen linkse critici erop dat het libertarisme geen oog heeft voor sociale onrechtvaardigheden en deze in stand zal houden of zelfs vergroten. Omdat economische rechten in het libertarisme de enige rechten zijn er er geen/nauwelijks sociale rechten zijn is het voor armen in een libertarische samenleving niet mogelijk een deel van de rijkdom van de rijken op te eisen. Dit is voor libertaristen juist rechtvaardiger dan dat er een deel van de eigendommen van de rijken ''zomaar'' afgepakt zou worden. |
|
| |
|
| ==Eigendom is niet mogelijk in een libertarische samenleving==
| | Sommige linkse critici menen dat er in een libertarische samenleving [[slavernij]] kan bestaan; wanneer men een slaaf wil vrijlaten zou dat een aanval zijn op het bezit van de eigenaar. Linkse critici zijn dan ook van mening dat er door het ontbreken van [[positief recht|positieve rechten]] het libertarisme geen volledige vrijheid kent. De meeste libertaristen erkennen echter het onaantastbare zelfeigendom, dat garandeert dat eenieder van zichzelf is en dat dit het meest onaantastbare recht van de mens is. |
| '''Kritiek:''' Tegenstanders van het libertarisme, vooral die uit linkse hoek, beargumenteren dat eigendom in een libertarische samenleving niet mogelijk is, terwijl onschendbaarheid van eigendom een belangrijk libertarisch beginsel is. Eigendom, zo zeggen tegenstanders, is alleen eigendom omdat er een overheid is die erkend dat het eigendom is. In de huidige samenleving kan je dus niet zeggen 'alles is van mij', omdat geen enkele overheid dat kan erkennen. In een libertarische samenleving kan iedereen in feite zeggen dat alles van hem is, want er is geen overheid (of een andere onafhankelijke autoriteit) die kan zeggen wat van wie is.
| |
|
| |
|
| '''Verweer libertariërs:''' Wederom wordt het bezit hebben van een recht verward met de 'handhaving' van dit recht. In vele gevallen is het makkelijk om objectief vast te stellen welk eigendom bij welk individueel behoort. Er is echter geen reden om aan te nemen dat individuelen niet op vrijwillige basis in overeenstemming kunnen komen tot wie dit eigendom behoort.
| | Tot slot wordt er uit linkse hoek vaak gewezen op dat in een libertarische samenleving niemand zich geroepen zal voelen zich om het milieu te beschermen, en dat het libertarisme een ecologische ramp zou veroorzaken. |
|
| |
|
| ==Onschendbaarheid van eigendom kan leiden tot immorele situaties== | | == Kritiek uit conservatieve hoek == |
| '''Kritiek:''' Wanneer er zeer grote inkomensverschillen zijn kan het voorkomen dat in een libertarische samenleving mensen omkomen van de honger, terwijl er wel voldoende geld is om iedereen de voeden. Bovendien zou bijvoorbeeld [[slavernij]] in een libertarische samenleving nooit afgeschaft zijn; het vrijlaten van slaven is immers een schending van het eigendom van de slavenhouder.
| | [[conservatisme|Conservatieven]] wijzen erop dat een libertarische samenleving een verval van [[normen en waarden]] zal betekenen, omdat er zonder regering niemand is die daar over kan waken. Zo wijzen ze er bijvoorbeeld op dat kinderen die zonder enige correctie van hun opvoeders opgroeien zich niet kunnen ontwikkelen tot verantwoordelijke volwassenen. |
|
| |
|
| Verder is het volgens critici niet mogelijk om bijvoorbeeld [[onderwijs]], [[rechtspraak]] en [[defensie]] in stand te houden zonder overheid.
| | == Kritiek uit liberale hoek == |
| | [[liberalisme|Liberalen]] hebben voornamelijk problemen met het ontbreken van een [[rechtstaat]] in het libertarisme. Door het ontbreken van een rechtstaat en het [[geweldsmonopolie]] van de staat zal er geen rechtvaardigheid, maar eerder het [[recht van de sterkste]] heersen. Daarom erkennen de meeste libertariërs dat er een minimale staat zou moeten zijn die de rechtsorde garandeert. |
|
| |
|
| '''Verweer libertariërs:''' Omkomen van de honger is nooit uit te sluiten, het leven op Aarde is namelijk geen [[utopie]]. Wat libertariërs wel menen is dat slechts [[kapitalisme|kapitalistische]] [[productie]] [[armoede]] kan opheffen, aangezien de [[staat]] alleen maar kan distribueren en zelf niks produceert.
| | Liberalen leveren ook kritiek op de economische kant van het libertarisme. Hoewel libertariërs en liberalen allebei een [[kapitalisme|kapitalistische]] economie vorstaan, zijn liberalen van mening dat deze niet kan functioneren zonder overheid. Volgens liberalen kan een kapitalistische economie niet functioneren zonder een overheid die waakt over de [[infrastructuur]] en taken als het uitgeven en beheren van [[geld]] op zich neemt. |
|
| |
|
| Liefdadigheid is geen liefdadigheid als je een [[staat]] hebt die geld van persoon ''A'' aan persoon ''B'' geeft. Verder is het vaak zo dat de [[belastingtarieven]] van de staat zo hoog zijn, dat dit geen ruimte meer geeft voor individuelen om vrijwillig, op een effectieve manier, een gunst te verlenen aan iemand die arm is.
