Samuel Corneille Jean Wilhelm van Musschenbroek

Bestand:Mr. S.C.J.W. van Musschenbroek.jpg

Mr. S.C.J.W. van Musschenbroek

Samuel Corneille Jean Wilhelm van Musschenbroek (Den Haag, 5 juli 1827 - Leiden, 7 november 1883) was een Nederlands ambtenaar in Nederlands Indië, ontdekkingsreiziger en natuurwetenschapper.

Familie

Mr. S.C.J.W. van Musschenbroek was lid van het patricische geslacht Van Musschenbroek en zoon van Jan Willem van Musschenbroek (1802-1878) en jkvr. Anne de Mey (1801-1873), de laatste een halfzus van Jean Gijsberto baron de Mey van Streefkerk (1782-1841). Hij trouwde in 1860 jkvr. Wilhelmina Henrietta Teding van Berkhout (1829-1908); uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren, onder wie de kunstschilder Jan Rudolph van Musschenbroek (1873-1954).

Opleiding

Van Musschenbroek studeerde rechten en promoveerde op 18 september aan de Universiteit Leiden op de dissertatie De Quaestione num in venditione rerum immobilium, majoribus et minoribus aetatis competentium, auctoritate judicis opus sit; daarnaast studeerde hij Javaans onder leiding van professor T. Roorda te Delft en vertrok in 1855 naar Indië om daar ambtenaar ter beschikking van Semarang te worden.

Loopbaan

Van Musschenbroek werd vervolgens controleur in Kedoe maar keerde in 1861 wegens ziekteverlof naar Nederland terug om in 1863, terug op Java, aangesteld te worden als controleur te Ambarawa. In 1865 vond er een grote aardbeving in Ambawara plaats, waarover Van Musschenbroek in het Natuurkundig Tijdschrift van Nederlands Indië het Verslag omtrent de Afdeeling Ambarawa, na de aardbevingen, waargenomen te Ambarawa, Willem I, Banjoe Biroe en omstreken, in den nacht van 16 tot 17 Juli 1865 en volgende dagen publiceerde: Van Musschenbroek werd vervolgens als assistent-resident te Temanggoeng (in Kedoe) en uiteindelijk als assistent-resident van Buitenzorg aangesteld. In 1873 vertrok Van Musschenbroek als resident naar Ternate maar verwisselde dit gewest in 1875 met Menado. In 1876 vertrok hij opnieuw naar Nederland met verlof en verkreeg eervol ontslag uit de dienst van het land. Hij vestigde zich nu in Deventer, later in Leiden, en werd aangesteld als directeur van de dan nieuw opgerichte Koloniale Vereniging te Amsterdam. Hij was ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Natuurhistorisch werk

Van Musschenbroek maakte een aantal reizen, deels met Odoardo Beccari, tijdens welke hij op het eiland Waigeo een nog onbekende paradijsvogelsoort ontdekte, die hij ter ere van Willem III der Nederlanden Paradisea Guilielmi III noemde. Te Menado schoot hij enige exemplaren van een dan onbekend zoogdier, die door hem aan het Museum van Natuurlijke Historie te Leiden gezonden werden. Het dier ontving van Hermann Schlegel, naar de ontdekker, de wetenschappelijke naam Paradoxurus Musschenbroekii. Inmiddels is dit dier herbenoemd tot Macrogalidia musschenbroekii, de Celebespalmroller, een soort uit de onderfamilie palmrollers (civetkatachtigen).

Na zijn ontslag als ambtenaar wijdde Van Musschenbroek zich aan het uitwerken van alle gegevens die hij verzameld had en maakte hij kaarten van de regio Minahasa, van de bocht van de Tomini en van een deel van de noordelijke Molukken. Daarnaast bewerkte hij, op verzoek van het bestuur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, het dagboek dat Dr. Bernstein had bijgehouden van zijn reis van Ternate naar Nieuw-Guinea, Salawati en Batanta van oktober 1864 tot april 1865. Een groot deel van dit werk besloeg een wetenschappelijke verhandeling over de paradijsvogel en aanverwante soorten. Van Musschenbroek droeg verder bij aan de catalogus van de koloniale afdeling van de Amsterdamse tentoonstelling en publiceerde brochures en opstellen over verschillende takken van inlandse nijverheid. Ook was hij sinds 1880 lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.

Bibliografie

• 1852. Dissertatio juridica inauguralis de quaestione, num in venditione rerum immobilium, majoribus et minoribus aetatis competentium, auctoritate judicis opus sit .... Leiden, 1852 (dissertatie)
• 1871. 'Een ijsvrije Noordpoolzee', in: De Java-bode, 6 december 1871
• 1877. Cachelot-visscherij in den Nederlandsch-Indischen archipel. Haarlem, 1877 [eerst verschenen in: Tijdschrift der bevordering van nijverheid, 18]
• 1877. Getah-Pertja van Celebes-Oostkust. Haarlem, 1877 [eerst verschenen in: Tijdschrift der bevordering van nijverheid, 18]
• 1877. Iets over de inlandsche wijze van katoen-verven (roodverven, bruinverven, blauwverven, enz.) op Midden-Java, en over de daarbij gebruikte grondstoffen. Naar Javaansche bronnen bewerkt, en met aanteekeningen voorzien door S.C.I.W. van Musschenbroek. Leiden, 1877
• 1878. Kaart van de Minahassa. Uit de metingen en opnamen in 1851-52 van de heeren S.H. en G.A. de Lange, geographische ingenieurs, die van den heer F.W. Paepke Bulow, landmeter van Manado, en uit eigen metingen en opnamen ontworpen en zamengesteld door S.C.J.W. van Musschenbroek; in steendruk gebragt aan de Topographische Inrigting te 's-Gravenhage. 's-Gravenhage, 1878
• 1881. Mémoire offert au Congrès de géographie s'assemblant à Venise du 15 au 22 Septembre 1881 et destiné à mettre en évidence les travaux géographiques achevés ou en voie d'exécution dans les Pays-Bas et dans ses possessions d'outre mer depuis le congrès précédent de géographie, tenu à Paris en 1875 jusqu'à la fin de juillet 1881. Leiden, 1881
• 1881. Het vaarwater van de schipbreukelingen van het stoomschip "Koning der Nederlanden" en de kansen op hun behoud . Amsterdam, 1881
• 1883. Dagboek van dr. H.A. Bernstein's laatste reis van Ternate naar Nieuw-Guinea, Salawati en Batanta : 17 October 1864-19 April 1865. Bew. [naar het Duitsch] door S.C.J.W. van Musschenbroek ; met aanteekeningen, bijlagen en eene kaart. 's-Gravenhage, 1883
• 1884. Handelskaart van Nederlandsch Indië met aanwijzingen en statistische gegevens. Leidnen, 1884

Literatuur

[W.B. Bergsma], In memoriam Mr. S.C.J.W. van Musschenbroek. Leiden, 1883

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• (nl) Samuel Cornelis Jan Willem Musschenbroek in de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren. Deze tekst meldt het overlijden op twee plaatsen; op een plaats wordt (althans in de gedigitaliseerde versie) 1880 foutief als jaartal van overlijden aangegeven.
• 1884. Pieter Johannes Veth. Mr. S.C.J.W. van Musschenbroek Eigen Haard, blz. 124-127