| | [[categorie: Wikipedia:Npov]] |
| | | [[categorie:Libertarisme]] |
| Libertariërs zijn tegen elke vorm van [[slavernij]], aangezien slaven mensen zijn, en dus [[vrijheid]] genieten. Slavernij is dus moreel verwerpelijk.
| |
| | |
| Privaat onderwijs bestaat al. Rechtspraak zonder overheid bestaat al (bijvoorbeeld binnen het [[Jodendom|Joodse]] gebruik van [[Halacha]]). En er is ook een groei te constateren van dienstverlenende bedrijven die '[[mediator]]s', bemiddelaars, aanbieden in geschillenkwesties tussen particulieren of bedrijven die voor de oplossing van hun geschil niet naar de [[rechter]] willen gaan. Zelfs defensie is mogelijk op de [[vrije markt]], wat hoofdzakelijk een interactie wordt tussen verzekeringsmaatschappijen en beveiligingsorganisaties.
| |
| | |
| ==Libertarisme zal leiden tot ecologische ramp==
| |
| '''Kritiek:''' Critici wijzen erop dat in het libertarisme niemand reden heeft om zich om het milieu te bekommeren. Omdat het economisch vrijwel altijd nadelig is om rekening met het milieu te houden zal niemand dit nog doen wanneer de overheid daartoe verplicht.
| |
| | |
| '''Verweer libertariërs:''' Juist met land dat in privaat bezit is wordt goed omgegaan, aangezien landeigenaren slechts zonder verontreiniging maximaal kunnen profiteren van hun land. Het probleem met milieuverontreining ligt juist met het feit dat het soms moeilijk is om vast te stellen wie de vervuiler is. Ook in een libertarische samenleving wordt hard tegen vervuilers opgetreden, aangezien verontreining inbreuk maakt op het persoonlijk of materieel eigendom. Als bijvoorbeeld een fabriek het woon- en leefgebied van particulieren vervuilt, dan kunnen deze zich verenigen in een collectief lichaam dat een gerechtelijke vervolging begint tegen de vervuiler. Hiervan zijn tegenwoordig al vele voorbeelden te noemen, en meestal met succes voor de aanklagers.
| |
| | |
| ==Libertariërs redeneren puur uit eigenbelang==
| |
| '''Kritiek:''' Sommige tegenstanders van het libertarisme vallen de motieven van libertariërs aan. Ze wijzen erop dat het meestal welvarende mensen zijn, die alleen libertarisch zijn omdat zij dan hun rijkdom kunnen behouden.
| |
| | |
| '''Verweer libertariërs:''' Het valt te betwijfelen of libertariërs meestal welvarende mensen zijn. Libertariërs beweren dat het libertarisme zovel het lot van de armen als dat van de rijken zal verbeteren. Mede daarom ligt het voor de hand dat libertariërs in alle lagen van de bevolking te vinden zijn. Het libertarisme blijkt in veel gevallen een 'vrijbuiterspersoonlijkheid' aan te trekken die niet van de sleur van een vaste baan houden. Sommigen daarvan worden succesvol ondernemer, terwijl anderen rondkomen van een uitkering of een laag salaris verdiend met onregelmatig freelance-werk. Voor zover libertariërs wel welvarend zijn, is dit een [[ad hominem]]-argument, en kan dit dus als [[drogreden]] niet als serieus argument tegen het libertarisme worden gezien.
| |
| | |
| ==Libertarisme zal leiden tot dictatuur==
| |
| '''Verweer libertariërs:''' Het zeer grote belang dat libertariers hechten aan aan eigendom en economische vrijheid komt kan in botsing komen met persoonlijke vrijheid. Het voorbeeld van slavernij is eerder al genoemd. Een ander voorbeeld is de repressie van vakbondsleiders onder [[Augusto Pinochet]] in [[Chili]]. Pinochet werd bijgestaan door economen die in ieder geval de economische kant van het libertarisme omhelsden. Men zou kunnen stellen dat onder Pinochet economische vrijheid en bescherming van eigendom zó belangrijk waren, dat mensen die daar tegenin gingen gevangen gezet of gedood werden, met als rechtvaardiging dat ze geweld initieerden tegen eigendom.
| |
| | |
| '''Verweer libertariërs:''' In theorie kan elke combinatie van politieke denkbeelden in de praktijk worden toegepast. Elementen van de sociaal-democratie kunnen evengoed samengaan met sterke repressie, zoals in het regime van Saddam Hoessein. Dat is echter geen geldig element tegen de sociaal-democratie in het bijzonder, evengoed als het feit dat in een land repressie kan samengaan met libertarische elementen een argument tegen het libertarisme is. Libertariërs steunen uiteraard het beleid van Pinochet niet, en bovendien was het Pinochet-regime niet libertarische en zag zichzelf ook niet zo.
| |
| | |
| Daarnaast is het vaak zo dat als mensen economisch vrij en welvarend zijn, een repressief regime niet lang stand houdt. Het Pinochet-regime werd ook op een gegeven moment vervangen door een democratisch regime. In landen met weinig economische vrijheid, zoals Cuba of de voormalige Sovjet-Unie, kan een repressief regime het doorgaans veel langer volhouden, wellicht omdat de bevolking het te druk heeft met het de dagelijkse strijd tegen de armoede om politiek actie te ondernemen.
| |
| | |
| | |
| [[categorie: Politieke stroming]] | |
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van kritiek op het libertarisme. Het libertarisme is een politiek-filosofische stroming, waar door velen uitgebreid kritiek op is geuit.
Algemene kritiek
Veel mensen vragen zich af hoe het mogelijk is dat een libertarische samenleving kan functioneren. Zo wees de Engelse filosoof Thomas Hobbes al op de 'oorlog van allen tegen allen', waarin niemand echt gelukkig zal zijn, die in een wetteloze samenleving zal ontstaan. Volgens Hobbes heeft de mensheid een sociaal contract afgesloten waarbij ze een deel van hun vrijheid uit de natuurstaat inleveren in ruil voor bepaalde rechten en verantwoordelijkheden. Libertariërs ontkennen het sociaal contract of streven naar opheffing ervan.
Volgens het libertarisme mag men alleen geweld initiëren wanneer een ander eerst geweld heeft geïnitieerd tegen desbetreffende persoon of zijn eigendom. Veel critici wijzen erop dat het in een libertarisch systeem niet mogelijk is deze theorie te handhaven, omdat er immers geen enkele reden is voor mensen om zich hieraan te houden. De meeste uitgewerkte libertaristische theorieën bouwen echter ook een juridisch apparaat in, met een politie ter handhaving. Deze heeft dan wel zeer minimale taken.
Verder menen critici dat libertariërs de bewijslast omdraaien: libertaristen zeggen dat een samenleving zonder regering mogelijk is en het aan de critici overlaten te bewijzen dat dat niet het geval is.
Kritiek uit linkse hoek
Linkse critici menen dat in een regeringsloze samenleving het behoud van eigendom niet mogelijk is. Eigendom bestaat volgens hen slechts wanneer er een instantie (de regering) erkent dat het eigendom van een persoon is. Zonder regering valt die maatstaf weg en kan men niet bewijzen dat iets eigendom van een bepaalde persoon is. De meeste libertaristen pleiten dan ook voor een minimale overheid, die slechts het eigendom van burgers beschermd, inclusief hun zelfeigendom, het eigendom van het eigen lichaam en leven.
Verder wijzen linkse critici erop dat het libertarisme geen oog heeft voor sociale onrechtvaardigheden en deze in stand zal houden of zelfs vergroten. Omdat economische rechten in het libertarisme de enige rechten zijn er er geen/nauwelijks sociale rechten zijn is het voor armen in een libertarische samenleving niet mogelijk een deel van de rijkdom van de rijken op te eisen. Dit is voor libertaristen juist rechtvaardiger dan dat er een deel van de eigendommen van de rijken zomaar afgepakt zou worden.
Sommige linkse critici menen dat er in een libertarische samenleving slavernij kan bestaan; wanneer men een slaaf wil vrijlaten zou dat een aanval zijn op het bezit van de eigenaar. Linkse critici zijn dan ook van mening dat er door het ontbreken van positieve rechten het libertarisme geen volledige vrijheid kent. De meeste libertaristen erkennen echter het onaantastbare zelfeigendom, dat garandeert dat eenieder van zichzelf is en dat dit het meest onaantastbare recht van de mens is.
Tot slot wordt er uit linkse hoek vaak gewezen op dat in een libertarische samenleving niemand zich geroepen zal voelen zich om het milieu te beschermen, en dat het libertarisme een ecologische ramp zou veroorzaken.
Kritiek uit conservatieve hoek
Conservatieven wijzen erop dat een libertarische samenleving een verval van normen en waarden zal betekenen, omdat er zonder regering niemand is die daar over kan waken. Zo wijzen ze er bijvoorbeeld op dat kinderen die zonder enige correctie van hun opvoeders opgroeien zich niet kunnen ontwikkelen tot verantwoordelijke volwassenen.
Kritiek uit liberale hoek
Liberalen hebben voornamelijk problemen met het ontbreken van een rechtstaat in het libertarisme. Door het ontbreken van een rechtstaat en het geweldsmonopolie van de staat zal er geen rechtvaardigheid, maar eerder het recht van de sterkste heersen. Daarom erkennen de meeste libertariërs dat er een minimale staat zou moeten zijn die de rechtsorde garandeert.
Liberalen leveren ook kritiek op de economische kant van het libertarisme. Hoewel libertariërs en liberalen allebei een kapitalistische economie vorstaan, zijn liberalen van mening dat deze niet kan functioneren zonder overheid. Volgens liberalen kan een kapitalistische economie niet functioneren zonder een overheid die waakt over de infrastructuur en taken als het uitgeven en beheren van geld op zich neemt.
